…ρίξτε μιά ματιά στα παρακάτω άρθρα που δημοσιεύτηκαν στον Ριζοσπάστη και αντικρούουν την μεταφυσική θεωρία του Big Bang.
Η κρίση της ηλικίας του ορατού σύμπαντος
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΜΕΛΛΟΝ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΜΕΛΛΟΝ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου 2008
Δευτέρα 7 Ιουλίου 2008
ΦΗΜΕΣ ΠΕΡΙ LINUX
Οι πιο συνηθισμένες φήμες που κυκλοφορούν είναι οι εξής:
1. Τα Windows είναι φιλικά για τους αρχάριους
Όποιος το λέει αυτό αυτομάτως πρέπει να συλλαμβάνεται από νοσοκόμους και να τον κλείνουν σε τρελοκομείο. Ένας αρχάριος χρήστης Linux, έχει ένα λογαριασμό, μπορεί να τρέχει μια χαρά τα προγράμματα, μπορεί να του αλλάξει τα φώτα, ν' αρχίσει να σβήνει αρχεία, να κατεβάζει (και να τρέχει!) ιούς. Το λειτουργικό δεν πρόκειται να πάθει απολύτως τίποτα. Ό,τι ζημιά κάνει θα την κάνει ΜΟΝΟ στο λογαριασμό του και πουθενά αλλού. Ας δούμε όμως τώρα και πόσο φιλικά και εύκολα είναι τα Windows:
Ένας αρχάριος χρήστης Windows, τα πρώτα 10 λεπτά που θα συνδεθεί στο Internet θ' αρπάξει ιό που θα αχρηστέψει όλο το σύστημα και μετά θα τρέχει στον ξάδερφο για να του δείξει πώς να κάνει "φορμάτ".
Ένας αρχάριος χρήστης Windows, τα πρώτα 10 λεπτά που θα συνδεθεί στο Internet θ' αρπάξει ιό που θα αχρηστέψει όλο το σύστημα και μετά θα τρέχει στον ξάδερφο για να του δείξει πώς να κάνει "φορμάτ".
2. Δεν αναγνωρίζονται όλες οι συσκευές στο Linux
Μέγας μύθος. Οι περισσότερες συσκευές που αναγνωρίζονται στα Windows αναγνωρίζονται και στο Linux. Την ίδια δουλειά που θα κάνει ένας Windows administrator όταν τα προ-εγκαθιστά και φροντίζει να είναι εντάξει οι drivers, θα την κάνει και ο Linux administrator που θα κοιτάξει να είναι όλα σωστά περασμένα στον kernel. 
3. Υπάρχουν περισσότερα προγράμματα στα Windows
Παραμύθι του μάρκετινγκ. Η Microsoft και οι κατασκευαστές προγραμμάτων για τα λειτουργικά της θέλουν να πιστεύεις έτσι για να κονομάνε. Η πραγματικότητα είναι ότι το Linux έρχεται με απίστευτα πολλά πακέτα software για όλες τις δουλειές και όλα είναι δωρεάν, σε αντίθεση με τα Windows που έρχονται μόνο με έναν γεμάτο τρύπες browser, ένα μικρό πρόγραμμα email, έναν messenger και κάτι άλλες παιδικές εφαρμογές (όπως την πασιέντζα). Τα υπόλοιπα πρέπει να τα αγοράσεις.
4. Δεν έχω χρόνο να κάτσω να παιδευτώ με το Linux όταν κάνω τη δουλειά μου αμέσως στα Windows.
Παρόμοιας ευφυούς λογικής: Κόβουμε το φαΐ και διασωληνωνόμαστε με ορό για να μη χάνουμε χρόνο τρώγοντας. Κόβουμε το χέσιμο και διασωληνωνόμαστε με τη λεκάνη για να μη χάνουμε χρόνο χέζοντας. Κόβουμε και το σεξ για να μη χάνουμε χρόνο ψάχνοντας για γκόμενα, όταν μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά μας αμέσως με τη χούφτα μας.
5. Ο εργοδότης μου έχει Windows. Αν ακούσει για Linux δε με προσλαμβάνει.
Εάν είσαι καλός γραφίστας και ξέρεις να δουλεύεις στο Gimp που έχεις σπίτι, θα ξέρεις να δουλεύεις και στο Photoshop που έχει ο εργοδότης σου. Αν ξέρεις να γράφεις γρήγορα και σωστά στο Open Office, θα γράφεις γρήγορα και σωστά και στο Microsoft Word που έχει ο εργοδότης σου. Μη χρησιμοποιείς λοιπόν την πλέον φτηνή δικαιολογία που λένε όλοι για να κρύψουν την ανικανότητά τους.
6. Το Linux είναι δύσχρηστο
Εάν έχεις μάθει να δουλεύεις μόνο Windows, είναι λογικό να ζορίζεσαι στην αρχή. Όχι όμως επειδή είναι δύσχρηστο, αλλά επειδή είναι διαφορετικό! Αν το δεις με άλλο μάτι και δουλέψεις σοβαρά και με πείσμα, θα εξασκηθείς και σ' αυτό.Το Linux αυτή τη στιγμή είναι γενιές ολόκληρες μπροστά από τα Microsoft Windows. Αρκεί και μόνο να πω ότι μόνο τώρα με τα Vista και μετά από δέκα και βάλε χρόνια καταστροφικών απωλειών δεδομένων, η Microsoft αποφάσισε να ακολουθήσει τη συνταγή του Unix για να μην είναι όλοι οι χρήστες administrators και να ανοίγουν τρύπες ασφάλειας χωρίς λόγο. Μόνο τώρα μετά από τόσα χρόνια ύπαρξης του tabbed browsing, η Microsoft αποφάσισε να το υιοθετήσει στον Windows (Internet) Explorer. Να δεις που σε λίγο καιρό θα υιοθετήσει και τις πολλαπλές virtual desktopsΕπομένως:
Όποιος χρησιμοποιεί Linux αυτομάτως είναι έτη μπροστά από τους άλλους που πληρώνουν και αγοράζουν τα Windows.Όσοι χρησιμοποιείτε Windows είστε θύματα του marketing. Ψαρώνετε με τα κόλπα του εξαδάκτυλου: Το όνομα Vista την ίδια στιγμή που μια εταιρεία με το vista σαν συνθετικό στράφηκε στο Linux (ύπουλο χτύπημα). Τις διαφημίσεις για τους Windows Servers σε άρθρα στο Internet σχετικά με το Linux. Τα σλόγκαν περί καθαρότητας και συμβατότητας. Τις φήμες που σας λένε οι φίλοι σας ή που διαβάζετε και χάβετε από το Ν.Δ. Αυτοί που διαφημίζουν την καθαρότητα, ας αφήσουν τις φανφάρες και ας πουν αντρίκεια πόσο στοιχίζει στους πελάτες τους το Norton Antivirus, που σίγουρα θα χρειαστούν για να καθαρίσουν τους ιούς που θα τους κουβαλήσει το ελαττωματικό προϊόν τους.
Παρασκευή 4 Ιουλίου 2008
Κοινωνική Απελευθέρωση και Διαδίκτυο
Το διαδίκτυο ως εργαλείο ανατροπής, αλλά και δημιουργίας μιας αυθεντικά δημοκρατικής κοινωνίας.
«Κυβερνήσεις του Βιομηχανικού Κόσμου, κουρασμένοι γίγαντες της σάρκας και του ατσαλιού, έρχομαι από τον κυβερνοχώρο, το καινούργιο σπίτι του πνεύματος. Εκ μέρους του μέλλοντος, ζητώ από εσάς που ανήκετε στο παρελθόν να μας αφήσετε ήσυχους. Δεν είστε ευπρόσδεκτοι ανάμεσά μας. Δεν έχετε καμμία εξουσία εκεί που μαζευόμαστε».
John Perry Barlow, «H Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Διαδικτύου»
John Perry Barlow, «H Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Διαδικτύου»
Σε ένα πρόσφατο άρθρο του, ο ριζοσπάστης φιλόσοφος Τάκης Φωτόπουλος αναφέρθηκε απαξιωτικά στην απελευθερωτική δυναμική του Διαδικτύου, υπογραμμίζοντας τον ελιτίστικο χαρακτήρα της ενασχόλησης με το ίντερνετ και το προνομιακό ταξικό υπόβαθρο των χρηστών-μπλόγκερ. Η θέση που διατυπώνει ο Φωτόπουλος περιέχει κάποια σπέρματα αλήθειας, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τον περιορισμό της πρόσβασης στο διαδίκτυο σε πλανητικό επίπεδο.
Είναι γεγονός πως αναλογικά με το σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού το ποσοστό των τακτικών χρηστών του ίντερνετ είναι σχετικά μικρό.
Είναι γεγονός πως αναλογικά με το σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού το ποσοστό των τακτικών χρηστών του ίντερνετ είναι σχετικά μικρό.
Όμως, η διεύρυνση και παγκόσμια εξάπλωση της ηλεκτρονικής κοινότητας των χρηστών δεν είναι ζήτημα που αφορά την εσωτερική λειτουργία του διαδικτύου, αλλά έχει να κάνει με τη δημιουργία κοινωνικών συνθηκών που θα καταστήσουν το διαδίκτυο προσβάσιμο και προσιτό για την μεγαλύτερη μάζα του παγκόσμιου πληθυσμού. Από αυτή την άποψη, η δημιουργία των υλικών όρων της απελευθέρωσης, δηλαδή η πραγματοποίηση της κοινωνικοοικονομικής διάστασης ενός απελευθερωτικού προτάγματος, οφείλει να προηγηθεί σε επίπεδο θεωρητικό και πρακτικό, της όποιας δημοκρατικής χειραφέτησης μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την εξισωτική επίδραση του διαδικτύου.
Σε κοινωνίες όμως που ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού συμμετέχει ενεργά στη νέα αυτή μορφή επικοινωνίας, όπως είναι οι προηγμένες τεχνολογικά κοινωνίες τη Δύσης, οι προϋποθέσεις ήδη υπάρχουν για μια ριζοσπαστική χρήση του διαδικτυόυ ως οργάνου για την κοινωνική απελευθέρωση. Φυσικά, με αυτό δεν εννοούμε την άποψη της ρεφορμιστικής αριστεράς περί «εικονικής δημοκρατίας» που ενισχύει τον θεσμό της κοινωνίας των πολιτών και με αυτόν τον τρόπο «εκδημοκρατίζει» το κοινωνικό σύστημα. Είναι αυτή η άποψη την οποία απορρίπτει ο Φωτόπουλος.
Όμως, απορρίπτοντας το ίντερνετ σε όλες του τις εκφάνσεις διαπράττει το ίδιο σφάλμα με αυτό που κάνουν οι ανορθολογιστές, ριζοσπάστες οικολόγοι που αντί να ζητούν την αποσύνδεση της τεχνολογίας από το πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς, προχωρούν σε μια καθολική άρνηση της βιομηχανικής κοινωνίας και προκρίνουν την επαναφορά του ανθρώπινου γένους σε καταστάσεις κοινωνικού και τεχνολογικού πρωτογονισμού!
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως παρά τις ατέλειες του, το διαδίκτυο συνιστά όργανο εκδημοκρατισμού της κοινωνίας. Σίγουρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιτελέσει ρόλο συμπληρωματικό προς το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, ή να καλύψει το έλλειμμα δημοκρατίας του πολιτικού συστήματος προκειμένου να το καταστήσει λιγότερο καταπιεστικό κι απόμακρο στην μεγάλη μάζα των πολιτών.
Παρ'όλα αυτά, πολλές από τις ελευθεριακές πτυχές της εσωτερικής λειτουργίας του διαδικτύου έχουν τον χαρακτήρα αυτορυθμιζόμενων συστημάτων που υποσκάπτουν τις εξουσιαστικές δομές της καπιταλιστικής κοινωνίας κι έρχονται σε πλήρη ρήξη με αυτές. Για παράδειγμα, κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει τον ανατρεπτικό χαρακτήρα της ελεύθερης ανταλλαγής αρχείων στο διαδίκτυο, που αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της βιομηχανίας του θεάματος.
Παρά τα νομικά μέτρα που ελήφθησαν από τις πολυεθνικές εταιρείες ενάντια σε αυτούς που προάγουν και υποθάλπουν τέτοιες πρακτικές στο internet και παρά την υιοθέτηση αυτών των πρακτικών για εμπορική εκμετάλλευση μέσω της εξαγοράς ιστότοπων και της επιβολής χρηματικής συνδρομής στους χρήστες, νέοι αντάρτικοι κόμβοι ελεύθερης διακίνησης αρχείων εμφανίζονται καθημερινά, πολλοί μάλιστα ευρισκόμενοι σε καλύτερο τεχνικό επίπεδο από τις ιστοσελίδες που κλήθηκαν να αντικαταστήσουν. Άλλωστε, αρκεί η νόμιμη αγορά ενός δίσκου από έναν και μόνο χρήστη, για την αστραπιαία διάδοση του ανάμεσα στους χρήστες του διαδικτύου, ακόμη και αν η εταιρεία παραγωγής έχει λάβει όλα τα μέτρα για να αποτρέψει την διαρροή του στο internet πριν από την κυκλοφορία του στο εμπόριο.
Είναι σαφές πως τούτη η πτυχή της λειτουργίας του διαδικτύου δεν μπορεί έυκολα να εναρμονιστεί με τον συντεταγμένο τρόπο λειτουργίας της αγοράς, ούτε να εμφανιστεί ως συμπληρωματική προς το σύστημα.
Είναι σαφές πως τούτη η πτυχή της λειτουργίας του διαδικτύου δεν μπορεί έυκολα να εναρμονιστεί με τον συντεταγμένο τρόπο λειτουργίας της αγοράς, ούτε να εμφανιστεί ως συμπληρωματική προς το σύστημα.
Με άλλα λόγια, η ηλεκτρονική διακίνηση αρχείων δεν υποβοηθά τη λειτουργία της αγοράς, ούτε την εξωραϊζει, αλλά την υπονομεύει μέσω της δημιουργίας ενός απολύτως ελεύθερου χώρου αμοιβαίας ανταλλαγής προϊόντων. Οι λόγοι που η πολυεθνική ελίτ εξακολουθεί να ανέχεται την ύπαρξη αυτής της εναλλακτικής κοινωνίας της ανταλλαγής κατα την γνώμη μου είναι, α) ότι το διαδίκτυο δεν δύναται να ελεγχθεί απολύτως και τα φαινόμενα της πειρατείας πολύ δύσκολα μπορούν να κατασταλούν και β) ότι η χρήση του internet δεν είναι ακόμη επαρκώς εξαπλωμένη σε πλανητικό επίπεδο, ούτως ώστε να καταστεί το διαδίκτυο αποκλειστική πηγή προμήθειας ψυχαγωγικής ύλης για την μεγάλη πλειονότητα των καταναλωτών.
Παρά το γεγονός ότι στο διαδίκτυο έχουν εισαχθεί ελεγκτικοί μηχανισμοί και έχει ήδη υπάρξει κατάτμηση και περιχαράκωση τμημάτων του κυβερνοχώρου μέσω της εξαγοράς τους από τις πολυεθνικές, ο έλεγχος της ροής της πληροφορίας εντός του διαδικτύου δεν μπορεί ποτέ να είναι πλήρης. Το internet εξακολουθεί να αποτελεί το μοναδικό μέσον στο οποίο συγκροτημένες ομάδες που αντιμάχονται τις πολιτικές μορφές της παγκοσμιοποίησης μπορούν να δημοσιοποιήσουν τις απόψεις τους χωρίς τη διαμεσολάβηση της πανίσχυρης προπαγανδιστικής μηχανής της Δύσης. Το παράδειγμα της ιρακινής ανίστασης είναι διαφωτιστικό. Οι ιρακινές αντιστασιακές οργανώσεις διαθέτουν μόνιμη παρουσία στον ψηφιακή πλατφόρμα YouTube καθώς και μόνιμες ιστοσελίδες με πληροφορίες για την ιδεολογία και τη δράση τους.
Δεν μπορούμε λοιπόν να παραγνωρίσουμε την κατάλυση των γεωγραφικών και πολιτισμικών ορίων που επιφέρει το διαδίκτυο, ως προς τις πηγές τις οποίες ο χρήστης μπορεί να επιλέξει για την πρόσληψη πληροφοριών. Η μονοδιάστατη πληροφόρηση, που συνιστά την αναγκαία συνθήκη για την κατασκευή ιδεολογικά φορτισμένων αφηγήσεων από τα εταιρικά ΜΜΕ (π.χ. δαιμονοποίηση του μουσουλμανικού κόσμου, δημιουργία «τρομοκρατικής» απειλής), υπονομεύεται από τη δυνατότητα προσφυγής σε δικτυακούς τόπους της «άλλης πλευράς», μέσω των οποίων αποκτούμε πρόσβαση σε έναν παγκοσμιοποιημένο αντιπολιτευτικό λόγο που δεν βρίσκει χώρο έκφρασης στα κατεστημένα μίντια.
Σε ότι αφορά τον μεμονωμένο μπλόγκερ πρέπει να σημειώσουμε ότι δρα σε ένα περιβάλλον όπου η υπερπροσφορά της πληροφορίας λειτουργεί ως κατασταλτικός μηχανισμός της πληροφόρησης, αφού η ανάδειξη και η συχνή επισκεψιμότητα ενός μπλογκ υποχωρεί μπροστά στην αέναη επιλογή ανάμεσα σε εκατομμύρια ιστοσελίδες που παρέχει το διαδίκτυο στον επισκέπτη του.[i] Η αντπληροφόρηση ως οργανωμένη αντιεξουσιαστική πρακτική απορρυθμίζεται μέσα σε ένα χαοτικό και κατακερματισμένο ψηφιακό περιβάλλον, όπου ο εναλλακτικός πολιτικός λόγος διολισθαίνει και εκφυλίζεται σε έναν ορυμαγδό από υποκειμενικές απόψεις και αντιλήψεις.
αρ' όλα αυτά, η δημιουργία αυτοδιαχειρζόμενων κόμβων αντιπληροφόρησης αποτελεί τη συλλογική απάντηση στον άκρατο ατομισμό του διαδικτύου. Στην πρόσφατη ετήσια συνάντηση της στο Νταβός της Ελβετίας, η υπερεθνική ελίτ απηύθυνε διθυράμβους στον μεμονωμένο χρήστη του ιντερνετ όπως αυτός ενσαρκώνεται από την μορφή του μοναχικού μπλόγκερ, αλλά παρέλειψε να αναφερθεί στις συλλογικές κινήσεις που βρίσκονται υπό διαμόρφωση και απειλούν να αλλάξουν ριζικά τη φυσιογνωμία και την λειτουργική οργάνωση του κυβερνοχώρου. Οι κινήσεις αυτές τρομάζουν την εξουσία, για αυτό και η προφορική αναγνώριση που παρέχεται απλόχερα στους μπλόγκερ συνοδεύεται από την αθόρυβη επέκταση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας προκειμένου να συμπεριλάβει πνευματικά αδικήματα που διαπράττονται στο διαδίκτυο.[ii]
Τέλος, δεν θα πρέπει να λησμονούμε τα στρατηγικά πλεονεκτήματα που είναι σε θέση να αποκομίσει ένα επαναστατικό κίνημα από την ενσωμάτωση του διαδικτύου στην επαναστατική του στρατηγική, ως πεδίου δράσης τόσο για την ανατροπή του πολιτικού συστήματος, όσο και τη συνακόλουθη ανασύσταση της κοινωνίας με πραγματικά δημοκρατικούς πολιτικούς όρους. Η κυβερνοτρομοκρατία και το ηλεκτρονικό σαμποτάζ μπορούν να αποτελέσουν πανίσχυρα στρατηγικά όπλα στον αγώνα ενός επαναστατικού κινήματος ενάντια στο κράτος.
Δεν απαιτούν παρά την ελάχιστη υποδομή και λογιστική μέριμνα (ένας καλός ηλεκτρονικός υπολογιστής αρκεί), αλλά ο σιωπηρός αντίκτυπος τους θα αντηχήσει δυνατότερα στους διαδρόμους της εξουσίας από την πιο εκκωφαντική έκρηξη της ισχυρότερης βόμβας. Θα μπορούσε να πεί κανείς πως οι χάκερ είναι οι Ναροντνίκοι του αιώνα μας. Μόνο που τα χτυπήματα των Ρώσων αναρχικών τρομοκρατών του 19ου αιώνα κατά της τσαρικής απολυταρχίας, δεν ήταν παρά τα τσιμπήματα ενός κουνουπιού στο σώμα μιας αρκούδας. Ακόμη και η δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου δεν πέτυχε να αλλάξει τη φυσιογνωμία της Ρωσίας, όμως ένας καταρτισμένος χάκερ με ισχυρά πολιτικά κίνητρα μπορεί από το δωμάτιο του σπιτιού του να παραλύσει ολόκληρο το κράτος.
Κατά μία έννοια, η κυβερνοτρομοκρατία θέτει ξανά το ατομικό στην υπηρεσία του συλλογικού και αποκαθιστά την ισορροπία δυνάμεων ανάμεσα στα επαναστατικά λαϊκά κινήματα από την μία, και την οργανωμένη κρατική βία από την άλλη. Πράγματι, τα οδοφράγματα και η κατά μέτωπο σύγκρουση στους δρόμους, παραδοσιακά στρατιωτικά μέσα στα οποία ανέκαθεν κατέφευγαν τα κινήματα προκειμένου να πετύχουν τη βίαιη ανατροπή του κράτους, δεν επαρκούν μπροστά στους μηχανισμούς καταστολής των σύγχρονων δυτικών κρατών που διαρκώς εφευρίσκουν νέα και ολοένα πιο αποτρόπαια εργαλεία άσκησης φυσικής βίας για να αντιμετωπίσουν τους πολίτες τους. Μια ματιά στην ιστοσελίδα της αμερικανικής «Υπηρεσίας Προηγμένων Αμυντικών Μελετών» (DAPRA),[iii] της υπηρεσίας που προμηθεύει την Αμερικανική κυβέρνηση με εξελιγμένη τεχνολογία για την αντιμετωπίση βίαιων διαδηλώσεων, αρκεί για να μας πείσει ότι το μέλλον της ένοπλης εξέγερσης απέναντι σε ένα κράτος με πλήρως ανεπτυγμένες τις δυνατότητες του για φυσική καταστολή είναι μάλλον ζοφερό.
Αλλά και στο πεδίο της κοινωνικής ανασυγκρότησης το Ίντερνετ μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για τους ριζοσπάστες δημοκράτες. Ο Φωτόπουλος προτείνει το μοντέλο της συνομοσπονδίας αυτόνομων δήμων ως μελλοντική μορφή οργάνωσης της δημοκρατικής κοινωνίας.
Όμως η χρήση του Ίντερνετ ως εργαλείου απο-εδαφικοποίησης (de-territorialization) του δημόσιου χώρου θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως λειτουργική μήτρα για την δημιουργία μιας εικονικής Εκκλησίας του Δήμου, η σύσταση της οποίας δεν θα υπακούει σε κανέναν γεωγραφικό, πληθυσμιακό ή χωροχρονικό περιορισμό. Η διαδικτυακή συνέλευση πολιτών θα μπορούσε να βρίσκεται σε διαρκή συνεδρία εξασφαλίζοντας άμεση αντιπροσώπευση στους πολίτες χωρίς να προϋποθέτει τη φυσική παρουσία των μελών της. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η υπέρβαση της αρχής της συνομοσπονδίας που, παρά την αμεσότητα των πρωταρχικών οργάνων της (δήμων), θα μπορούσε ίσως να οδηγήσει σε κάποιο επίπεδο διαδοχικής αντιπροσώπευσης σε «ανώτερα» όργανα, όταν επιχειρηθεί η εφαρμογή της σε συνομοσπονδιακή, περιφερειακή ή ακόμη και παγκόσμια κλίμακα.
Θα πρέπει τέλος να σημειώσουμε πως τα δύο συστήματα δεν αποκλείουν το ένα το άλλο. Μέσα από το διαδίκτυο είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα σύστημα όπου η άμεση αντιπροσώπευση θα ισχύει όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο, αλλά και στην ανώτατη συνέλευση των πολιτών, η οποία θα μπορεί να κυνερνά ενσωματώνοντας στους κόλπους της το σύνολο των πολιτών, χωρίς αυτοί να απομακρύνονται από την εξουσία όσο προχωρούμε προς τα ύπατα όργανα διακυβέρνησης. Μόνο έτσι μπορεί να αναβιώσει το πρότυπο της αυθεντικής άμεσης δημοκρατίας όπως αυτή εφαρμοζόταν στην αρχαία πόλη-κράτος, αλλά με τα δημογραφικά δεδομένα της εποχής μας.
[i] Στο Τ. Φωτόπουλος, Η Εικονική Δημοκρατία του Ιντερνέτ, στο http://www.inclusivedemocracy.org/fotopoulos/greek/grE/gre2008/03_01.html .
[ii] Για τη νέα νομοθεσία και τις προσπάθειες αστυνόμευσης του διαδικτύου διαβάστε περισσότερα στο http://athens.indymedia.org/ .
[iii] http://www.darpa.mil/.
Πέμπτη 12 Ιουνίου 2008
Ραούλ Βανεγκέμ: Η μάχη μόλις ξεκινάει
Ο Βανεγκέμ δέχτηκε να απαντήσει μέσω e-mail σε μια σειρά ερωτήσεων που του έθεσε ο Guy Deplat για λογαριασμό της εφημερίδας Libre Belgique, υπό τον όρο ότι οι απαντήσεις του θα δημοσιευτούν αυτούσιες και χωρίς περικοπές. Η «συνέντευξη» δημοσιεύτηκε στις 30 Απρίλη 2008.
Ερώτηση: Τα 40 χρόνια από το Μάη του 68 γιορτάζονται μέσα σε μια ατμόσφαιρα παλινόρθωσης. Εσείς, αντίθετα, ισχυρίζεστε ότι ο Μάης του 68 ήταν «μια πρώτη κραυγή συναγερμού» που άλλαξε τον κόσμο με μόνιμο τρόπο. Τι απομένει από το Μάη του 68;
Απάντηση: Τίποτα για τους εξηνταοχτάρηδες τροτσκιστο-μαοϊκούς που είχαν ήδη από εκείνη την εποχή τις απαιτούμενες ικανότητες για να επανέλθουν στην πολιτική αισχροκέρδεια. Τα πάντα, αντίθετα, για εκείνους που αντιλαμβάνονται στο κίνημα των καταλήψεων του Μάη 1968 την έναρξη μιας επανάστασης που ψελλίζει ακόμα τις πρώτες της λέξεις. Δεν έχει μετρηθεί ακόμα σε ποιο σημείο βρισκόμαστε στην καρδιά μιας μετάλλαξης όπου διενεργείται το επικίνδυνο πέρασμα από έναν χιλιαστικό εμπορευματικό πολιτισμό σε έναν πολιτισμό ανθρώπινο, που συχνά σκιαγραφήθηκε αλλά πάντα καταπνίγηκε (η Γαλλική Επανάσταση, η Κομμούνα του Παρισιού, τα εργατικά συμβούλια του 1917, οι ισπανικές ελευθεριακές κολλεκτίβες του 1936). Αυτό που, το 1968, εκφράστηκε με τη διαύγεια μιας απότομης και σκληρής αποκάλυψης δεν είναι τίποτα λιγότερο από την άρνηση της επιβίωσης στο όνομα της ζωής. Η ιερή τράπεζα των πατριαρχικών αξιών θρυμματίστηκε οριστικά: έτσι ώστε να επέλθει το τέλος της εργασίας, της εκμετάλλευσης της φύσης, της ανταλλαγής, της αρπακτικότητας, του διαχωρισμού από τον εαυτό, της θυσίας, της ενοχής, της αποκήρυξης της ευτυχίας, του φετιχισμού του χρήματος, της ιεραρχικής εξουσίας, της περιφρόνησης και του φόβου απέναντι στη γυναίκα, της εξαγοράς του παιδιού, των πνευματικών αρχαϊσμών, του στρατιωτικού και αστυνομικού δεσποτισμού, των θρησκειών, των ιδεολογιών, της πνευματικής καταπίεσης και των θανατηφόρων εκτονώσεών της. Δεν είναι μια σταθερά, αλλά μια εμπειρία που βρίσκεται σε εξέλιξη. Απαιτεί περισσότερη εγρήγορση, περισσότερη συνείδηση, περισσότερη αλληλεγγύη με το ζων. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια νέα θεμελίωση του εαυτού, προκειμένου να οικοδομηθεί ξανά σε ανθρώπινες βάσεις ένας κόσμος ερειπωμένος από την απανθρωπιά που διαδίδουν παντού το εμπορευματικό πνεύμα και η λατρεία του βραχυπρόθεσμου κέρδους.
Ε: Αλλά η εμπορευματική κοινωνία, η «πλύση εγκεφάλου», η «κοινωνία του θεάματος» κέρδισαν τα πάντα, συμεριλαμβανομένων των παλιών εξηνταοχτάρηδων. Αυτό που υπάρχει είναι το βασίλειο του χρήματος.
Α: Είμαστε μάρτυρες της κατάρρευσης ενός συστήματος θεμελιωμένου στην ακόρεστη εκμετάλλευση του ανθρώπου και της φύσης. Βρισκόμαστε σε μια οικονομία που καταστρέφεται καταστρέφοντας τον πλανήτη. Ο καπιταλισμός, αντί να επενδύει στον εκσυγχρονισμό των τομέων προτεραιότητας, θυσιάζει στο βωμό της χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας τη βιομηχανία και τις δημόσιες υπηρεσίες για την προώθηση των οποίων μέχρι χτες αυτοεξυμνούνταν. Η κυριαρχία της σπουδής για το κέρδος διέδωσε ένα μηδενισμό, όπου το αντεστραμμένο λογίζεται σαν να είναι θεμιτό, και μια απελπισία την οποία συσσωρεύει και ξορκίζει η καταναλωτική φρενίτιδα, ενώ την ίδια στιγμή η αγοραστική δύναμη μειώνεται. Η λατρεία του χρήματος εδραιώνει, πέρα από τη συνενοχή, μια πνευματική κοινότητα ανάμεσα στο κάθαρμα που επιτίθεται στους φτωχούς, που καίει ένα σχολείο ή μια βιβλιοθήκη και τον στυγνό κερδοσκόπο που συσσωρεύει τα οφέλη του καταστρέφοντας το δημόσιο καλό και τα κοινωνικά κεκτημένα. Ποτέ άλλοτε εκείνοι που αναλαμβάνουν το ρόλο του ηγέτη δεν είχαν φτάσει σε τέτοιο βαθμό ανικανότητας και ανοησίας, και ποτέ άλλοτε αυτό το «λιγότερο από το τίποτα» από το οποίο γοητεύονται δε θεωρήθηκε τόσο σαν να είναι «κάτι», στο βαθμό που διαιωνίζεται η προκατάληψη ότι ο άνθρωπος δεν είναι ικανός να δράσει με αυτόνομο τρόπο και να δημιουργήσει τη δική του μοίρα. Οι πελατειακές σχέσεις στην πολιτική διέφθειραν τις δημοκρατίες, που βρίσκονται πλέον κάτω από την μπότα των πολυεθνικών. Δεν υπάρχουν πια ούτε ιδέες ούτε πεποιθήσεις που να μην είναι κενές νοήματος, ξεκοιλιασμένες, υποβιβασμένες σε κουφάρια που συναρπάζουν πλήθη τυφλωμένα από την απελπισία, τη δυσφορία, την ύστατη αρπακτικότητα, την αγωνιώδη αναζήτηση μιας δουλικής απασχόλησης και την εντύπωση μιας παράλογης ύπαρξης που οδηγεί σε μια ευρεία ποικιλία αυτοκτονικών συμπεριφορών (όπως οι δολοφονίες στο γυμνάσιο Κολουμπάιν (1), οι σφαγές στη Ρουάντα και στην πρώην Γιουγκοσλαβία, η ισλαμική βαρβαρότητα). Αλλά, μολονότι ο σκοταδισμός που είναι στη μόδα σήμερα διαδίδει την αναισθησία, την υποταγή, τη μοιρολατρία, το νόμο του πιο ισχυρού και του πιο πανούργου, τίποτα δε θα εμποδίσει τη ριζοσπαστική σκέψη να προοδεύσει υπογείως και να υπονομεύσει το θέαμα μέσω του οποίου εδραιώνεται η αθλιότητα της ύπαρξης. Πώς θα μπορούσε εκείνο που ήταν ανυπόφορο το 1968, ενώ η οικονομία ανθούσε, να μην είναι ακόμα πιο ανυπόφορο σήμερα; Χρειάζεται να παραστήσει κανείς τον προφήτη για να προβλέψει ότι η επιθυμία για ζωή θα σαρώσει σαν κύμα αυτόν τον ερειπωμένο κόσμο όπου ο καθένας έχει την αίσθηση ότι ωθείται στον παραλογισμό της ανυπαρξίας του; Τα κριτήρια της ζωής (η αγάπη, η φιλία, η συντροφικότητα, η γενναιοδωρία, η επιθυμία για ευτυχία και απόλαυση, η απληστία για γνώση) θα πρέπει να αντικαταστήσουν τα παλιά κριτήρια της πατριαρχικής εξουσίας.
E: Είναι δυνατή η αποφυγή της αφομοίωσης; Ποια είναι σήμερα η συμβολή του σιτουασιονισμού [sic];
A: Ο σιτουασιονισμός είναι μια ιδεολογία. Οι καταστασιακοί πάντα αποκήρυσσαν αυτόν τον όρο. Αυτός που αρνείται κάθε εξουσία, που δε δέχεται να κυβερνά ούτε να κυβερνιέται, που δεν εισέρχεται σε αυτό «το θέαμα της ζωής που αρνείται τη ζωή», που δε διαχωρίζει τις ιδέες του από τη δική του καθημερινή ύπαρξη, που προτιμά το είναι από το έχειν και την αυθεντικότητα των επιθυμιών του από την καταναλωτική τους διαστρέβλωση, αυτός δεν μπορεί να αφομοιωθεί.
Ε: Ασκείτε κριτική σε μια ορισμένη οικολογία που, όπως λέτε, αντικαθιστά έναν καπιταλισμό με έναν άλλο;
Α: Ο χρηματιστικός καπιταλισμός, σύμφωνα ακόμα και με τη γνώμη εκείνων που τον προωθούν, είναι καταδικασμένος στην ενδόρρηξη, η οποία θα επέλθει αργά ή γρήγορα. Κάτω από αυτή την αρτηριοσκληρωμένη μορφή, ωστόσο, προβάλλει ένας καπιταλισμός με νέα δυναμική που σχεδιάζει να καταστήσει κερδοφόρες τις ανανεώσιμες ενέργειες και να μας κάνει να πληρώσουμε γιʼ αυτές πολύ ακριβά, ενώ πρσφέρονται δωρεάν. Μας «προσφέρουν» βιοκαύσιμα υπό τον όρο να αποδεχτούμε την καλλιέργεια διαγενετικών σπόρων αγριοκράμβης (ρέβας)• ο οικοτουρισμός θα διευκολύνει τη λεηλασία της βιόσφαιρας• αιολικά πάρκα εγκαθίστανται χωρίς πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές. Σε αυτό το σημείο είναι δυνατή η παρέμβαση. Οι φυσικοί πόροι μάς ανήκουν, είναι δωρεάν, πρέπει να τεθούν στην υπηρεσία της χαριστικότητας της ζωής. Οι κοινότητες θα πρέπει να εξασφαλίσουν την ενεργειακή και διατροφική αυτονομία τους, ώστε να απελευθερωθούν από την επιρροή των Κρατών και των πολυεθνικών, από τις οποίες εξαρτώνται. Μας προσφέρεται η ευκαιρία να οικειοποιηθούμε τις φυσικές ενέργειες μέσω της επανοικειοποίησης της ίδιας μας της ύπαρξης.
Ε: Περισσότερο από ποτέ, οι άνθρωποι επιδιώκουν να επιβιώσουν μάλλον παρά να ζήσουν, ή – τουλάχιστον – επιδιώκουν να συγχωνεύσουν τις δύο αυτές έννοιες.
Α: Η επιβίωση αντιστοιχεί στην κατάσταση του ζώου. Η ζωή αποτελεί χαρακτηριστική ιδιότητα του ανθρώπου. Καθώς απελευθερώνεται από τη ζωώδη κατάσταση, ο άνθρωπος αποκτά την ικανότητα να δημιουργεί τη δική του μοίρα και να αναδημιουργεί αδιάκοπα τον κόσμο. Σήμερα, ωστόσο, η αναγκαιότητα να εργάζεται τον υποβιβάζει στην κατάσταση του υποζυγίου. Ο καταναλωτισμός τού επέτρεψε να επιβιώνει καλύτερα ζώντας λιγότερο. Ωστόσο, η τιμή των καταναλωτικών αγαθών αυξάνεται συνεχώς. Η επιβίωση των ειδών του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου, απειλείται. Νά γιατί στηρίζομαι σε ένα άλμα της θέλησης για ζωή. Δεν υπάρχει κανένα παράδειγμα στην ιστορία μιας κοινωνίας που, οσοδήποτε ερημωμένη κι αν ήταν, να μην κατάφερε να εγερθεί ξανά μέσα από τα ερείπιά της.
Ε: Η εξέγερση έγινε δύσκολη, ενώ οι εξουσίες μοιάζουν ήδη πολύ κλονισμένες. Η αλλοτρίωση – για να πάρουμε μια μαρξιστική έννοια – εσωτερικεύτηκε. Ακόμα και χωρίς ηγέτες, παπάδες, γκουρού ή «δεσπότες», καθένας φαίνεται να θεωρεί ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση» απέναντι σε έναν κόσμο του οποίου, ωστόσο, όλοι αντιλαμβάνονται τις θανατηφόρες διολισθήσεις (περιβάλλον, ανισότητες, πίεση για εργασία, κ.λ.π).
Α: Πράγματι, ποτέ η εθελοντική υποταγή δεν ήταν τόσο διευρυμένη. Οι κερδοσκοπικές μαφίες εκμεταλλεύονται αυτόν τον ενστικτώδη φόβο που οι ίδιες συντηρούν, εξαιτίας του οποίου τα πλήθη υποτάσσονται σαν να απειλούνταν από τα όπλα ενός φανταστικού στρατού. Υπάρχουν, ωστόσο, συλλογικότητες, υπάρχουν ατομικές πρωτοβουλίες που επιβεβαιώνουν την παρουσία δημιουργικών δυνάμεων, αλλά η πληροφόρηση που υπηρετεί έμμισθα τα συμφέροντα των εμπόρων τις καταπνίγει κάτω από το βάρος της σιωπής. Από την ατομική δημιουργικότητα και την επιθυμία για καλύτερη ζωή μπορεί να γεννηθεί μια αυτοδιευθυνόμενη δημοκρατία ικανή να καταργήσει αυτή τη δημοκρατική απάτη που τολμάει να αποκαλεί ελευθερία την τυραννία της ελεύθερης ανταλλαγής, το δικαίωμα της κατάχρησης του δημόσιου καλού και την πελατειακή χειραγώγηση των ψηφοφόρων. Πάνω στους τοίχους της γκρίζας ύπαρξης που υψώνουν γύρω μας οι εμπορικοί ταξιδιώτες της παγκόσμιας κερδοσκοπίας, εύχομαι να ανθίσουν ξανά εκείνα τα λόγια του Λουσταλό (2) που, αν και χρονολογούνται από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, δεν έχουν χάσει τίποτα από την προκλητική πρωτοτυπία τους: «Οι μεγάλοι δε μας φαίνονται μεγάλοι παρά μόνο επειδή εμείς γονατίζουμε. Ας εγερθούμε!»
Ε: Μπορούμε να αποφύγουμε την εμπορευματική εργασία;
Α: Θα πρέπει να το κάνουμε, διότι η ίδια η εργασία μάς αποφεύγει ολοένα και περισσότερο. Αυτοί που απευθύνουν εκκλήσεις για περισσότερη εργασία είναι οι ίδιοι που κλείνουν τα εργοστάσια για να τα παίξουν στο Χρηματιστήριο. Πριμοδοτούν την παρασιτική εργασία πολλαπλασιάζοντας τις άχρηστες υπηρεσίες και θέτουν σε αχρηστία τους τομείς προτεραιότητας (σχολεία, νοσοκομεία, μεταλλουργία, υφαντουργία, στέγαση, μεταφορές). Μόνο μια δημιουργικότητα που θα αναπτύξει τις φυσικές ενέργειες στην υπηρεσία των πολιτών, στη βάση ενός δικτύου που θα αποτελείται από αυτοδιευθυνόμενες κοινότητες, θα καταστήσει δυνατό το τέλος της εργασίας της εκμετάλλευσης και της λεηλασίας της γήινης και ανθρώπινης φύσης.
Ε: Ποια είναι η ελπίδα σας; Ένας καινούριος Μάης του ʼ68; Τι θα έπρεπε να κάνουν οι σημερινοί νέοι;
Α: Να μάθουν να ζουν, και όχι να πουλάνε τον εαυτό τους. Θα φτάσουν σε αυτό το σημείο μόνοι τους όταν θα καταλάβουν ποια σκλαβιά τους περιμένει στην αγορά της απάτης της εργασίας. Όταν, αρνούμενοι τον ανταγωνισμό (τους οικονομικούς μηχανισμούς που μας μετατρέπουν σε ρομπότ), τον αρριβισμό, τη λατρεία του χρήματος με κάθε τίμημα, θα αποδώσουν επιτέλους προτεραιότητα στην αγάπη για τη ζωή και στη δική τους ζωή που θα είναι γεμάτη με αγάπη, στη γνώση του ζώντος, στη βελτίωση του περιβάλλοντός τους, στην προσωπική άμιλλα, στον μοναδικό πλούτο που υπάρχει: τον πλούτο τού είναι και όχι του έχειν. Όταν θα αντιληφθούν ότι το ζήτημα δεν είναι για κάποιον να είναι ο καλύτερος αλλά να ζει καλύτερα. Όταν θα αρνηθούν να υποστηρίζουν κυβερνήτες που κατασκευάζουν φυλακές και καταστρέφουν σχολεία αντί να τα πολλαπλασιάζουν. Όταν θα εξεγερθούν ενάντια σε μια συγκεντρωτική εκπαίδευση που ευνοεί τη βία και εναντιώνεται στην ίδια την έννοια μιας αληθινά ανθρώπινης εκπαίδευσης, στο πλαίσιο της οποίας κάποιος μαθαίνει για να δώσει τη γνώση του στους άλλους. Η ζωή έχει όλα τα δικαιώματα• η αρπακτικότητα δεν έχει κανένα. Μην εκπλήσσεστε, η μάχη μόλις ξεκινάει.
Μετάφραση από τα γαλλικά: Άλογος Ταχυδρόμος
Σημειώσεις της Μετάφρασης: (1) Στις 20 Απριλίου 1999, δύο μαθητές (ο Eric Harris και ο Dylan Klebold) του γυμνασίου Κολουμπάιν στο Κολοράντο πυροβόλησαν και σκότωσαν 12 συμμμαθητές και έναν καθηγητή τους, τραυμάτισαν άλλους 24 μαθητές και στη συνέχεια αυτοκτόνησαν. Η σφαγή του Κολουμπάιν είναι ένα από τα πιο αιματηρά επεισόδια που έχουν συμβεί ποτέ σε σχολείο των ΗΠΑ.
(2) Ο Elysée Loustalot (1761-1790) ήταν δημοσιογράφος, δικηγόρος και εκδότης της εβδομαδιαίας εφημερίδας “Révolutions de Paris” την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης. Πέθανε ξαφνικά το Σεπτέμβρη του 1790, σε ηλικία 29 ετών. Φήμες απέδωσαν το θάνατό του σε δηλητηρίαση. Ο Λουσταλό ήταν υποστηρικτής της λαϊκής κυριαρχίας και της κατάργησης της θανατικής ποινής.
Τετάρτη 28 Μαΐου 2008
still on the rocks- η πολιτική διάσταση του σουρρεαλισμού
Την Παρασκευή 30 του Μάη στη Φάμπρικα Υφανέτ, γύρω στις 8:00θα γίνει συζήτηση της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Αθήνας με αφορμή την έκδοση του 2ου τεύχους του "Κλήδονα" και θέμα"Η Πολιτική Θέση του Σουρρεαλισμού"ακολουθεί το κείμενο της εισήγησης:
Από την αρχή κιόλας της εμφάνισής του, το σουρρεαλιστικό κίνημα επιχείρησε να δώσει σάρκα και οστά σε μια καθολική άρνηση αυτού του κόσμου. Σε αντίθεση με μια διαδεδομένη εκδοχή του ρομαντισμού, δεν πρόκρινε τη φυγή, την απόσυρση στα βάθη της υποκειμενικής ιδιαιτερότητας, τη φαντασιακή αναδρομή σε μια «χρυσή εποχή», το μύθο της βυθισμένης, κάτω από το ρου της ιστορίας, ύπαρξης. Σε αντίθεση, επίσης, με το Dada δεν αρκέστηκε στο έργο της ειρωνικής καταστροφής των κυρίαρχων αξιών, στο αίσθημα μιας ελευθερίας που εκδηλώνεται ως άναρθρη κραυγή, ως απεγνωσμένο ουρλιαχτό, ως χαρούμενη γροθιά πάνω στο τζάμι. Η καθολική άρνηση, στο σουρρεαλισμό, είναι αξεχώριστη από την προσπέλαση μιας άλλης ζωής, κι άρα από μια παράφορη κατάφαση σε ό,τι-δεν-έχει-γίνει-ακόμα, στο μέλλον της καθολικής χειραφέτησης. Αναζητώντας στο έδαφος της καθημερινής ζωής, μέσα στο λαβύρινθο της πραγματικής πόλης όπου εναλλάσσονται οι μέρες και οι νύχτες μας, γύρω από τα πρόσφορα στο σώμα αντικείμενα που μπορούμε τυχαία να συναντήσουμε στην επόμενη στροφή του δρόμου, ίχνη του Υπερπραγματικού, ενός τόπου στον οποίον τείνουν να αρθούν οι αντιθέσεις της αλλοτριωμένης μας υπόστασης, οι πρώτοι σουρρεαλιστές κι οι πρώτες σουρρεαλίστριες, ήδη από τη δεκαετία του ʼ20, αποκάλυπταν έναν ορίζοντα φιλόξενο για μιαν υπό ανάδυση υποκειμενικότητα που θα έχει σπάσει τις αλυσίδες της και θα έχει ανακτήσει την ευχέρειά της να αναπτύσσει τις δυνατότητές της σ' έναν ξαναμαγευμένο κόσμο.
Η ριζική αμφισβήτηση της γλώσσας και των αναπαραστάσεων που αντιστοιχούν στην κοινωνική εμπειρία της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης, και προεξοφλούν συμβολικά τη διαιώνισή της ως μοναδικής δυνατής εμπειρίας, η εστίαση στο ασυνείδητο, δηλαδή στην αξία της απωθημένης επιθυμίας, η ανάδειξη του έρωτα ως δύναμης που έμπρακτα καταργεί τις κοινωνικές συμβάσεις, όλα αυτά σηματοδοτούσαν αρχικά μιαν «επανάσταση του πνεύματος», την οποία δεν μπορούμε να κατανοήσουμε αν παραβλέψουμε τα ιστορικά της συμφραζόμενα, αν δεν την τοποθετήσουμε στις πραγματικές συνθήκες που την υποκίνησαν, στη φωτιά του πολέμου (του Πρώτου Μακελειού) και στον άνεμο της παγκόσμιας επανάστασης. Το σουρρεαλιστικό κίνημα γεννήθηκε στην επιφάνεια ενός κόσμου σπαραγμένου και δεν συμφιλιώθηκε ποτέ μαζί του, δεν αποδέχτηκε ποτέ την ειρήνη της κανονικότητάς του. Η καθολική του άρνηση ήταν προπάντων μια άρνηση υποταγής στον ειρηνευμένο φαινομενικά κόσμο, και είναι γι' αυτό που δεν άργησε να επιφέρει την προσχώρηση στο ιστορικό εκείνο κίνημα που αποπειράθηκε να αλλάξει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, στον κομμουνισμό.
Η επιλογή να τεθεί ο σουρρεαλισμός στην υπηρεσία της επανάστασης, κατά τα τέλη της δεκαετίας του ʼ20, ισοδυναμούσε με μιαν απόφαση ένταξης, όχι στον άλφα ή τον βήτα κομματικό μηχανισμό, αλλά σε μιαν εν εξελίξει διαδικασία. Η κοινωνική επανάσταση ήταν αφενός η συνθήκη προκειμένου η χειραφέτηση της υποκειμενικότητας να εμφανιστεί ως μια οικουμενικά διαθέσιμη, πραγματική δυνατότητα, αφού μόνο μετά από την ανατροπή των κυρίαρχων παραγωγικών σχέσεων τα ανθρώπινα όντα θα μπορούσαν να ξεφύγουν από το σιδερένιο κλουβί της αποδοτικότητας, της παραγωγής με σκοπό την παραγωγή υπεραξίας, κι αφετέρου αποτελούσε το θεμέλιο για την ανανοηματοδότηση της καθημερινής ζωής, εδώ και τώρα, αφού είναι ο επαναστατικός αγώνας που καθιστά ένα υποκείμενο συνειδητά ανήσυχο, αποδίδοντάς του την επίγνωση των αλυσίδων που το καθηλώνουν, καθώς και την επίκαιρη ευθύνη για την αποτίναξή τους.
Μέσω της πρόσκαιρης πολιτικής στράτευσης στα Κομμουνιστικά Κόμματα, το σουρρεαλιστικό κίνημα, αντί να καταντήσει όχημα για την προώθηση μιας πολιτικής στρατηγικής, άντλησε, ως απολογισμό, μιαν οξύτερη συνείδηση της ανάγκης να διασφαλίσει την αυτοτέλειά του. Αυτή η τελευταία, που ο Αντρέ Μπρετόν θεματοποίησε στο 2ο Μανιφέστο, με το κάλεσμα για «αποκρυφοποίηση του σουρρεαλισμού», συνίσταται στο ότι ο σουρρεαλισμός, ως αναζήτηση, στρέφεται προς ένα σημείο όπου συγκλίνουν δύο διαχωρισμένες, στον πολιτισμό μας, πρακτικές: η πολιτική δράση, η εμπλοκή στη δημόσια σφαίρα για τη διευθέτηση των κοινωνικών υποθέσεων με όρους καθολικού συμφέροντος, και η υποκειμενική δημιουργική έκφραση, η ανώφελη αποτύπωση της κίνησης της επιθυμίας, που δεν αποβλέπει παρά στην παράτασή της. Το σουρρεαλιστικό κίνημα δεν μπορούσε, χωρίς το κόστος της ακύρωσης των ίδιων των στοχεύσεών του, ούτε να ενσωματωθεί στη σφαίρα της «τέχνης», μετατρέποντας σε αισθητικές μορφές τις καταγεγραμμένες σε κείμενα και εικόνες εμπειρίες του, ούτε να γίνει θεραπαινίδα των πολιτικών οργανώσεων του εργατικού κινήματος, ακόμα κι εκείνων, όπως τα ΚΚ, που διεκδικούσαν την αίγλη των δυνάμει επαναστατικών κομμάτων. Πολλώ δε μάλλον, από τη στιγμή που στον διεθνή κομμουνισμό κυριάρχησε ο σταλινισμός, ως έκφραση της γραφειοκρατικής υποκατάστασης του προλεταριάτου. Η κριτική των σουρρεαλιστών/τριών στο σταλινισμό, μολονότι καθυστερημένη σε σχέση με αυτήν της Αριστερής Αντιπολίτευσης και των ελευθεριακών κομμουνιστών, δεν στηλίτευε μόνο την υιοθέτηση των κυρίαρχων αξιών από τη γραφειοκρατία, αλλά και την παγίωση του διαχωρισμού μεταξύ πολιτικής ευθύνης και ποιητικής, ονειρικής διαθεσιμότητας, συνέπεια ασφαλώς της επανεισαγωγής στο επαναστατικό εργατικό κίνημα της αντίθεσης μεταξύ διευθυντών και διευθυνόμενων.
Αργότερα, μια επίμονη προπαγάνδα διάφορων απολογητών ή συνοδοιπόρων του σταλινισμού, από τον Τζαρά μέχρι τον Σαρτρ, φιλοτέχνησε για τα μέλη του σουρρεαλιστικού κινήματος το προφίλ των παθητικών, εκ του ασφαλούς επικριτών της «κομματικής γραμμής», είτε των «ριψάσπιδων» που ιδιώτευαν εν καιρώ πολέμου, αντί να συμμετέχουν στην Αντίσταση (Τζαρά), είτε, με πιο φιλοσοφικές διατυπώσεις, των τυφλών οπαδών της απόλυτης αρνητικότητας που αδυνατούν να κατανοήσουν τη θετικότητα της πολιτικής του ΚΚ και τις αναγκαιότητες της ταξικής πάλης, και γι' αυτό συναναστρέφονται με άλλους, εξίσου τυφλούς, αρνητές, όπως ο Τρότσκι (Σαρτρ). Πέρα, όμως, από το να υπενθυμίσουμε το παράδειγμα της σουρρεαλίστριας Claude Cahun, και της συντρόφου της Marcel Moore, που κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής αντιμετώπισαν για την αντιστασιακή τους δράση την καταδίκη σε θάνατο (μια ποινή που τελικά δεν εφαρμόστηκε), ή ακόμα να επικαλεστούμε το γεγονός ότι τον καιρό του πολέμου η σταλινική γραφειοκρατία, έχοντας συντρίψει κάθε αντιπολίτευση, μονοπωλούσε, στα αριστερά, τους κανόνες της πολιτικής εμπλοκής, οφείλουμε χωρίς περιστροφές να θέσουμε το ερώτημα: ποια στάση, σήμερα, μπορούμε να κρίνουμε ως πιο συνεπή στις απαιτήσεις του αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση, εκείνη της παρισινής σουρρεαλιστικής ομάδας που το 1935 καλούσε σε άμεση επαναστατική δράση, και προειδοποιούσε για το ρόλο που επρόκειτο να παίξει το Λαϊκό Μέτωπο, εξουθενώνοντας τις αγωνιστικές διαθέσεις του προλεταριάτου, ή εκείνη του Τζαρά, του Ελυάρ, του Αραγκόν, που εξύμνησαν την αστική πατρίδα, ακολουθώντας τα προστάγματα της, ξεκάθαρα αντεπαναστατικής πια, σοβιετικής εξουσίας; Εκείνη του Μπενζαμέν Περέ που στον ισπανικό εμφύλιο, εκεί όπου κρίθηκαν εν πολλοίς οι τύχες της Ευρώπης για τις επόμενες δεκαετίες, υπερασπίστηκε με το όπλο στο χέρι, από τις γραμμές της Ταξιαρχίας Ντουρρούτι, την επανάσταση ή εκείνη του Σαρτρ που δικαιολογούσε, από απόσταση ασφαλείας, την «εποικοδομητική» γραμμή ταξικής συνεργασίας ενός κόμματος γραφειοκρατικού και υπερεθνικιστικού; Παρά την αποτελεσματικότητα του σταλινισμού στην παραγωγή και τη διάδοση ψεμάτων, το σουρρεαλιστικό κίνημα διατήρησε και μεταπολεμικά την πολιτική του διάσταση, όπως φανερώνει τόσο η τακτική αρθρογραφία του Μπρετόν και του Περέ στην εφημερίδα Libertaire της Αναρχικής Ομοσπονδίας την περίοδο 1947-1953, όσο και οι αλλεπάλληλες δημόσιες συλλογικές παρεμβάσεις του, με σημαντικότερα ίσως παραδείγματα την διακήρυξη του 1956 προς υπεράσπιση της αντιγραφειοκρατικής εξέγερσης στην Ουγγαρία, και το «Μανιφέστο των 121» του 1960 ενάντια στην γαλλική ιμπεριαλιστική κυριαρχία στην Αλγερία. Το τίμημα γι' αυτήν την προσήλωση στην επαναστατική προοπτική, σε συνάφεια με την αυτονομία του σουρρεαλισμού έναντι της πολιτισμικής βιομηχανίας, ήταν η απαξίωση και η στρεβλή παρουσίασή του από την κατεστημένη λογοτεχνική και εικαστική κριτική ως μια «πρωτοπορία» που δεν έχει πια σπουδαία έργα να προσφέρει στο φιλότεχνο κοινό, που έχει παραμείνει προσκολλημένη σε εξωπραγματικές ιδιορρυθμίες, που έχει υποτίθεται πεθάνει.
Καταδικασμένο, τα χρόνια που ακολούθησαν τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, να μένει στο περιθώριο των εξελίξεων, και ιδίως στην περίπτωση της ομάδας της Πράγας, εξωθημένο για δεκαετίες, λόγω της σταλινικής καταστολής, στην πιο σκληρή απομόνωση, το σουρρεαλιστικό κίνημα δεν έπαψε ποτέ να αποβλέπει στην κατάκτηση και τη χαρτογράφηση της επικράτειας του Υπερπραγματικού. Η «αποκρυφοποίησή» του δεν σήμαινε υποστολή, αλλά μυστική (με το νόημα που η συγκεκριμένη λέξη είχε στις μυστικιστικές εξισωτικές σέκτες της Αναγέννησης) προετοιμασία και αναμονή των νέων κοινωνικών αναταραχών. Κι αυτό εξηγεί γιατί δεν διακόπηκε η επαφή με τις μόνες εκδοχές του κομμουνισμού που έδιναν έμφαση στην υποκειμενική ελευθερία, τον τροτσκισμό και τον αναρχισμό. Το ʼ68, όταν στην Πράγα και το Παρίσι τέθηκε ξανά στην ημερήσια διάταξη το ζήτημα της κοινωνικής χειραφέτησης, ενάντια στο κεφάλαιο και τη γραφειοκρατία, οι σουρρεαλιστές και οι σουρρεαλίστριες βρέθηκαν στο δρόμο, μεταφράζοντας την ανάσα του επίκαιρου πολιτικού αγώνα σε ποιητική πνοή. Όπως θα τονίσει εξάλλου ένα κείμενο της παρισινής ομάδας, που κυκλοφόρησε στις 8 Ιούνη της ίδιας χρονιάς, εκείνο το Μάη ο ρεαλισμός, η προσαρμογή στα «έτσι είναι» αυτού του κόσμου, «καταδικάστηκε σε θάνατο: σκοπός της επανάστασης, ανέπαφη καθώς είναι σήμερα στην πραγματικότητά της, είναι να τον στείλει στο εκτελεστικό απόσπασμα».
Σήμερα, μετά την κατάρρευση του σταλινισμού, κι ενώ ο παγκόσμιος καπιταλισμός έχει κατορθώσει να υπαγάγει το σύνολο σχεδόν της ζωής στην κανονικότητά του, η σχέση του σουρρεαλισμού με την επαναστατική πολιτική αποβαίνει ιδιαίτερα κρίσιμη. Η απογοητευτική απόληξη του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος, αντί να δικαιολογεί την πεποίθηση ότι είναι αδύνατο να τελεσφορήσει ένας κοινωνικός μετασχηματισμός, χωρίς να επαναληφθεί η τραγωδία της γραφειοκρατικής υποκατάστασης, καθιστά επείγουσα την ενίσχυση πολιτικών πρακτικών που, σε αντιδιαστολή με αυτές που επικράτησαν κατά το παρελθόν, καταδεικνύουν την πραγματική δυνατότητα μιας άλλης οργάνωσης της κοινωνίας, μιας άλλης σχέσης της πολιτικής με την κοινωνία, μιας άλλης εμπειρίας της καθημερινής ζωής, μιας άλλης συνάρθρωσης πολιτισμού και φύσης. Περισσότερο ίσως από ποτέ, χρειάζεται να χαραχθεί ένας δρόμος εξόδου όπου η πολιτική δράση θα διαπλέκεται με την υποκειμενική δημιουργική έκφραση, με την έκφραση η οποία δημιουργεί πεδία όπου, έστω και φευγαλέα, αναδυόμαστε πράγματι ως υποκείμενα.
Το ερευνητικό εγχείρημα του σουρρεαλισμού επικεντρώνεται στη διαλεκτική ανησυχία που ενυπάρχει ανεπίγνωστα στην ίδια την υποκειμενικότητα, στο μέτρο που αυτή χαρακτηρίζεται από έναν υπαρξιακό διχασμό: για να επιτελεστεί η πραγματική υπαγωγή της εργασίας του ανθρώπινου όντος στο κεφάλαιο πρέπει πρώτα να υποταχθεί το σώμα του στους ρυθμούς της εμπορευματικής παραγωγής και ταυτόχρονα να απελευθερωθεί η δημιουργικότητά του. Αποδίδοντας πολιτική σημασία στο βίωμα του διχασμού, μπορούμε να εκθέσουμε την υποκειμενικότητα ως μια εμπόλεμη οντότητα, ενεργητική ως προς την διαμόρφωση των αντικειμενικών όρων και των σχέσεων εξουσίας στις οποίες υποβάλλεται. Αποσταθεροποιώντας, επίσης, τη γλώσσα και τις αναπαραστάσεις μέσω των οποίων συνηθίζουμε να εντοπίζουμε τη θέση μας μέσα στον κόσμο, μπορούμε να συλλάβουμε τον εαυτό μας ως σώμα που δυνάμει διαρρηγνύει τα όρια της ταυτότητάς του, και εντάσσεται στη ρέουσα ολότητα της φύσης χωρίς τον καταναγκασμό της κυριαρχίας, αλλά με τη μαγεία της συνάντησης. Οξύνοντας, τέλος, μέσα από συλλογικά παιχνίδια, όπου ασκείται η αναλογική σκέψη, την αντίθεση ανάμεσα στον ελεύθερα αξιοποιούμενο χρόνο της παιγνιώδους ερευνητικής τριβής και τον κοινωνικά αναγκαίο χρόνο εργασίας, μπορούμε να διανοίξουμε ρωγμές στην αντικειμενική πραγματικότητα της αλλοτρίωσης, βιώνοντας την εργασία ως μια δραστηριότητα του κοινωνικοποιημένου ανθρώπινου όντος, που ευνοεί την διϋποκειμενική επικοινωνία και τον πορισμό μιας χαρούμενης γνώσης. Οπωσδήποτε κάθε μορφή πολιτική δράσης καθορίζεται από τους ρυθμούς που η κυρίαρχη κοινωνική τάξη επιβάλλει: μια πορεία, μια απεργία, μια κατάληψη δεν είναι παιχνίδια, ούτε μπορούν να αφεθούν σε πειραματισμούς επί του τυχαίου. Είναι, όμως, απαραίτητο, αν πρόκειται να επινοήσουμε ξανά έναν ορίζοντα καθολικής ελευθερίας, να δρομολογήσουμε μορφές πολιτικής δράσης που να επενδύονται με την επαναστατική ενέργεια της υποκειμενικότητας, που να είναι αρκετά γιορτινές και συλλογικά, αντιϊεραρχικά οργανωμένες, ώστε να μην χαλιναγωγούν τη ροπή της προς την ανταρσία και να μην αποσείουν την ευθύνη της στην εκπλήρωση των υποσχέσεων που αναλαμβάνονται ελεύθερα κατά την κοινή δράση.
Το στοίχημα που μας αναλογεί, αυτό μας δείχνει η περιπέτεια του σουρρεαλισμού, δεν είναι να γίνουμε επιδέξιοι καλλιτέχνες, ούτε ικανοί πολιτικοί. Είναι να γίνουμε ποιητές της ζωής μας, αποκτώντας εμπειρίες αυτενέργειας, αυτοοργάνωσης, και αυτοδιαχείρισης των κοινωνικών υποθέσεων, και συνδέοντας αυτές τις εμπειρίες με την, απαλλαγμένη από κάθε ηθική, αισθητική, και πολιτική προκατάληψη, έκφραση της υποκειμενικής διαθεσιμότητας προς τον Άλλον. Παραμένοντας κάτω από έναν τέτοιο αστερισμό, της ποίησης, του έρωτα, και της επανάστασης, το σουρρεαλιστικό κίνημα, μέσα από τις συλλογικότητες που σήμερα το συγκροτούν διεθνώς, εξακολουθεί να βρίσκεται στην ίδια όχθη με όσες και όσους κρατούν το νήμα της κοινωνικής αντίστασης και της πάλης για την ελευθερία. Το 1994 τα μέλη της παρισινής ομάδας χαιρέτισαν αμέσως το πνεύμα ανυπακοής στο κράτος που παρακίνησε τις ιθαγενικές κοινότητες της Τσιάπας να εξεγερθούν. Το 1999 το Σουρρεαλιστικό Κίνημα στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν στο Σιάτλ για να τονίσει ότι «ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, ως γραφειοκρατική ενσάρκωση της πατριαρχίας, του κεφαλαίου, του κρατισμού, της λευκής ανωτερότητας, της γενοκτονίας, και της οικοκτονίας – εν ολίγοις της παγκοσμιοποίησης κάθε μορφής δυστυχίας και μιζεραμπιλισμού – αποτελεί ένα πραγματικό έμβλημα κάθε σημερινής αχρειότητας». Το 2004 μια διεθνής σουρρεαλίστική διακήρυξη, με αφορμή την «αυτοκρατορική στέψη του Μπους», επιστέγασε την αντίθεση στην ιμπεριαλιστική κατοχή επαναλαμβάνοντας το παλιό εκείνο κάλεσμα των πρώτων σουρρεαλιστών/τριών για «ελευθερία τώρα, ενάντια στους δεσμοφύλακες και την αστυνομία παντού! Ανοίξτε τις φυλακές! Διαλύστε το στρατό!».
Ο σουρρεαλισμός ήταν το πρώτο κίνημα που επιδίωξε να προσδώσει αισθητή μορφή στο πρόταγμα για τον απόλυτο μετασχηματισμό του σημερινού κόσμου, μέσα από την συνειδητή προετοιμασία μιας αποδιοργάνωσης των αισθήσεων. Κι ο χρόνος που του ταιριάζει είναι αυτός του μέλλοντος σε εκκρεμότητα. Ακολουθώντας τις καμπές, τις ανόδους και τις καθόδους των κυμάτων της παγκόσμιας επανάστασης, ο σουρρεαλισμός ήταν και είναι αυτό που θα είναι, γιατί μεταστοιχειώνει την ελπίδα του κομμουνισμού, τη συγκεκριμένη ουτοπία μιας κοινωνίας χωρίς τάξεις και κράτη, σε υποκειμενική ποίηση, και αντίστροφα, την έφεση των ανθρώπινων όντων να ονειρεύονται, βουτηγμένα μέσα σε αυτόν τον εχθρικό για κάθε ερωτικά παλλόμενη καρδιά κόσμο, σε ικανότητα να δοκιμάζουμε ν' αλλάζουμε τον κόσμο από τώρα, ανακαλύπτοντας στους κυματισμούς της φαντασίας τις απωθημένες ή μη ακόμα διαθέσιμες δυνάμεις μας.
Υπερρεαλιστική Ομάδα Αθήνας, Μάης 08
Τρίτη 27 Μαΐου 2008
Επαναστατικό πρόταγμα και άμεση δημοκρατία
Αναλύω επιγραμματικά τις θέσεις του Καστοριάδη πάνω στη ριζοσπαστική του αντίληψη για την αυτονομία καθώς και το πλαίσιο σκέψης άλλων στοχαστών-ακτιβιστών του ελευθεριακού σοσιαλισμού.
Καταρχήν, θεωρώ ότι η δημοκρατία είναι αναγκαία σε ένα επαναστατικό-ριζοσπαστικό πλαίσιο. Δεν συμφωνώ με τη μορφή του σοσιαλισμού όπου και αν εφαρμόστηκε ευρέως έως σήμερα.
Παρόλο που τα πρώτα κείμενα του Μάρξ έχουν δώσει πολλές εξηγήσεις για πολύ κρίσιμα θέματα δεν μπορώ να δεχτώ τη συνολική του αντίληψη και τους περιορισμούς που προϋποθέτει. Σίγουρα, ο μαρξισμός-λενινισμός όπου και όπως εφαρμόστηκε δεν οδήγησε σε καλά αποτελέσματα και σε πολλές περιπτώσεις αποτέλεσε μια ιδιότυπη δικτατορία.
Επίσης, η επανάσταση δεν απαιτεί τη χρήση βίας, αυτό που οδηγεί σε μια επανάσταση είναι η συμμετοχή των πολιτών σε αυτοοργανωμένες πολιτικές ομάδες και κινήματα τα οποία θα αλλάξουν τα πράγματα με την ενεργό και δυναμική συμμετοχή τους. Το ότι οι πολίτες σήμερα δεν συμμετέχουν οφείλεται στο ότι πιστεύουν ότι δεν μπορούν να έχουν καμία επιρροή πουθενά.
Το υπάρχον πολιτικό πλαίσιο στοχεύει στην αποστασιοποίηση των ατόμων για να δρα ανενόχλητο, γεγονός που δείχνει ποια είναι η σωστή κατεύθυνση που πρέπει να κινηθούν οι πολίτες.
Η βία παρόλα αυτά δεν αποκλείεται όταν τα κινήματα των πολιτών δυναμώσουν και διεκδικούν δυναμικά συμμετέχοντας σε πορείες και κινητοποιήσεις. Η βία σε αυτές τις περιπτώσεις συνήθως προέρχεται από τις δυνάμεις καταστολής της παρούσας φιλελεύθερης ολιγαρχίας.
Πράγματι, πρόκειται για μια φιλελεύθερη ολιγαρχία που κυβερνάει με την αποχή των πολιτών και την στήριξη των οικονομικών μεγαλοσυμφερόντων. Εκεί στηρίζεται η παρούσα εξουσία που αντιμετωπίζει εχθρικά τις κοινωνικές κινητοποιήσεις, τη συμμετοχή των πολιτών και κάθε είδους διεκδικήσεις.
Οι κινητοποιήσεις, όμως, και οι έντονες διεκδικήσεις είναι αναγκαίες γιατί η λογική του συστήματος εξουσίας-ολιγαρχίας έχει επιβάλει ένα πλαίσιο σκέψης που δεν αυτοαναιρείται. Αντίθετα, οι μαζικές κινητοποιήσεις, οι διαδηλώσεις, η αυθόρμητη οργάνωση των πολιτών σε πυρήνες και πολιτικές ομάδες αντίστασης μπορούν να τρίξουν τα θεμέλια του υπάρχοντος συστήματος.
Η οργάνωση των πολιτών θα αυξάνεται όσο βλέπουν ότι η συμμετοχή τους μπορεί να επηρεάζει άμεσα τις εξελίξεις. Θεωρώ βασικές αρχές μιας τέτοιας διαδικασίας τις ιδέες περί αυτονομίας του Καστοριάδη αλλά και άλλων διανοητών.
Οι βασικές αρχές αυτών των ιδεών μπορούν να εμποτίσουν όλες τις μορφές αγώνα και διεκδίκησης και να αποτελέσουν αφετηρία για την επίτευξη μιας Άμεσης Δημοκρατίας. Με το ριζικό φαντασιακό ο Καστοριάδης περιγράφει μια κινητήριο δύναμη που διαθέτει ο άνθρωπος για δημιουργία εκ του μηδενός. Η Ψυχή στο φιλοσοφικό σύστημα του Καστοριάδη είναι η φαντασία. Αυτή είναι η δύναμη που μας επιτρέπει να διεκδικούμε χωρίς να έχουμε στο μυαλό μας ένα αυστηρά καθορισμένο κλειστό σύστημα λειτουργίας. Ένα άλλωστε κλειστό σύστημα θα ήταν επικίνδυνο για την επίτευξη οποιασδήποτε αυτονομίας.
Τέτοια κλειστά συστήματα είναι η σημερινή μονοδιάστατη αξιωματικότητα της σημερινής οικονομίας αλλά και η ιστορικότητα του μαρξισμού. Το πλαίσιο του ριζικού φαντασιακού ο Καστοριάδης το χρησιμοποιεί για να πει ότι οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για την ιστορία τους και οι ίδιοι φτιάχνουν τους θεσμούς τους. Όχι ο Θεός του Μωυσή, ούτε η ιστορία του Μάρξ, ούτε η κλειστή εργαλειακότητα του σημερινού καπιταλισμού που πλασάρεται ως υπερφυσικά τέλεια δοσμένη.
Οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για να αποφασίσουν τι θεσμούς χρειάζονται και στη συνέχεια να τους φτιάξουν. Γιατί ακούγεται αυτό τόσο περίεργο, δεν θα έπρεπε να είναι η αυτονόητη αλήθεια για ελεύθερα όντα και όχι δούλους και υπηκόους; Το δεύτερο στοιχείο στη φιλοσοφία του Καστοριάδη είναι η διαύγαση και το επαναστατικό πρόταγμα. Η διαύγαση είναι η συνεχής προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει την πραγματικότητα γύρω του χωρίς να έχει κανένα άλλο προαπαιτούμενο από την εμπειρία του και τη γνώση του για τον κόσμο. Το επαναστατικό πρόταγμα είναι ένας τρόπος να υπάρχει ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι η πράξη έναντι της θεωρίας. Η πράξη ως αυτοσκοπός που ολοκληρώνει την ανθρώπινη υπόσταση. Το βασικότερο στην επαναστατική πράξη είναι η απροσδιοριστία της που την καθιστά άλλωστε και κατ' ουσίαν επαναστατική . Έτσι δεν έχει την ανάγκη μιας πλήρους περιγραφής του ιδεατού κόσμου, έχει μόνο βασικές αρχές τις οποίες εφαρμόζει απαρέγκλιτα.\
Όπως έλεγε και ο γνωστός οικονομολόγος Κέινς (J.M.Keynes): " Όταν χρησιμοποιεί κανείς εξαιρετικά συγκεκριμένη ορολογία προσπαθεί να εκφραστεί προς όφελος εκείνων οι οποίοι δεν μπορούν να σκεφτούν". Όντως, η πραγματικότητα είναι απρόβλεπτη και ασύμμετρη ενώ δεν μπορεί να περιγραφεί εξαντλητικά σε κλειστά συστήματα.
Η άποψη του Καστοριάδη για πράξη είναι αυτό που δεν υπάρχει, κατά τη γνώμη μου, σήμερα και έχει οδηγήσει τους ανθρώπους στα ψυχοφάρμακα. Οι άνθρωποι καταπιέζονται αβάσταχτα από την εργασία τους, από τις κοινωνικές νόρμες και τους θεσμούς που φτιάχτηκαν για την προάσπιση μιας ελίτ. Η κοινωνία περιθωριοποιεί και στρέφει την ενεργό δύναμη του ατόμου πίσω στον εαυτό του. Η ίδια λογική προσπαθεί να τους επαναφέρει στη δική της πραγματικότητα με την ψυχανάλυση, τα ψυχοφάρμακα, που έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ τα τελευταία 15 χρόνια και την καθημερινή κατήχηση για την μοναδική ισχύ της παρούσας πραγματικότητας.
Αυτό που πιστεύω είναι ότι δεν φταίνε οι άνθρωποι, φταίει η κοινωνία και πρέπει οι άνθρωποι αντί να τα βάζουν με τον εαυτό τους (όπως λέει ο μεταμοντερνισμός) να προσπαθήσουν να αλλάξουν τις συνθήκες που δρουν καταπιεστικά εναντίον τους. Ο χειρότερος εφιάλτης του συστήματος.
Με άλλα λόγια εδώ βλέπουμε μια αντιστροφή της ψυχανάλυσης και της αντίληψης του τι το εκάστοτε σύστημα θεωρεί ως φυσιολογικό ή αποκλίνον. Ο Καστοριάδης πιστεύει ότι η δράση και η πράξη είναι ο απελευθερωτικός μηχανισμός που οδηγεί στην αυτονομία σε όλα τα επίπεδα. Τα αυτόνομα άτομα διαμορφώνουν μια αυτόνομη κοινωνία και δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς αυτήν. Η αυτονομία είναι μια νέα ανθρωπολογική συνθήκη, είναι στόχος και αυτοσκοπός, ένας νέος τρόπος για να υπάρχουν οι άνθρωποι. Το αρχικό σχέδιο μιας τέτοιας αυτονομίας εκκινεί από το δεδομένο ότι η πραγματικότητα που ζούμε απέχει λίγο από το να είναι η χειρότερη δυνατή.
Η αυτοθέσμιση της κοινωνίας περιλαμβάνει: την εργασιακή αυτοδιεύθυνση μέσω συμβουλίων των εργαζομένων, την ισότητα διαχείρισης της πληροφορίας, την ισότητα στις αποδοχές. Ακόμη, την μη αντίληψη της εργασίας ως εμπορεύματος, την ανάπτυξη που δεν έχει στόχο την κατακυρίευση της φύσης, την άμεση (και όχι την αντιπροσωπευτική) δημοκρατία που θα ξεκινάει μέσα από τις επιχειρήσεις και τις γειτονιές (στόχοι που όταν τέθηκαν ήταν ουτοπικοί αλλά τώρα είναι κάτι παραπάνω από ρεαλιστικοί με τη χρήση των νέων τεχνολογιών).
Τα παραπάνω απαιτούν έναν συνειδητοποιημένο άνθρωπο που θα αναδυθεί όταν διαπιστώσει ότι επηρεάζει τα πράγματα με τη συμμετοχή του. Έτσι δημιουργούνται πολίτες που θέλουν να συμμετέχουν και να αποκτήσουν παιδεία, σε αντίθεση με το σημερινό σύστημα που οι πολίτες δεν έχουν καμία ουσιαστική συμμετοχή και είναι αυτόνομοι μόνο στην επιλογή της φίρμας που θα επιλέξουν να αγοράσουν.
Με την συμμετοχή αυτή φτάνουμε στην ισοκατανομή της εξουσίας και την άμεση δημοκρατία, σπέρμα της οποίας θεωρούσε ο Καστοριάδης και την αρχαία ελληνική δημοκρατία. Στο ευρύτερο θεωρητικό αυτό πλαίσιο έχει κινηθεί και ο Τσόμσκι, ο Amin Samir, ο Herman Daly (από οικολογική σκοπιά) καθώς και άλλοι ριζοσπάστες του ελευθεριακού σοσιαλισμού. Στην Ελλάδα ο Τάκης Φωτόπουλος επιχειρεί διάφορες εφαρμογές με το έργο του περιεκτική δημοκρατία, ενώ τα συμμετοχικά οικονομικά (PARECON) καθώς και το κίνημα της αντι-ανάπτυξης βασίζονται περισσότερο ή λιγότερο στις παραπάνω ιδέες.
Ο Wallerstein, ένας από τους πιο γνωστούς και αναγνωρισμένους κοινωνικούς επιστήμονες της εποχής μας, μιλάει για την κρίση νομιμότητας του ύστερου καπιταλισμού και προσπαθεί να συντάξει μια φιλοσοφία που ενώνει την ιστορία, την κοινωνιολογία, την οικονομία και την πολιτική σε ένα πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο εξήγησης του κόσμου από το οποίο θα μπορεί να σταθεί μια άλλη κοινωνία πιο δίκαιη και αποτελεσματική για τον άνθρωπο.
Ο Wallerstein θεωρεί έναν πρακτικό δρόμο επίτευξης μιας ριζικής κοινωνικής μεταβολής τη δημιουργία μιας εναλλακτικής δημοκρατίας που θα προσφέρει σε όλους ικανοποιητική εργασία και στήριξη στις απρόβλεπτες ανάγκες. Ένας τέτοιος στόχος θεωρεί ότι θα άλλαζε την κατεύθυνση στο υπάρχον σύστημα και θα οδηγούσε υπό αυστηρό έλεγχο την δημιουργία του υπερβολικού πλούτου και τη συγκέντρωση της εξουσίας.
Όλοι οι διανοητές αυτών των κατευθυντήριων γραμμών αντίκεινται στη στρεβλή ανάπτυξη που ακολουθούμε τυφλά, στην πρωτοκαθεδρία της αποδοτικότητας και της οικονομικής "επιστήμης", της ψευδούς ορθολογικότητας του αναρχοκαπιταλισμού που βιώνουμε και προτείνουν δημοκρατικές σκέψεις και λύσεις στα πλαίσια μιας κοινωνίας με άλλες προτεραιότητες που ασφαλώς είναι εφικτή.
Η αδυνατότητα τέτοιων λύσεων που προπαγανδίζεται από τη νεοφιλελεύθερη ολιγαρχία αναπαράγει μόνο τα δικά της συμφέροντα σε αντιδιαστολή με τις κοινωνικές και ατομικές ανάγκες, τις περιορισμένες δυνατότητες εκμετάλλευσης του πλανήτη και την δυστυχία και ανισότητα που συνεχώς αυξάνονται.
Στα παραπάνω πολύ επιγραμματικά πλαίσια και με βάση τις παραπάνω αρχές είναι δυνατή η δημιουργία μιας κινηματικής άμεσης δημοκρατίας με νέες προτεραιότητες και στόχους και υπερεθνική συνεννόηση και συναίνεση.
Βιβλιογραφία:
1) Κ. Καστοριάδης, "Καιρός", εκδόσεις ύψιλον, 2000.
2) Κ. Καστοριάδης, "Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου", εκδόσεις ύψιλον, 1991.
3) Κ. Καστοριάδης, "Ο θρυματισμένος κόσμος", εκδόσεις ύψιλον, 1992.
4) H.Arendt, "Περί Βίας", εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2000.
5) Μ.Ράπτης (Πάμπλο), "Αυτοδιαχείριση και σοσιαλισμός", εκδ. ελληνικά γράμματα, 2006.
6) Τ.Φωτόπουλος, "Περιεκτική δημοκρατία", Καστανιώτης, 1999.
7) Αλ. Δεληγιώργη, "Καιρός", εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2008.
8) Θ. Τάσης, "Καστοριάδης", εκδόσεις Ευρασία, 2007.
9) Συλλογικός τόμος, "Ελευθεριακή κίνηση", εκδόσεις άρδην, 2007. 10) Αλ. Δεληγιώργη, "Ο μοντερνισμός στη σύγχρονη φιλοσοφία", εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1996.
greekrider.blogspot.com
Καταρχήν, θεωρώ ότι η δημοκρατία είναι αναγκαία σε ένα επαναστατικό-ριζοσπαστικό πλαίσιο. Δεν συμφωνώ με τη μορφή του σοσιαλισμού όπου και αν εφαρμόστηκε ευρέως έως σήμερα.
Παρόλο που τα πρώτα κείμενα του Μάρξ έχουν δώσει πολλές εξηγήσεις για πολύ κρίσιμα θέματα δεν μπορώ να δεχτώ τη συνολική του αντίληψη και τους περιορισμούς που προϋποθέτει. Σίγουρα, ο μαρξισμός-λενινισμός όπου και όπως εφαρμόστηκε δεν οδήγησε σε καλά αποτελέσματα και σε πολλές περιπτώσεις αποτέλεσε μια ιδιότυπη δικτατορία.
Επίσης, η επανάσταση δεν απαιτεί τη χρήση βίας, αυτό που οδηγεί σε μια επανάσταση είναι η συμμετοχή των πολιτών σε αυτοοργανωμένες πολιτικές ομάδες και κινήματα τα οποία θα αλλάξουν τα πράγματα με την ενεργό και δυναμική συμμετοχή τους. Το ότι οι πολίτες σήμερα δεν συμμετέχουν οφείλεται στο ότι πιστεύουν ότι δεν μπορούν να έχουν καμία επιρροή πουθενά.
Το υπάρχον πολιτικό πλαίσιο στοχεύει στην αποστασιοποίηση των ατόμων για να δρα ανενόχλητο, γεγονός που δείχνει ποια είναι η σωστή κατεύθυνση που πρέπει να κινηθούν οι πολίτες.
Η βία παρόλα αυτά δεν αποκλείεται όταν τα κινήματα των πολιτών δυναμώσουν και διεκδικούν δυναμικά συμμετέχοντας σε πορείες και κινητοποιήσεις. Η βία σε αυτές τις περιπτώσεις συνήθως προέρχεται από τις δυνάμεις καταστολής της παρούσας φιλελεύθερης ολιγαρχίας.
Πράγματι, πρόκειται για μια φιλελεύθερη ολιγαρχία που κυβερνάει με την αποχή των πολιτών και την στήριξη των οικονομικών μεγαλοσυμφερόντων. Εκεί στηρίζεται η παρούσα εξουσία που αντιμετωπίζει εχθρικά τις κοινωνικές κινητοποιήσεις, τη συμμετοχή των πολιτών και κάθε είδους διεκδικήσεις.
Οι κινητοποιήσεις, όμως, και οι έντονες διεκδικήσεις είναι αναγκαίες γιατί η λογική του συστήματος εξουσίας-ολιγαρχίας έχει επιβάλει ένα πλαίσιο σκέψης που δεν αυτοαναιρείται. Αντίθετα, οι μαζικές κινητοποιήσεις, οι διαδηλώσεις, η αυθόρμητη οργάνωση των πολιτών σε πυρήνες και πολιτικές ομάδες αντίστασης μπορούν να τρίξουν τα θεμέλια του υπάρχοντος συστήματος.
Η οργάνωση των πολιτών θα αυξάνεται όσο βλέπουν ότι η συμμετοχή τους μπορεί να επηρεάζει άμεσα τις εξελίξεις. Θεωρώ βασικές αρχές μιας τέτοιας διαδικασίας τις ιδέες περί αυτονομίας του Καστοριάδη αλλά και άλλων διανοητών.
Οι βασικές αρχές αυτών των ιδεών μπορούν να εμποτίσουν όλες τις μορφές αγώνα και διεκδίκησης και να αποτελέσουν αφετηρία για την επίτευξη μιας Άμεσης Δημοκρατίας. Με το ριζικό φαντασιακό ο Καστοριάδης περιγράφει μια κινητήριο δύναμη που διαθέτει ο άνθρωπος για δημιουργία εκ του μηδενός. Η Ψυχή στο φιλοσοφικό σύστημα του Καστοριάδη είναι η φαντασία. Αυτή είναι η δύναμη που μας επιτρέπει να διεκδικούμε χωρίς να έχουμε στο μυαλό μας ένα αυστηρά καθορισμένο κλειστό σύστημα λειτουργίας. Ένα άλλωστε κλειστό σύστημα θα ήταν επικίνδυνο για την επίτευξη οποιασδήποτε αυτονομίας.
Τέτοια κλειστά συστήματα είναι η σημερινή μονοδιάστατη αξιωματικότητα της σημερινής οικονομίας αλλά και η ιστορικότητα του μαρξισμού. Το πλαίσιο του ριζικού φαντασιακού ο Καστοριάδης το χρησιμοποιεί για να πει ότι οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για την ιστορία τους και οι ίδιοι φτιάχνουν τους θεσμούς τους. Όχι ο Θεός του Μωυσή, ούτε η ιστορία του Μάρξ, ούτε η κλειστή εργαλειακότητα του σημερινού καπιταλισμού που πλασάρεται ως υπερφυσικά τέλεια δοσμένη.
Οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για να αποφασίσουν τι θεσμούς χρειάζονται και στη συνέχεια να τους φτιάξουν. Γιατί ακούγεται αυτό τόσο περίεργο, δεν θα έπρεπε να είναι η αυτονόητη αλήθεια για ελεύθερα όντα και όχι δούλους και υπηκόους; Το δεύτερο στοιχείο στη φιλοσοφία του Καστοριάδη είναι η διαύγαση και το επαναστατικό πρόταγμα. Η διαύγαση είναι η συνεχής προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει την πραγματικότητα γύρω του χωρίς να έχει κανένα άλλο προαπαιτούμενο από την εμπειρία του και τη γνώση του για τον κόσμο. Το επαναστατικό πρόταγμα είναι ένας τρόπος να υπάρχει ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι η πράξη έναντι της θεωρίας. Η πράξη ως αυτοσκοπός που ολοκληρώνει την ανθρώπινη υπόσταση. Το βασικότερο στην επαναστατική πράξη είναι η απροσδιοριστία της που την καθιστά άλλωστε και κατ' ουσίαν επαναστατική . Έτσι δεν έχει την ανάγκη μιας πλήρους περιγραφής του ιδεατού κόσμου, έχει μόνο βασικές αρχές τις οποίες εφαρμόζει απαρέγκλιτα.\
Όπως έλεγε και ο γνωστός οικονομολόγος Κέινς (J.M.Keynes): " Όταν χρησιμοποιεί κανείς εξαιρετικά συγκεκριμένη ορολογία προσπαθεί να εκφραστεί προς όφελος εκείνων οι οποίοι δεν μπορούν να σκεφτούν". Όντως, η πραγματικότητα είναι απρόβλεπτη και ασύμμετρη ενώ δεν μπορεί να περιγραφεί εξαντλητικά σε κλειστά συστήματα.
Η άποψη του Καστοριάδη για πράξη είναι αυτό που δεν υπάρχει, κατά τη γνώμη μου, σήμερα και έχει οδηγήσει τους ανθρώπους στα ψυχοφάρμακα. Οι άνθρωποι καταπιέζονται αβάσταχτα από την εργασία τους, από τις κοινωνικές νόρμες και τους θεσμούς που φτιάχτηκαν για την προάσπιση μιας ελίτ. Η κοινωνία περιθωριοποιεί και στρέφει την ενεργό δύναμη του ατόμου πίσω στον εαυτό του. Η ίδια λογική προσπαθεί να τους επαναφέρει στη δική της πραγματικότητα με την ψυχανάλυση, τα ψυχοφάρμακα, που έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ τα τελευταία 15 χρόνια και την καθημερινή κατήχηση για την μοναδική ισχύ της παρούσας πραγματικότητας.
Αυτό που πιστεύω είναι ότι δεν φταίνε οι άνθρωποι, φταίει η κοινωνία και πρέπει οι άνθρωποι αντί να τα βάζουν με τον εαυτό τους (όπως λέει ο μεταμοντερνισμός) να προσπαθήσουν να αλλάξουν τις συνθήκες που δρουν καταπιεστικά εναντίον τους. Ο χειρότερος εφιάλτης του συστήματος.
Με άλλα λόγια εδώ βλέπουμε μια αντιστροφή της ψυχανάλυσης και της αντίληψης του τι το εκάστοτε σύστημα θεωρεί ως φυσιολογικό ή αποκλίνον. Ο Καστοριάδης πιστεύει ότι η δράση και η πράξη είναι ο απελευθερωτικός μηχανισμός που οδηγεί στην αυτονομία σε όλα τα επίπεδα. Τα αυτόνομα άτομα διαμορφώνουν μια αυτόνομη κοινωνία και δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς αυτήν. Η αυτονομία είναι μια νέα ανθρωπολογική συνθήκη, είναι στόχος και αυτοσκοπός, ένας νέος τρόπος για να υπάρχουν οι άνθρωποι. Το αρχικό σχέδιο μιας τέτοιας αυτονομίας εκκινεί από το δεδομένο ότι η πραγματικότητα που ζούμε απέχει λίγο από το να είναι η χειρότερη δυνατή.
Η αυτοθέσμιση της κοινωνίας περιλαμβάνει: την εργασιακή αυτοδιεύθυνση μέσω συμβουλίων των εργαζομένων, την ισότητα διαχείρισης της πληροφορίας, την ισότητα στις αποδοχές. Ακόμη, την μη αντίληψη της εργασίας ως εμπορεύματος, την ανάπτυξη που δεν έχει στόχο την κατακυρίευση της φύσης, την άμεση (και όχι την αντιπροσωπευτική) δημοκρατία που θα ξεκινάει μέσα από τις επιχειρήσεις και τις γειτονιές (στόχοι που όταν τέθηκαν ήταν ουτοπικοί αλλά τώρα είναι κάτι παραπάνω από ρεαλιστικοί με τη χρήση των νέων τεχνολογιών).
Τα παραπάνω απαιτούν έναν συνειδητοποιημένο άνθρωπο που θα αναδυθεί όταν διαπιστώσει ότι επηρεάζει τα πράγματα με τη συμμετοχή του. Έτσι δημιουργούνται πολίτες που θέλουν να συμμετέχουν και να αποκτήσουν παιδεία, σε αντίθεση με το σημερινό σύστημα που οι πολίτες δεν έχουν καμία ουσιαστική συμμετοχή και είναι αυτόνομοι μόνο στην επιλογή της φίρμας που θα επιλέξουν να αγοράσουν.
Με την συμμετοχή αυτή φτάνουμε στην ισοκατανομή της εξουσίας και την άμεση δημοκρατία, σπέρμα της οποίας θεωρούσε ο Καστοριάδης και την αρχαία ελληνική δημοκρατία. Στο ευρύτερο θεωρητικό αυτό πλαίσιο έχει κινηθεί και ο Τσόμσκι, ο Amin Samir, ο Herman Daly (από οικολογική σκοπιά) καθώς και άλλοι ριζοσπάστες του ελευθεριακού σοσιαλισμού. Στην Ελλάδα ο Τάκης Φωτόπουλος επιχειρεί διάφορες εφαρμογές με το έργο του περιεκτική δημοκρατία, ενώ τα συμμετοχικά οικονομικά (PARECON) καθώς και το κίνημα της αντι-ανάπτυξης βασίζονται περισσότερο ή λιγότερο στις παραπάνω ιδέες.
Ο Wallerstein, ένας από τους πιο γνωστούς και αναγνωρισμένους κοινωνικούς επιστήμονες της εποχής μας, μιλάει για την κρίση νομιμότητας του ύστερου καπιταλισμού και προσπαθεί να συντάξει μια φιλοσοφία που ενώνει την ιστορία, την κοινωνιολογία, την οικονομία και την πολιτική σε ένα πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο εξήγησης του κόσμου από το οποίο θα μπορεί να σταθεί μια άλλη κοινωνία πιο δίκαιη και αποτελεσματική για τον άνθρωπο.
Ο Wallerstein θεωρεί έναν πρακτικό δρόμο επίτευξης μιας ριζικής κοινωνικής μεταβολής τη δημιουργία μιας εναλλακτικής δημοκρατίας που θα προσφέρει σε όλους ικανοποιητική εργασία και στήριξη στις απρόβλεπτες ανάγκες. Ένας τέτοιος στόχος θεωρεί ότι θα άλλαζε την κατεύθυνση στο υπάρχον σύστημα και θα οδηγούσε υπό αυστηρό έλεγχο την δημιουργία του υπερβολικού πλούτου και τη συγκέντρωση της εξουσίας.
Όλοι οι διανοητές αυτών των κατευθυντήριων γραμμών αντίκεινται στη στρεβλή ανάπτυξη που ακολουθούμε τυφλά, στην πρωτοκαθεδρία της αποδοτικότητας και της οικονομικής "επιστήμης", της ψευδούς ορθολογικότητας του αναρχοκαπιταλισμού που βιώνουμε και προτείνουν δημοκρατικές σκέψεις και λύσεις στα πλαίσια μιας κοινωνίας με άλλες προτεραιότητες που ασφαλώς είναι εφικτή.
Η αδυνατότητα τέτοιων λύσεων που προπαγανδίζεται από τη νεοφιλελεύθερη ολιγαρχία αναπαράγει μόνο τα δικά της συμφέροντα σε αντιδιαστολή με τις κοινωνικές και ατομικές ανάγκες, τις περιορισμένες δυνατότητες εκμετάλλευσης του πλανήτη και την δυστυχία και ανισότητα που συνεχώς αυξάνονται.
Στα παραπάνω πολύ επιγραμματικά πλαίσια και με βάση τις παραπάνω αρχές είναι δυνατή η δημιουργία μιας κινηματικής άμεσης δημοκρατίας με νέες προτεραιότητες και στόχους και υπερεθνική συνεννόηση και συναίνεση.
Βιβλιογραφία:
1) Κ. Καστοριάδης, "Καιρός", εκδόσεις ύψιλον, 2000.
2) Κ. Καστοριάδης, "Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου", εκδόσεις ύψιλον, 1991.
3) Κ. Καστοριάδης, "Ο θρυματισμένος κόσμος", εκδόσεις ύψιλον, 1992.
4) H.Arendt, "Περί Βίας", εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2000.
5) Μ.Ράπτης (Πάμπλο), "Αυτοδιαχείριση και σοσιαλισμός", εκδ. ελληνικά γράμματα, 2006.
6) Τ.Φωτόπουλος, "Περιεκτική δημοκρατία", Καστανιώτης, 1999.
7) Αλ. Δεληγιώργη, "Καιρός", εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2008.
8) Θ. Τάσης, "Καστοριάδης", εκδόσεις Ευρασία, 2007.
9) Συλλογικός τόμος, "Ελευθεριακή κίνηση", εκδόσεις άρδην, 2007. 10) Αλ. Δεληγιώργη, "Ο μοντερνισμός στη σύγχρονη φιλοσοφία", εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1996.
greekrider.blogspot.com
Κυριακή 25 Μαΐου 2008
Κάλεσμα για την επεξεργασία ενός Προγράμματος Επανοικείωσης και Ανασυγκρότησης του Μέλλοντος
Σήμερα, πιο επιτακτικά από ποτέ, είναι απαραίτητο ένα Πρόγραμμα Επανοικείωσης και Ανασυγκρότησης του Μέλλοντος.[1]
Αναρωτιόμαστε: Η ουτοπία ή η δυστοπία θα είναι το μέλλον μας; Μήπως θα είναι, παραδόξως, ταυτόχρονα και τα δύο, σε έναν κόσμο που θα πολώνεται ολοένα και περισσότερο μεταξύ πλούσιων και φτωχών; Ή μήπως τίποτε από αυτές τις δύο αφηγηματικές κατηγορίες αλλά μια άλλη, μια μέχρι τώρα ανέκφραστη «αφήγηση» ενός άλλου είδους σχέσων, ένας ριζικά νέος τρόπος παραγωγής, μια αδύνατη να τη φανταστούμε μέχρι στιγμής βιοπρακτική είναι αυτά που πιθανώς θα σχηματίσουν τη δυνάμει μορφή του μέλλοντος; Και εμείς, πώς θέλουμε να είναι το μέλλον;
Στην εποχή μας, εποχή πολύπλευρης βαθιάς κρίσης του συστήματος και καταστροφής του οικοσυστήματος, είναι πάνδημος ένας θεαματικός μεταμοντέρνος πεσιμισμός, μια παραλυτική αίσθηση αδιεξόδου από το υπάρχον σύστημα, τον καπιταλισμό, που αν μη τι άλλο παρουσιάζεται ως η λιγότερο κακή επιλογή, στην οποία διαπιστώνουμε μεν μυριάδες προβλήματα και αντινομίες ωστόσο δεν έχουμε, ούτε και μπορούμε, υποτίθεται, πού αλλού να στραφούμε για να βρούμε μια διέξοδο. Δεν μπορούμε να φανταστούμε καν τίποτα καλύτερο, μια εναλλακτική λύση που να μας δίνει ταυτοχρόνως την αίσθηση ότι είναι και ρεαλιστικά εφικτή, ότι είναι δυνάμενη να πραγματωθεί. Είμαστε σχεδόν πεπεισμένοι ότι το μέλλον (αν υπάρξει μέλλον) θα μοιάζει με ένα συνεχώς ανακυκλούμενο παρόν συν επιπλέον τεχνολογία και λιγότερη φύση. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η επανάσταση ως καθολική ρήξη και η ουτοπία ως όραμα ενός διαφορετικού κόσμου είναι έννοιες ανυπόληπτες πια: η φήμη τους έχει αμαυρωθεί αφού εκλαμβάνονται ως σχεδόν συνώνυμες του ολοκληρωτισμού και της βίαιης εξάλειψης της διαφοράς (άτομο/ιδιωτικό/επιθυμία) προς χάρη της ταυτότητας (κοινωνία/δημόσια συναίνεση/ηθική ή κόμμα-κράτος/κανονιστικότητα/υποταγή).
Το μέλλον έχει ήδη καταληφθεί από τις εχθρικές προς τη ζωή δυνάμεις και έχει ακυρωθεί ως ουτοπία. Από τη μια, το ασφυκτικό «αδιέξοδο» που εκφράζεται και από την αφομοιωτική ικανότητα του συστήματος που αδρανοποιεί κάθε αντίπαλό του απλώς και μόνο ενσωματώνοντας τις αντιρρήσεις του στην ίδια την δομή του, σαν τη ρητορική υπεκφυγή που σπεύδει να παραδεχτεί τα αδύνατα σημεία της κατονομάζοντας τα πρώτη, καταλαμβάνοντας έγκαιρα τη θέση από την οποία θα ασκούνταν η κριτική του αντιπάλου – η επανάσταση είναι καθημερινή στο πλαίσιο της διαφήμισης. Από την άλλη, η «ουτοπική επιθυμία» έχει καταπιεστεί σε βαθμό πλήρους αναστολής της, με κύριο όπλο απώθησής της τον φόβο που γεννά η διόλου απίθανη εμφάνιση του ολοκληρωτισμού σε κάθε ουτοπιστική πρόταση, αν δεν θεωρείται ότι είναι εγγενές στοιχείο της, σύμφωνα πάντα με μια συγκεκριμένη ερμηνεία της ιστορίας, η οποία όσο και αν καταγγέλλει την ιδεολογία κάθε άλλο παρά αντι-ιδεολογική είναι η ίδια.
Μπορούμε άραγε σήμερα να αφυπνίσουμε και να απελευθερώσουμε την ουτοπική επιθυμία, να επεξεργαστούμε τις ροπές της προς μια κατεύθυνση και να της δώσουμε συγκεκριμένη μορφή; Και με ποιους τρόπους, που δεν θα είναι απλώς ιδεαλιστικοί, θα κάνουμε κάτι τέτοιο; Υφίσταται, έστω και απωθημένη, αυτή η επιθυμία ή αποτελεί απλώς μια φαντασίωση ή/και ένα ψυχολογικό ανάχωμα στη «σχιζοφρένεια» του «αποκεντρωμένου υποκειμένου» και της «ρευστής ταυτότητας» σε έναν αφιλόξενο κόσμο; Πώς ξεπερνάμε τις αντινομίες που εμπεριέχει κάθε απόπειρα γενίκευσης; Πώς θα γινόταν η μετάβαση σε έναν ριζικά διαφορετικό κόσμο; Είναι όλες οι προτάσεις για τον ενδεδειγμένο και απαραίτητο τρόπο μετάβασης έγκυρες; Ποιος ορίζει και με ποια κριτήρια την εγκυρότητά τους; Πώς ενσωματώνεται η εξαίρεση; Πώς μπορεί η ίδια η διαδικασία μορφοποίησης να αναζωπυρώνει την ουτοπική επιθυμία;
Τα ερωτήματα αυτά, όπως και πολλά άλλα, είναι καίρια και η επεξεργασία τους με κάθε μέσο και τρόπο που μπορούμε να επινοήσουμε ίσως συμβάλλει στο να επανακαθορίσουμε το όραμά μας για έναν άλλο κόσμο και να του δώσουμε εικόνα, να μπορέσουμε να το συντάξουμε σε μια «αφήγηση» η οποία θα σκιαγραφεί τη μορφή που θα μπορούσε να έχει μια ριζικά διαφορετική κοινωνία, μια κοινωνία ισοτιμίας και αλληλεγγύης, μια κοινωνία απελευθερωμένη και αυτόνομη. Και αυτή η μορφή δεν μπορεί να παραμένει αφηρημένη. Δεν μπορεί να είναι απλώς η περιγραφή μιας επιθυμίας ή μιας ανάγκης που εκφράζεται αποκλειστικά και μόνο ως άρνηση του υπάρχοντος. Οφείλουμε να επεξεργαστούμε μια πραγματική μορφή, που θα λαμβάνει υπόψη της τις υπάρχουσες δυνατότητες και θα εμπεριέχει όλες τις συναφείς πτυχές, από την υλική παραγωγή και την αναπαραγωγή της ζωής, που όπως μας δίδαξε ο Μαρξ αποτελεί τη βάση κάθε ανθρώπινης κοινωνίας και των σχέσεων που διαμορφώνονται στο πλαίσιό της, μέχρι τις ποικίλες δοξασίες και την διασφάλιση της ιδιαιτερότητας και της ελεύθερης ανάπτυξης κάθε ατόμου ξεχωριστά.
Σε αυτό το υπό διαμόρφωση ανοικτό θεωρητικό και πραξιακό πλαίσιο καλούμε όσες και όσους αισθάνονται την ίδια ανάγκη με εμάς για την σύνταξη ενός Προγράμματος Επανοικείωσης και Ανασυγκρότησης του Μέλλοντος προκειμένου να επεξεργαστούμε από κοινού τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε την εικόνα που θα μπορούσε να έχει ένα οικείο και επιθυμητό μέλλον. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει μόνο να προσπαθήσουμε να επινοήσουμε εξ αρχής, ex nihilo, μορφές και ιδέες (πράγμα που έτσι και αλλιώς πρέπει να κάνουμε) αλλά ότι πρέπει να επεξεργαστούμε τις μορφές, τις ιδέες και τις προτάσεις που έχουν διατυπωθεί ή/και δοκιμαστεί στο παρελθόν αλλά και όσες προτείνονται τώρα, σε συνδυασμό με τις δικές μας εμπειρίες και ιδέες, με τη δική μας αντίληψη της κατάστασης των πραγμάτων, με τα δικά μας οράματα και θέλω που αναζητούν επιτακτικά να αποκτήσουν συγκεκριμένη και αληθινή μορφή που θα τα καταστήσει δυνάμει εφικτά εάν δράσουμε αναλόγως.
Είναι δεδομένο ότι δεν μπορούμε να επαναπαυτούμε στη νομοτέλεια που μας υπόσχεται την αναπόφευκτη ιστορικά μετάβαση από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, από το «βασίλειο της ανάγκης» στο «βασίλειο της ελευθερίας» – όπως έλεγε και ο Μαρξ πρέπει να αγωνιστούμε για να διαμορφώσουμε τις συνθήκες εκείνες που θα καταστίσουν εφικτό το «τέλος της προϊστορίας». Αλλά ακόμα και αν δεχόμασταν μια τέτοια ιστορική νομοτέλεια, ότι δηλαδή ο σοσιαλισμός θα επέλθει αναπόφευκτα ασχέτως του πώς θα πράξουμε εμείς, θα θέλαμε να μπορούμε να απεικονίσουμε τη νέα μορφή της κοινωνίας και του κόσμου αυτού, που σήμερα για ποικίλους λόγους μοιάζει αδύνατον να φανταστούμε όπως ίσως μπορούσαν κάποτε, πριν από την απόλυτη επικράτηση του καπιταλισμού και της ιδεολογίας του.
Είναι προφανές ότι για τη μετάβαση σε έναν άλλο κόσμο δεν αρκούν μόνο η ευκαιριακή, «εδώ και τώρα» δράση και οι μεμονωμένες εστίες αντίδρασης (την οποία ωστόσο πρέπει να συνεχίσουμε με κάθε τρόπο και να την εντατικοποιήσουμε αφού είναι απολύτως καίρια και απαραίτητη, είναι το όπλο μας στον καθημερινό κοινωνικό ανταγωνισμό και στον γενικευμένο ταξικό πόλεμο), είναι προφανές ότι χρειάζεται μια πιο συγκεκριμένη κατεύθυνση, ένας πιο απτός προσανατολισμός. Γι’ αυτό, παράλληλα με την ενεργό καθημερινή δράση και ως απαραίτητο συμπλήρωμά της που θα την βαθύνει και θα την εμπλουτίσει ποικιλοτρόπως πρέπει να επεξεργαστούμε μια συγκροτημένη «θεωρία», να επαναχαράξουμε την κατεύθυνση της επιθυμίας μας, να επεξεργαστούμε λεπτομερώς ένα Πρόγραμμα Επανοικείωσης και Ανασυγκρότησης του Μέλλοντος.
Σε μια τέτοια διαδικασία παραγωγής του ριζικά διαφορετικού, της μορφής του Άλλου, οι καλλιτέχνες μπορούν πραγματικά να βρουν το αξιακό υπόβαθρο που χρειάζονται για να επαναφέρουν το νόημα στην καλλιτεχνική πράξη. Και τότε η δυνατότητα της τέχνης να μας κοινωνεί το Άλλο, το ριζοσπαστικά διαφορετικό, θα της προσδώσει εκ νέου μια κοινωνική λειτουργία και αξία η οποία θα κείται πέρα από την αισθητική ως κατηγορία του λόγου που μπορεί να θεμελιώσει μία επιστήμη. Η τέχνη τώρα θα αφορά τη ζωή ως ολότητα, με κάθε υλική δέσμευση που αυτό σημαίνει και με όλες τις επιπτώσεις που θα έχει η πιθανή πλήρης συγχώνευση της τέχνης με την καθημερινή πρακτική.
Στο εγχείρημα αυτό, εξίσου απαραίτητη είναι και η συμβολή ειδικών επιστημόνων από διάφορους κατακερματισμένους σήμερα κλάδους της ανθρώπινης γνώσης, όπως π.χ. ανθρωπολόγοι, περιβαλλοντολόγοι, οικονομολόγοι, πολεοδόμοι/αρχιτέκτονες, μηχανικοί, βιολόγοι, χημικοί, κ.λπ., αφού, προκειμένου να επιτύχουμε την τεκμηρίωση της ριζικά διαφορετικής μορφής (που δεν θέλουμε επουδενί –και δεν πρέπει– να είναι επιστημονική φαντασία!), οφείλουμε να επεξεργαστούμε πάρα πολλές πτυχές και λεπτομέρειες, τόσο οντολογικού όσο θεωρητικού και πρακτικού χαρακτήρα.
Όμως, πάνω απ’ όλα, η ανάπτυξη της σκέψης και η κατάθεση της εμπειρίας τής καθεμιάς και του καθενός από εμάς, ασχέτως επαγγελματικής ή κοινωνικής ιδιότητας, ηλικίας, φύλου ή εθνικότητας, σε απολύτως ισότιμη βάση, είναι αυτό που θα προσδώσει σε ένα τέτοιο ουτοπιστικό εγχείρημα τη δυνατότητα να συγκροτηθεί διαλεκτικά μέσα από την αντικειμενική σχέση της εμπειρίας και της πρόθεσης για ριζοσπαστική αλλαγή του υπάρχοντος· να φέρει τα δεδομένα της υπάρχουσας πραγματικότητας σε αντιπαράθεση με τις δυνατότητες και τις επιθυμίες μας, και έτσι να επιδιώξουμε, και ίσως εν τέλει να μπορέσουμε, να την ξεπεράσουμε. Να αναγεννηθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα συλλογικό όραμα για μια εφικτή Ουτοπία.
Αναρωτιόμαστε: Η ουτοπία ή η δυστοπία θα είναι το μέλλον μας; Μήπως θα είναι, παραδόξως, ταυτόχρονα και τα δύο, σε έναν κόσμο που θα πολώνεται ολοένα και περισσότερο μεταξύ πλούσιων και φτωχών; Ή μήπως τίποτε από αυτές τις δύο αφηγηματικές κατηγορίες αλλά μια άλλη, μια μέχρι τώρα ανέκφραστη «αφήγηση» ενός άλλου είδους σχέσων, ένας ριζικά νέος τρόπος παραγωγής, μια αδύνατη να τη φανταστούμε μέχρι στιγμής βιοπρακτική είναι αυτά που πιθανώς θα σχηματίσουν τη δυνάμει μορφή του μέλλοντος; Και εμείς, πώς θέλουμε να είναι το μέλλον;
Στην εποχή μας, εποχή πολύπλευρης βαθιάς κρίσης του συστήματος και καταστροφής του οικοσυστήματος, είναι πάνδημος ένας θεαματικός μεταμοντέρνος πεσιμισμός, μια παραλυτική αίσθηση αδιεξόδου από το υπάρχον σύστημα, τον καπιταλισμό, που αν μη τι άλλο παρουσιάζεται ως η λιγότερο κακή επιλογή, στην οποία διαπιστώνουμε μεν μυριάδες προβλήματα και αντινομίες ωστόσο δεν έχουμε, ούτε και μπορούμε, υποτίθεται, πού αλλού να στραφούμε για να βρούμε μια διέξοδο. Δεν μπορούμε να φανταστούμε καν τίποτα καλύτερο, μια εναλλακτική λύση που να μας δίνει ταυτοχρόνως την αίσθηση ότι είναι και ρεαλιστικά εφικτή, ότι είναι δυνάμενη να πραγματωθεί. Είμαστε σχεδόν πεπεισμένοι ότι το μέλλον (αν υπάρξει μέλλον) θα μοιάζει με ένα συνεχώς ανακυκλούμενο παρόν συν επιπλέον τεχνολογία και λιγότερη φύση. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η επανάσταση ως καθολική ρήξη και η ουτοπία ως όραμα ενός διαφορετικού κόσμου είναι έννοιες ανυπόληπτες πια: η φήμη τους έχει αμαυρωθεί αφού εκλαμβάνονται ως σχεδόν συνώνυμες του ολοκληρωτισμού και της βίαιης εξάλειψης της διαφοράς (άτομο/ιδιωτικό/επιθυμία) προς χάρη της ταυτότητας (κοινωνία/δημόσια συναίνεση/ηθική ή κόμμα-κράτος/κανονιστικότητα/υποταγή).
Το μέλλον έχει ήδη καταληφθεί από τις εχθρικές προς τη ζωή δυνάμεις και έχει ακυρωθεί ως ουτοπία. Από τη μια, το ασφυκτικό «αδιέξοδο» που εκφράζεται και από την αφομοιωτική ικανότητα του συστήματος που αδρανοποιεί κάθε αντίπαλό του απλώς και μόνο ενσωματώνοντας τις αντιρρήσεις του στην ίδια την δομή του, σαν τη ρητορική υπεκφυγή που σπεύδει να παραδεχτεί τα αδύνατα σημεία της κατονομάζοντας τα πρώτη, καταλαμβάνοντας έγκαιρα τη θέση από την οποία θα ασκούνταν η κριτική του αντιπάλου – η επανάσταση είναι καθημερινή στο πλαίσιο της διαφήμισης. Από την άλλη, η «ουτοπική επιθυμία» έχει καταπιεστεί σε βαθμό πλήρους αναστολής της, με κύριο όπλο απώθησής της τον φόβο που γεννά η διόλου απίθανη εμφάνιση του ολοκληρωτισμού σε κάθε ουτοπιστική πρόταση, αν δεν θεωρείται ότι είναι εγγενές στοιχείο της, σύμφωνα πάντα με μια συγκεκριμένη ερμηνεία της ιστορίας, η οποία όσο και αν καταγγέλλει την ιδεολογία κάθε άλλο παρά αντι-ιδεολογική είναι η ίδια.
Μπορούμε άραγε σήμερα να αφυπνίσουμε και να απελευθερώσουμε την ουτοπική επιθυμία, να επεξεργαστούμε τις ροπές της προς μια κατεύθυνση και να της δώσουμε συγκεκριμένη μορφή; Και με ποιους τρόπους, που δεν θα είναι απλώς ιδεαλιστικοί, θα κάνουμε κάτι τέτοιο; Υφίσταται, έστω και απωθημένη, αυτή η επιθυμία ή αποτελεί απλώς μια φαντασίωση ή/και ένα ψυχολογικό ανάχωμα στη «σχιζοφρένεια» του «αποκεντρωμένου υποκειμένου» και της «ρευστής ταυτότητας» σε έναν αφιλόξενο κόσμο; Πώς ξεπερνάμε τις αντινομίες που εμπεριέχει κάθε απόπειρα γενίκευσης; Πώς θα γινόταν η μετάβαση σε έναν ριζικά διαφορετικό κόσμο; Είναι όλες οι προτάσεις για τον ενδεδειγμένο και απαραίτητο τρόπο μετάβασης έγκυρες; Ποιος ορίζει και με ποια κριτήρια την εγκυρότητά τους; Πώς ενσωματώνεται η εξαίρεση; Πώς μπορεί η ίδια η διαδικασία μορφοποίησης να αναζωπυρώνει την ουτοπική επιθυμία;
Τα ερωτήματα αυτά, όπως και πολλά άλλα, είναι καίρια και η επεξεργασία τους με κάθε μέσο και τρόπο που μπορούμε να επινοήσουμε ίσως συμβάλλει στο να επανακαθορίσουμε το όραμά μας για έναν άλλο κόσμο και να του δώσουμε εικόνα, να μπορέσουμε να το συντάξουμε σε μια «αφήγηση» η οποία θα σκιαγραφεί τη μορφή που θα μπορούσε να έχει μια ριζικά διαφορετική κοινωνία, μια κοινωνία ισοτιμίας και αλληλεγγύης, μια κοινωνία απελευθερωμένη και αυτόνομη. Και αυτή η μορφή δεν μπορεί να παραμένει αφηρημένη. Δεν μπορεί να είναι απλώς η περιγραφή μιας επιθυμίας ή μιας ανάγκης που εκφράζεται αποκλειστικά και μόνο ως άρνηση του υπάρχοντος. Οφείλουμε να επεξεργαστούμε μια πραγματική μορφή, που θα λαμβάνει υπόψη της τις υπάρχουσες δυνατότητες και θα εμπεριέχει όλες τις συναφείς πτυχές, από την υλική παραγωγή και την αναπαραγωγή της ζωής, που όπως μας δίδαξε ο Μαρξ αποτελεί τη βάση κάθε ανθρώπινης κοινωνίας και των σχέσεων που διαμορφώνονται στο πλαίσιό της, μέχρι τις ποικίλες δοξασίες και την διασφάλιση της ιδιαιτερότητας και της ελεύθερης ανάπτυξης κάθε ατόμου ξεχωριστά.
Σε αυτό το υπό διαμόρφωση ανοικτό θεωρητικό και πραξιακό πλαίσιο καλούμε όσες και όσους αισθάνονται την ίδια ανάγκη με εμάς για την σύνταξη ενός Προγράμματος Επανοικείωσης και Ανασυγκρότησης του Μέλλοντος προκειμένου να επεξεργαστούμε από κοινού τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε την εικόνα που θα μπορούσε να έχει ένα οικείο και επιθυμητό μέλλον. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει μόνο να προσπαθήσουμε να επινοήσουμε εξ αρχής, ex nihilo, μορφές και ιδέες (πράγμα που έτσι και αλλιώς πρέπει να κάνουμε) αλλά ότι πρέπει να επεξεργαστούμε τις μορφές, τις ιδέες και τις προτάσεις που έχουν διατυπωθεί ή/και δοκιμαστεί στο παρελθόν αλλά και όσες προτείνονται τώρα, σε συνδυασμό με τις δικές μας εμπειρίες και ιδέες, με τη δική μας αντίληψη της κατάστασης των πραγμάτων, με τα δικά μας οράματα και θέλω που αναζητούν επιτακτικά να αποκτήσουν συγκεκριμένη και αληθινή μορφή που θα τα καταστήσει δυνάμει εφικτά εάν δράσουμε αναλόγως.
Είναι δεδομένο ότι δεν μπορούμε να επαναπαυτούμε στη νομοτέλεια που μας υπόσχεται την αναπόφευκτη ιστορικά μετάβαση από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, από το «βασίλειο της ανάγκης» στο «βασίλειο της ελευθερίας» – όπως έλεγε και ο Μαρξ πρέπει να αγωνιστούμε για να διαμορφώσουμε τις συνθήκες εκείνες που θα καταστίσουν εφικτό το «τέλος της προϊστορίας». Αλλά ακόμα και αν δεχόμασταν μια τέτοια ιστορική νομοτέλεια, ότι δηλαδή ο σοσιαλισμός θα επέλθει αναπόφευκτα ασχέτως του πώς θα πράξουμε εμείς, θα θέλαμε να μπορούμε να απεικονίσουμε τη νέα μορφή της κοινωνίας και του κόσμου αυτού, που σήμερα για ποικίλους λόγους μοιάζει αδύνατον να φανταστούμε όπως ίσως μπορούσαν κάποτε, πριν από την απόλυτη επικράτηση του καπιταλισμού και της ιδεολογίας του.
Είναι προφανές ότι για τη μετάβαση σε έναν άλλο κόσμο δεν αρκούν μόνο η ευκαιριακή, «εδώ και τώρα» δράση και οι μεμονωμένες εστίες αντίδρασης (την οποία ωστόσο πρέπει να συνεχίσουμε με κάθε τρόπο και να την εντατικοποιήσουμε αφού είναι απολύτως καίρια και απαραίτητη, είναι το όπλο μας στον καθημερινό κοινωνικό ανταγωνισμό και στον γενικευμένο ταξικό πόλεμο), είναι προφανές ότι χρειάζεται μια πιο συγκεκριμένη κατεύθυνση, ένας πιο απτός προσανατολισμός. Γι’ αυτό, παράλληλα με την ενεργό καθημερινή δράση και ως απαραίτητο συμπλήρωμά της που θα την βαθύνει και θα την εμπλουτίσει ποικιλοτρόπως πρέπει να επεξεργαστούμε μια συγκροτημένη «θεωρία», να επαναχαράξουμε την κατεύθυνση της επιθυμίας μας, να επεξεργαστούμε λεπτομερώς ένα Πρόγραμμα Επανοικείωσης και Ανασυγκρότησης του Μέλλοντος.
Σε μια τέτοια διαδικασία παραγωγής του ριζικά διαφορετικού, της μορφής του Άλλου, οι καλλιτέχνες μπορούν πραγματικά να βρουν το αξιακό υπόβαθρο που χρειάζονται για να επαναφέρουν το νόημα στην καλλιτεχνική πράξη. Και τότε η δυνατότητα της τέχνης να μας κοινωνεί το Άλλο, το ριζοσπαστικά διαφορετικό, θα της προσδώσει εκ νέου μια κοινωνική λειτουργία και αξία η οποία θα κείται πέρα από την αισθητική ως κατηγορία του λόγου που μπορεί να θεμελιώσει μία επιστήμη. Η τέχνη τώρα θα αφορά τη ζωή ως ολότητα, με κάθε υλική δέσμευση που αυτό σημαίνει και με όλες τις επιπτώσεις που θα έχει η πιθανή πλήρης συγχώνευση της τέχνης με την καθημερινή πρακτική.
Στο εγχείρημα αυτό, εξίσου απαραίτητη είναι και η συμβολή ειδικών επιστημόνων από διάφορους κατακερματισμένους σήμερα κλάδους της ανθρώπινης γνώσης, όπως π.χ. ανθρωπολόγοι, περιβαλλοντολόγοι, οικονομολόγοι, πολεοδόμοι/αρχιτέκτονες, μηχανικοί, βιολόγοι, χημικοί, κ.λπ., αφού, προκειμένου να επιτύχουμε την τεκμηρίωση της ριζικά διαφορετικής μορφής (που δεν θέλουμε επουδενί –και δεν πρέπει– να είναι επιστημονική φαντασία!), οφείλουμε να επεξεργαστούμε πάρα πολλές πτυχές και λεπτομέρειες, τόσο οντολογικού όσο θεωρητικού και πρακτικού χαρακτήρα.
Όμως, πάνω απ’ όλα, η ανάπτυξη της σκέψης και η κατάθεση της εμπειρίας τής καθεμιάς και του καθενός από εμάς, ασχέτως επαγγελματικής ή κοινωνικής ιδιότητας, ηλικίας, φύλου ή εθνικότητας, σε απολύτως ισότιμη βάση, είναι αυτό που θα προσδώσει σε ένα τέτοιο ουτοπιστικό εγχείρημα τη δυνατότητα να συγκροτηθεί διαλεκτικά μέσα από την αντικειμενική σχέση της εμπειρίας και της πρόθεσης για ριζοσπαστική αλλαγή του υπάρχοντος· να φέρει τα δεδομένα της υπάρχουσας πραγματικότητας σε αντιπαράθεση με τις δυνατότητες και τις επιθυμίες μας, και έτσι να επιδιώξουμε, και ίσως εν τέλει να μπορέσουμε, να την ξεπεράσουμε. Να αναγεννηθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα συλλογικό όραμα για μια εφικτή Ουτοπία.
Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2008
ΕΠΙΣΤΟΛΗ - ΚΡΑΥΓΗ ΑΓΩΝΙΑΣ από 40 επιστήμονες
Κοινωνία ή βαρβαρότητα;
«Η σημερινή κατάσταση μπορεί να οδηγήσει στο να είμαστε οι βάρβαροι του αύριο. Πλάσματα και σχέσεις ψυχρές, ωμές, πραγμοποιημένες, σκληρές και άνομες. Ενας εμφύλιος πόλεμος όλων εναντίον όλων. Το δίλημμα που έχουμε μπροστά μας είναι: ανθρώπινη κοινωνία ή βαρβαρότητα. Ολο και πιο συχνά βλέπουν το φως της δημοσιότητας τραγικά γεγονότα της καθημερινής ζωής, η παρουσίαση της βίας είναι επίσης όλο και πιο συχνή. Ο τρόπος που χειρίζονται αυτά τα συμβάντα ορισμένα από τα ΜΜΕ δεν είναι κεραυνός εν αιθρία».
1 Βομβαρδίζουν, στην κυριολεξία, τον ψυχισμό με εικόνες, πληροφορίες, αισθήσεις οι οποίες είναι και πρόωρες και υπέρογκης μάζας, για τις δυνατότητες επεξεργασίας και απορρόφησής τους από τα παιδιά και τους εφήβους. Η εικόνα του κόσμου που δημιουργείται είναι ότι δεν είναι ασφαλής, ότι είναι, εξ ορισμού, επικίνδυνος και βλαπτικός, ότι χρειάζεται να θωρακιστεί κανείς σαν σκαντζόχοιρος, να είναι έτοιμος για πόλεμο κι όχι για συνεργασία και αγάπη.
2 Υποβάλλουν την ιδέα ότι ανάμεσα στον χώρο της απόλυτης ελευθερίας, δηλαδή στις επιθυμίες και τη φαντασία μας, από τη μία, και τη δυνατότητα και το επιτρεπτό της υλοποίησης, από την άλλη, δεν υπάρχει διαφορά. Το μήνυμα είναι: «Μπορούμε να έχουμε και μας οφείλονται τα πάντα. Το να υλοποιήσει κανείς και την πιο αντικοινωνική και απάνθρωπη ιδέα του είναι δικαίωμά του. Θέλω, άρα δικαιούμαι». Πράγμα που σε ασυνείδητο, αλλά και σε συνειδητό, επίπεδο μεταφράζεται ως παντοδυναμία των επιθυμιών μας.
Σε μια τέτοια περιρρέουσα ατμόσφαιρα γιατί να εκπλήσσονται κάποιοι -υποκριτικά;- με τις πράξεις βίας καθώς και με τη διάδοσή τους;
3 Μέσω της δημόσιας έκθεσης του ιδιωτικού πόνου παρεμποδίζονται οι διαδικασίες του φυσιολογικού πένθους. Το πένθος έχει ανάγκη από μοίρασμα, από ανθρώπους που συμπάσχουν, από ένα ζεστό, οικείο περιβάλλον με σεβασμό και αλληλεγγύη. Το άτομο χρειάζεται να δώσει στον εαυτό του χρόνο και «ψυχικό χώρο» για να βιώσει και να επεξεργαστεί. Είναι αδύνατον να το μοιραστεί κανείς πραγματικά με χιλιάδες τηλεθεατές και αναγνώστες. Η δημόσια έκθεση και η εμπορική και ηδονοβλεπτική εκμετάλλευση που υφίσταται το άτομο, το μόνο που «πετυχαίνουν», εκτός από ένα 15λεπτο «προσωπικής δόξας» και την ψευδαίσθηση ότι μοιραζόμαστε κάτι, είναι: παρεμποδίζουν τις φυσιολογικές διαδικασίες του πένθους και απλά εκτονώνουν και απωθούν τον πόνο με συνέπεια τη συσσώρευση παθογόνων στοιχείων στον ψυχισμό.
Οι παραπάνω επιπτώσεις δεν αφορούν μόνο τους ανηλίκους. Τα καθημερινά μικρά και μεγάλα πλήγματα σε συνειδητό και ασυνείδητο επίπεδο, του ναρκισσιστικού προστατευτικού πλέγματος, «σπάνε» την αντοχή και τη συνοχή του ψυχισμού και ενσταλάζουν ανασφάλεια και λογικές παντοδυναμίας και ανομίας και στους ενηλίκους.
Το ότι τα φαινόμενα αυτά γνωρίζουν έξαρση τα τελευταία 10-15 χρόνια δεν σημαίνει ότι παλιότερα υπήρχε η «παλιά, καλή, αγγελική» Ελλάδα, χωρίς βία και διαστροφικές καταστάσεις. Η «παραδοσιακή» οικογένεια, η οποία ευτυχώς αρχίζει να απομυθοποιείται, εμπεριέκλειε στον τρόπο δόμησης και λειτουργίας της τρομακτική βία. Ισως αυτή η βία να ήταν πιο θερμόαιμη και παθιασμένη από τη σημερινή, η οποία μοιάζει να είναι πιο ψυχρή, «ανατομική» α-συναισθηματική, αλλά πάντως ήταν υπαρκτή. Και ιδιαίτερα απέναντι στις γυναίκες και τα παιδιά. Ακόμη, η «παραδοσιακή» κοινωνία με τη λογική της φάρας και του κλειστού κύκλου των «δικών μας» υπέτασσε, επί ποινή εξοστρακισμού, τις ατομικές επιθυμίες και τη διαφορετικότητα. Το ότι αυτό το σύστημα ανταποκρινόταν, ώς ένα βαθμό, στις ανάγκες της εποχής και αντανακλούσε το επίπεδο συνείδησης της κοινωνίας, δεν αναιρεί το γεγονός ότι συμπίεζε και τραυμάτιζε ψυχολογικά τους ανθρώπους.
Ετσι, στην αναζήτηση λύσης στα σημερινά ζητήματα θα ήταν λάθος να επιθυμούμε την επιστροφή σ' ένα «αγνό» παρελθόν. Αυτό, εξάλλου, δεν υπήρξε ποτέ. Είναι μια παρελθοντολάγνα φαντασίωση.
Ενας μεγάλος αριθμός γονιών, που δεν έχουν χρόνο να ασχοληθούν με τα παιδιά τους, είναι αναγκασμένος να λειτουργήσει έτσι λόγω της οικονομικής ανέχειας, όπως επίσης και λόγω των ανεπαρκειών του εκπαιδευτικού συστήματος. Τα υπερφορτωμένα προγράμματα δεν είναι πάντα αποτέλεσμα του μικροαστισμού των γονιών. Είναι απόλυτο και αυθαίρετο να τοποθετούνται όλοι οι γονείς σε μια κατηγορία. Το φαινόμενο έχει πολλαπλές όψεις.
Ακόμη, ένα χαρακτηριστικό άγχος πολλών σημερινών γονιών είναι το να μην επαναλάβουν τα δεσποτικά, καταπιεστικά στοιχεία του παρελθόντος. Και αυτό είναι αξιόλογο στοιχείο ανέλιξης των συνειδήσεων. Ομως κάτω από το βάρος αυτού του άγχους, μέσα σε συνθήκες που προάγουν την έλλειψη ορίων, η κατάσταση ορισμένες φορές εκτινάσσεται στο άλλο άκρο. Δηλαδή, στο να μην τίθενται όρια. Αυτή η κατάσταση φυσικά σε ένα πρώτο επίπεδο και «βολεύει» και αρέσει στα παιδιά. Ομως, τελικά, αφήνει το παιδί χωρίς αίσθηση ορίων και ως εκ τούτου δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας. Το παιδί δεν μπορεί να δημιουργήσει από μόνο του όρια, εσωτερικό πλαίσιο. Αυτό είναι έργο των γονιών (και της κοινωνίας). Το παιδί, σιγά σιγά, τα ενσωματώνει και μεγαλώνοντας μπορεί να τα χρησιμοποιήσει από μόνο του. Επιπλέον, η έλλειψη ορίων συμβάλλει στην εγκαθίδρυση της λογικής της παραβατικότητας.
Παράλληλα, στο θέμα που συζητάμε, η ευθύνη και η συμμετοχή του κάθε πολίτη είναι σημαντική. Μπορούμε να κλείσουμε την τηλεόραση. Να πούμε όχι στις καταναλωτικές απαιτήσεις των παιδιών, να αρνηθούμε να εκθέσουμε τον πόνο μας.
Οι πρακτικές που αναφέραμε παραπάνω είναι διαστρεβλωμένος, παθολογικός ναρκισσισμός. (Τέτοιες πρακτικές υπήρχαν και σε προηγούμενες εποχές αλλά πιο συγκαλυμμένα και περισσότερο «εν οίκω» παρά «εν δήμω» απ' ό,τι σήμερα). Εκφάνσεις αυτών των πρακτικών αποτελούν: η έκθεση-επίδειξη της βίας και του ανθρώπινου πόνου με ψυχαγωγικό σκοπό και ηδονοβλεπτικό τρόπο, η παρουσίαση των σωμάτων με πορνογραφικό τρόπο και η χρήση τους σαν άψυχα αντικείμενα, η δημόσια επίδειξη της ιδιωτικής ζωής και των γαργαλιστικών στιγμών της, η επίδειξη του πλούτου και της χλιδής, η ατιμωρησία των «ισχυρών».
Ο φυσιολογικός ναρκισσισμός
Αυτό το γενικότερο πνεύμα και οι επιμέρους λογικές και πρακτικές βάλλουν και διαρρηγνύουν τη σφαίρα του φυσιολογικού ναρκισσισμού, δηλαδή το θεμελιακό επίπεδο οργάνωσης του ψυχισμού των ατόμων. Ως φυσιολογικός ναρκισσισμός εννοείται μια επαρκώς ανθεκτική και ευλύγιστη οργάνωση του ψυχισμού. Αυτός παρέχει στο άτομο ένα κατ' αρχάς αίσθημα ασφάλειας μέσα και μαζί με τον κόσμο, εσωτερικής ζεστασιάς, αντοχής στις ματαιώσεις, ικανότητα έκφρασης πλούσιων συναισθημάτων, λογικής επεξεργασίας και ανοίγματος στους άλλους. Επίσης, βάλλουν την κοινωνική συνοχή, τα θεμέλια της κοινωνικής συγκρότησης. Δηλαδή τον ελάχιστο απαιτούμενο βαθμό αλληλεγγύης, ανθρωπιάς, σεβασμού και ευνομίας ώστε να υπάρχει κοινωνία ανθρώπων. Το ότι υπάρχει ηδονή και απόλαυση στις συγκεκριμένες πρακτικές είναι αδιαμφισβήτητο. Ομως αυτή η -«στιγμιαία»- ηδονή και η απόλαυση προέρχονται από καταστάσεις που χρησιμοποιούν τον άλλο και τον εαυτό ως «πράγμα», τον πόνο ως πηγή.
Την επιστολή υπογράφουν οι: Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος, καθηγητής Παιδοψυχιατρικής, Χριστίνα Αθανασιάδη, Αθηνά Φραγκούλη, Γιώργος Καλύβης, Ευγενία Παράσχη, λογοπεδικοί, Αλβέρτος Αντζελ, αναισθησιολόγος, Γιάννης Αλεξανιάν, καρδιολόγος, Ελένη Αποστολάκου, Ολγα Κοσμοπούλου, παθολόγοι, Ναγια Βαρτζελή, πνευμονολόγος, Γιώργος Βελονάκης, γιατρός, Εφη Γέρου, Πόπη Καλαμπόγια, Εβελίνα Ζεΐκου, Χρήστος Κρυσιλας, Μαρίνα Μαγκλαρη, Κριστίνε Μερκλ, Νατάσα Παναγιωτοπούλου, Μαρία Πλατή, Μένη Σιώκου, Δάφνη Σταματογιάννη, Παναγιώτα Φίτσιου, Κώστας Φύσσας, ψυχολόγοι, Μάκης Γιάρκας, Μιχάλης Δικαιάκος, Θοδωρής Διονυσόπουλος, Τάκης Θεοδωρόπουλος, Προκόπης Λάλος, Κατερίνα Μάτσα, Μαρία Μανωλικάκη, Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου, Μάρθα Μπουρνιά, Γιώργος Νικολαΐδης, Δημήτρης Οικονομίδης, Γιάννης Τριανταφύλλου, ψυχίατροι, Χρήστος Παπανδρέου, επιμελητής δομών Πρόνοιας, Πάνος Παπανικολάου, νευροχειρουργός, Ελένη Πλέσια, αναισθησιολόγος, Αγγελική Φωτεινού, εργοθεραπεύτρια.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/01/2008
Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2008
«Μας κυβερνούν οι αισιόδοξοι συντηρητικοί»
TONI ΝΕΓΚΡΙ
* «Την πρώτη φορά που βρέθηκα στη φυλακή ήμασταν όλοι λίγο τρελοί. Ημασταν σύντροφοι, βρισκόμασταν στην πιο τρομερή φυλακή, αλλά υπήρχε μια κοινή δύναμη και τη συντηρήσαμε με ακραίο τρόπο. Τούτη 'δώ τη φορά βρέθηκα στη φυλακή, αντιθέτως, ολομόναχος. Βρέθηκα σε μια φυλακή από όπου έλειπε η πολιτική. Και αυτό ήταν πραγματικά φτώχεια»
Γεράσιμος Βώκος
Ο Τόνι Νέγκρι ήταν αναμφίβολα η προσωπικότητα που κυριάρχησε στην «αντισύνοδο» της Θεσσαλονίκης, η οποία διοργανώθηκε στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής της EE στη Χαλκιδική. Ο cattivo maestro (κακός δάσκαλος), ο καθηγητής που είχε χαρακτηριστεί ο ιδεολογικός εγκέφαλος των Ερυθρών Ταξιαρχιών, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη συμπρωτεύουσα - ήταν το πρώτο ταξίδι που πραγματοποίησε μετά τη λήξη των κατ' οίκον περιοριστικών μέτρων -, συναντήθηκε με τον συνεργάτη του «Βήματος» κ. Γεράσιμο Βώκο. Οι δύο καθηγητές της Φιλοσοφίας συζήτησαν για την παγκοσμιοποίηση, τον λαό και το «πλήθος», τον ρόλο των κομμάτων, την πορεία των κινημάτων και αναζήτησαν μαζί τους δρόμους της ελπίδας.
Ο Τόνι Νέγκρι στο γραφείο του. Στο βιβλίο του «H ζωή μου από το άλφα ως το ωμέγα» γράφει: «H ζωή δεν είναι άλλο από αυτό: να αλλάζουμε τον κόσμο, να τον μετασχηματίζουμε, να τον επινοούμε, να τον αναστατώνουμε...»
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΒΩΚΟΣ: Επιτέλους η πρώτη νόμιμη έξοδος από την Ιταλία ύστερα από τόσα χρόνια και η άφιξη στη Θεσσαλονίκη. Ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις σας;
ΤΟΝΙ ΝΕΓΚΡΙ: «H πρώτη εντύπωση είναι η αίσθηση της ελευθερίας. Αλλά η περιγραφή της ελευθερίας είναι πράγμα σχεδόν αδύνατον. Είναι κάτι τόσο φυσικό, τόσο χαρούμενο. Και ύστερα χρειάζεται κάποιος χρόνος για να δω τον εαυτό μου, κάποια απόσταση, που για την ώρα δεν τα έχω. Αλλά δεν είναι ακριβώς αυτό. Χθες βράδυ, για παράδειγμα, τρώγοντας, γελούσαμε και τραγουδούσαμε και λέγαμε ότι οι Ελληνες είναι η πηγή, όπως και η Μεσόγειος, πολλών πραγμάτων, πολλών ηδονών... Κάπως έτσι».
- Στη Μεσόγειο, πλάι πλάι με τους Ιταλούς, ίσως δεν είναι τυχαίο... Επιστρέφοντας στον λόγο της παραμονής σου εδώ, θέλω να σε ρωτήσω για τις διάφορες θεωρίες γύρω από την παγκοσμιοποίηση. Μπορούμε να τις ταξινομήσουμε;
«Επιχειρώ πράγματι κάποια ταξινόμηση στην αρχή του δεύτερου μέρους της Αυτοκρατορίας που γράφουμε τώρα με τον Michael Hardt. Υπάρχουν οι σοσιαλδημοκράτες και απέναντί τους οι φιλελεύθεροι ή καλύτερα οι συντηρητικοί. Και ύστερα υπάρχουν οι αισιόδοξοι και οι απαισιόδοξοι. Εχουμε λοιπόν τους αισιόδοξους σοσιαλδημοκράτες, όλους αυτούς που πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί ένα είδος συνολικού χώρου στον οποίο υπάρχει η δυνατότητα να αναπτυχθεί ο πλούτος και να διευρυνθούν οι πόροι, να συντηρηθούν ή να αναπαραχθούν οι κοινωνικές σχέσεις. Οι απαισιόδοξοι σοσιαλδημοκράτες θεωρούν ότι η παγκοσμιοποίηση είναι το τέλος του κράτους προνοίας και ότι η σωτηρία είναι η παρέμβαση του κράτους-έθνους στην αγορά. Ακόμη υπάρχουν οι αισιόδοξοι και οι απαισιόδοξοι συντηρητικοί. Οι δεύτεροι θεωρούν ότι η παγκοσμιοποίηση γκρεμίζει όλες τις παραδόσεις και καταστρέφει συνεπώς το "εθνικό πνεύμα"· πρόκειται στην ουσία για ανθρώπους που υπερασπίζονται τον απομονωτισμό. Οι αισιόδοξοι συντηρητικοί είναι αυτοί που σήμερα κυβερνούν τον κόσμο. Πρόκειται για νεοσυντηρητικούς που πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί έναν τεράστιο χώρο στον οποίο πρέπει να επιβληθεί η τάξη. Οχι ακριβώς η αμερικανική τάξη καθαυτή αλλά μια αμερικανική τάξη που θεμελιώνεται στο κέρδος των πολυεθνικών και στην ανάπτυξη της αμερικανικής δύναμης».
- Και προφανώς υπάρχουν οι άλλοι.
«Ναι, βεβαίως, υπάρχουν οι άλλοι. Οι δεσμοί ανάμεσα στις τέσσερις πρώτες κατηγορίες δεν είναι λίγοι. Οι άλλοι, όπως τους ονομάσαμε, είναι φυσικά ο αντίλογος. Αλλά ένας αντίλογος που αποδέχεται ότι η παγκοσμιοποίηση είναι αναπότρεπτη και ότι σε αυτήν μπορούν να "παίξουν" καινούργιες μορφές ταξικής πάλης. Μπορούμε να θεωρήσουμε την παγκοσμιοποίηση χώρο πάλης και τούτο γιατί η παγκοσμιοποίηση είναι διαδικασία που προέκυψε από τους αγώνες της εργατικής τάξης στις κεντρικές καπιταλιστικές χώρες, όταν φάνηκε ότι ο έλεγχος του εργατικού κινήματος ήταν αδύνατος. Επρεπε συνεπώς να μετακινηθεί το κέντρο βάρους ούτως ώστε ο καπιταλιστικός κανόνας της ανάπτυξης, ο κανόνας δηλαδή της καπιταλιστικής αναπαραγωγής, να μην αμφισβητηθεί. H δεύτερη συνιστώσα της παγκοσμιοποίησης είναι το τέλος της αποικιοκρατίας, το οποίο, παρ' όλον τον μύθο που το περιέβαλλε συχνά, άσκησε πολύ μεγάλη πίεση στις πλούσιες χώρες και στον καπιταλιστικό κόσμο. Αυτή η πολύπλοκη αλλά μονόδρομη και δυναμική πορεία των αγώνων καθόρισε το ξεπέρασμα του κράτους-έθνους καθώς και την ανισορροπία στις σχέσεις μεταξύ των κρατών-εθνών».
- Σε αυτή την πολύπλοκη πορεία των αγώνων που περιγράφεις παρατήρησα - αλλά το έχω ήδη σημειώσει στα βιβλία σου - ότι δεν χρησιμοποιείς ποτέ τη λέξη «λαός».
«A, ναι».
- Φαίνεται ότι αντικαθιστάς το όνομα - όπως προτιμάς να λες - «λαός» με το όνομα «πλήθος». Αυτό μοιάζει να είναι ιδιαίτερα σημαντικό για σένα, τόσο από πολιτική όσο και από φιλοσοφική σκοπιά. Τι εννοείς με το όνομα «πλήθος»;
«Εχεις δίκιο. Θεωρώ τον λαό παράγωγο του μοντέρνου κράτους και της πολιτικής φιλοσοφίας που δημιούργησε, που αποδέχθηκε τις κατηγορίες ανάλυσης του κράτους-έθνους. Ο "λαός" είναι προϊόν του κράτους, με την κυριολεκτική σημασία της έκφρασης. Δηλαδή, υπάρχει το "πλήθος", που είναι εδώ μπροστά μας και το οποίο το κράτος θέλει να ενοποιήσει ως μέρος του κράτους. Συνεπώς ο λαός είναι το ενοποιημένο πλήθος που λειτουργεί, κατά κάποιον τρόπο, με την υπακοή, η οποία συνδέεται κυρίως - αλλά όχι μόνο - με την παραγωγή, ενώ τόσο η υπακοή όσο και η παραγωγή είναι βαθιά δεμένες με τους μηχανισμούς ανάπτυξης του μοντέρνου κράτους».
Γ. ΒΩΚΟΣ: «Αν η ελπίδα είναι συμβάν, συνεπώς για ό,τι επιθυμούμε πρέπει να ενεργούμε, δεν μπορούμε σήμερα να μιλήσουμε για ελπίδα. Μπορούμε να μιλούμε για πράξη, όχι για ελπίδα...»
- Ο λαός λοιπόν θα ήταν το αντίπαλο δέος του κράτους αλλά ένα αντίπαλο δέος ενσωματωμένο στο κράτος: το ελεγμένο πλήθος.
«Το ελεγμένο πλήθος, όταν μάλιστα το κατανοήσουμε διά μέσου της μυθοπλασίας του Χομπς που θέλει το πλήθος μονίμως σε κατάσταση ταραχής γιατί θεωρεί ότι το πλήθος περιέχει τον πόλεμο στο εσωτερικό του, δηλαδή ότι το πλήθος ορίζεται από αρετές εντελώς αρνητικές. Ετσι το πλήθος ονομάζεται "πλέμπα", "όχλος", "πεζοδρόμιο", συνιστώντας αρνητικό όρο στην προοπτική του μοντέρνου κράτους».
- Ενα είδος αταξίας που ορίζει πάντα το πλήθος των ανθρώπων...
«Ο λαός των εβραίων χωρίς τον νόμο, ο λαός που αντιπαρατίθεται στον Μωυσή. Το πρόβλημα ήταν να οριστεί ένα υποκείμενο εξουσίας...».
- Ενα υποκείμενο εν κινήσει...
«Ακριβώς ένα υποκείμενο εν κινήσει το οποίο ο Michael Hardt και εγώ ονομάσαμε πλήθος γιατί θεωρούμε ότι η δύναμη που οικοδομεί μια μορφή κοινής ζωής δεν είναι υποχρεωτικό να περάσει από το κράτος. Στο σημείο αυτό η έννοια του πλήθους αποκτά την πολεμική της όψη, μια και βρίσκεται σε διάσταση τόσο με τον "λαό" όσο και με την "κοινωνική τάξη". Με τον λαό γιατί ο τελευταίος, όπως είπα, ορίζεται κατά βάση σε σχέση με το μοντέρνο κράτος. Με την κοινωνική τάξη γιατί θεωρούμε ότι το πλήθος οδηγεί σε μια καινούργια αντίληψη για την εργασία και την παραγωγική λειτουργία. Δεν θέλω να υποτιμήσω καθόλου την έννοια της κοινωνικής τάξης που έπαιξε τεράστιο ρόλο σε μια περίοδο συγκεκριμένης οργάνωσης της εργασίας, γύρω από το μεγάλο εργοστάσιο και τον βιομηχανικό καπιταλισμό. Σήμερα πιστεύουμε ότι αυτή η κατάσταση έχει αλλάξει γιατί η εργασία καθορίζεται κατά βάση μέσα στην κοινωνική σχέση, μέσα σε κοινωνικές διαδρομές που συνδέουν την παραγωγική εργασία, υπό την αυστηρή σημασία του όρου, με την κυκλοφορία της. Για να το πω απλούστερα, τα υποκείμενα που συνιστούν το πλήθος είναι όντα που δουλεύουν μαζί, που συνεργάζονται μεταξύ τους. Αλλά η έννοια του πλήθους έχει και μια κάπως μεταφυσική διάσταση, η οποία συνδέεται με τη δύναμη».
- Στο σημείο αυτό φαντάζομαι ότι παρεμβαίνει η πολιτική. Αν καταλαβαίνω καλά, η μόνη περίπτωση να κάνει κανείς πολιτική σήμερα βρίσκεται στην προοπτική του πλήθους. Οχι πολιτική στην προοπτική των μαζών, των τάξεων ή της πάλης των τάξεων, εκτός αν μιλήσουμε για πάλη που κυριαρχείται από τη διάταξη του πλήθους.
«Από τον αστερισμό του πλήθους... Στην Αυτοκρατορία επιχειρήσαμε επιπλέον να ορίσουμε το πλήθος σε ένα πεδίο που ονομάζουμε "βιοπολιτική". Αυτό σημαίνει ότι στο εξής η πολιτική συνιστά όρο της κοινωνικής πραγματικότητας, όπως η κοινωνική πραγματικότητα συνιστά όρο της οικονομικής πραγματικότητας και η τελευταία όρο της παραγωγής αξιών οι οποίες συνδέονται με την έκφραση επιθυμιών. Αλλά η πορεία ισχύει και στην αντίστροφη φορά. Βεβαίως είναι δύσκολο να ξεφύγει κανείς μέσα από τις διακρίσεις που καθορίζουν το πεδίο στο οποίο έχει αναπτυχθεί η πολιτική σκέψη. Ενας δρόμος θα ήταν, για παράδειγμα, να δεχθούμε ότι η πάλη των τάξεων έχει μετασχηματιστεί σήμερα σε σύγκρουση ανάμεσα στη βιο-εξουσία και στη βιο-δύναμη, υπαινισσόμενοι με τη διάκριση αυτή ότι η κρατική εξουσία ασκείται σήμερα όλο και πιο ασφυκτικά μέσα στη ζωή εναντίον της ζωής».
- Στα συμφραζόμενα αυτά ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων;
«H απάντηση είναι πολύ δύσκολη γιατί στην περιοχή της βιοπολιτικής το κόμμα είναι κάτι που δεν έχει πια καθορισμένη οντότητα, είναι κάτι σαν απολίθωμα. Ωστόσο η έννοια του κόμματος συνδέεται κατά βάση με την έννοια της εκπροσώπησης, η οποία βρίσκεται σήμερα σε πολλαπλή κρίση. Το πραγματικά δύσκολο πρόβλημα είναι η εκπροσώπηση. Δεν πρέπει να πιστέψει κανείς ότι στην προοπτική της βιοπολιτικής θα επιστρέψουμε στην έννοια της οργανικής εκπροσώπησης ή του κορπορατισμού. Πιστεύω ότι το πολιτικό, το κοινωνικό, το οικονομικό στοιχείο πρέπει να ενοποιηθούν σε μια καινούργια ιδέα της εκπροσώπησης, σε μια καινούργια διάταξη, αλλά αυτό ακριβώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να το σκεφθεί κανείς. Υπάρχουν, παρά ταύτα, πράγματα που μπορούν κάπως να περιγραφούν, όπως η αναπαραγωγή της ζωής, η επιστροφή της ζωής στον εαυτό της, που μου φαίνονται θεμελιώδη. Πώς θα καθοριστεί εδώ η εκπροσώπηση; Είναι δύσκολο να φανταστούμε ακόμη και την έννοια της δημοκρατίας όπως τη γνωρίζουμε: ένας άνθρωπος, μία ψήφος. Και εδώ είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς. Δεν ξέρω αν μπορούμε ακόμη να κάνουμε λόγο για εκπροσώπηση, γιατί η εκπροσώπηση σημαίνει πάντοτε ότι κάποιος με αντικαθιστά. Δεν με αντικαθιστά στο όνομά μου αλλά στο όνομα μιας ολότητας που μπορεί να ονομαστεί "έθνος", "κοινότητα" κτλ. Ο αντικαταστάτης μου είναι η κοινότητα. Το ελάχιστο που πρέπει να κάνουμε είναι να αφήσουμε ανοιχτό το πέρασμα από το καθ' έκαστον στο γενικό».
- Σε ό,τι λες αλλά και σε αυτά που έχεις γράψει για την εκπροσώπηση κάνεις μια λεπτή και δύσκολη διάκριση ανάμεσα στο ατομικό και στο καθ' έκαστον. Πώς πρέπει να την καταλάβει κανείς, δεδομένου ότι το άτομο γέρνει μάλλον προς την κατεύθυνση του κράτους, ενώ το καθ' έκαστον ή ο καθένας δεν μοιάζει να τείνει στην ίδια κατεύθυνση.
«Αλήθεια είναι. Το άτομο είναι μεταφυσική έννοια, στο μέτρο που οδηγεί πάντοτε σε ένα είδος εσωτερικής διάστασης: μόλις πεις άτομο, λες αμέσως ιδιοκτήτης κτλ. Το άτομο είναι φορτωμένο με αρετές που του ανήκουν. Το καθ' έκαστον, αντιθέτως, είναι μέρος του πλήθους και στο μέτρο αυτό είναι, κατά τρόπο παράδοξο, πλήθος το ίδιο. Είναι ένα συνεχές ρεύμα που διατρέχει το πλήθος και που δεν έχει νόημα παρά μόνο σε σχέση με αυτό. Ενώ το άτομο μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του, στον εσωτερικό του πλούτο κτλ., το καθ' έκαστον είναι πάντα ανοιχτό, είναι άνοιγμα στον άλλον. Μπορούμε να μιλήσουμε για το καθ' έκαστον όπως μιλάμε για μια λέξη στη γλώσσα. Μια λέξη έχει την ιδιομορφία της, σημαίνει κάτι, σχετίζεται με την πραγματικότητα, είναι καθορισμένη. Αλλά ο καθορισμός αυτός γίνεται πραγματικός μόνο σε σχέση με όλα τα άλλα στοιχεία της γλώσσας».
T. ΝΕΓΚΡΙ: «Μπορούμε να μιλούμε για ελπίδα. Πιστεύω ότι στην Ιταλία, όπως και στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο, οι διαδηλώσεις για την ειρήνη ήταν στιγμές ελπίδας»
- Μιλώντας για το καθ' έκαστον, τον καθένα, ο νους μου πηγαίνει σε αυτή την πλευρά της σκέψης σου που αναφέρεται όλο και περισσότερο στη φτώχεια και στους φτωχούς.
«Οταν μιλώ για τον φτωχό, μιλώ από τη σκοπιά της βιοπολιτικής. Βεβαίως ο φτωχός είναι αυτός που έχει ανάγκες, αυτός που δεν έχει χρήματα. Πολύ περισσότερο όμως για μένα ο φτωχός είναι αυτός που δεν έχει τίποτε, δηλαδή αυτός που μπορεί να τα έχει όλα. Υπάρχει μια πολύ ωραία σελίδα του Μαρξ για τους φτωχούς που έρχονται να αναζητήσουν δουλειά στην πόλη. Ο Μαρξ τους ονομάζει νυχτοπούλια που τρέχουν παντού και κάπου τους θεωρεί πλούσιους γιατί μπορούν να ξοδέψουν τη δύναμη της εργασίας τους. H προσέγγιση δεν είναι κακή. Αλλά αν προσέξεις ότι ζούμε σε μια κοινωνία όπου η εργασία και συνεπώς η παραγωγή είναι άυλες συνεργατικές, σε συνεχή κίνηση, ο φτωχός σήμερα δεν είναι μόνο ο χωρίς χρήματα: είναι και ο χωρίς χαρτιά, ο χωρίς πατρίδα, ο απόκληρος κτλ.».
- Είναι ο «χωρίς»...
«Ακριβώς, είναι ο "χωρίς". Αλλά αυτό το "χωρίς" πρέπει να το σκεφθείς σε όλον του τον πλούτο. Πάρε τον μετανάστη και παρατήρησε αμέσως το παράδοξο: ο μετανάστης είναι η πηγή του πλούτου. Περίεργο ε; Αλλά στη φτώχεια υπάρχει για μένα και κάτι άλλο: η ηθική αναγκαιότητα να γίνεις φτωχός. Και γίνομαι φτωχός σημαίνει, ανάμεσα σε άλλα, ότι βρίσκομαι σε μια κατάσταση όπου μπορώ να αγγίξω τους άλλους. Σε ό,τι με αφορά μπορώ να σε βεβαιώσω πως έγραψα πολλές σελίδες για τη φτώχεια. Τις έγραψα στη φυλακή. Την πρώτη φορά που βρέθηκα στη φυλακή ήμασταν όλοι λίγο τρελοί. Ημασταν σύντροφοι, βρισκόμασταν στην πιο τρομερή φυλακή, αλλά υπήρχε μια κοινή δύναμη και τη συντηρήσαμε με ακραίο τρόπο. Τούτη 'δώ τη φορά βρέθηκα στη φυλακή, αντιθέτως, ολομόναχος. Βρέθηκα σε μια φυλακή από όπου έλειπε η πολιτική. Και αυτό ήταν πραγματικά...».
-... H φτώχεια.
«A, ναι. Οι φτωχοί και οι τρελοί. Και πρέπει να πω ότι τότε κατάλαβα τι σημαίνει να γίνεις φτωχός πραγματικά. Και κατάλαβα επίσης μερικά άλλα πράγματα, δεν ξέρω... Στην πραγματικότητα ποτέ δεν είχα αγγίξει με τη σκέψη ότι γίνομαι φτωχός, θα μπορούσε να ήταν κάτι χαρούμενο. Ενα είδος φραγκισκανισμού, πολύ σημαντικού σε αυτή την περίπτωση... H φτώχεια που δεν είναι μιζέρια αλλά είναι κάτι με εσωτερική ένταση, που είναι τρομακτικό. Γιατί πρέπει να υποφέρεις το γεγονός ότι δεν μπορείς να εκφράσεις αυτή τη δύναμη που έχεις μέσα σου, αυτή τη δύναμη που είσαι».
- Αν έπρεπε σήμερα να δώσουμε κάποια ελπίδα σε όλους αυτούς που δεν έχουν καμία, γιατί οι απελπισμένοι είναι πολλοί και δεν καταλαβαίνουν, τι θα τους έλεγες; Προς τα πού βρίσκεται η ελπίδα; Πού πρέπει να στρέψουν τις προσπάθειές τους;
«Βλέπω το μπλακ μπλοκ να συγκρούεται με την αστυνομία. Πρόκειται για πραγματικά απελπισμένους, πρόκειται για ανθρώπους που ωθούν την απελπισία τους στην έκρηξη βίας, μιας βίας ωμής, ηλίθιας, γιατί πρόκειται για εκδίκηση εναντίον των πραγμάτων. Θα μπορούσα να σε ρωτήσω: Τι ελπίζουν; Στο κάτω κάτω της γραφής τι είναι η ελπίδα; H ελπίδα είναι συμβάν ή όχι; Συμβάν είναι».
- Συνεπώς ενεργεία και ποτέ δυνάμει. Αρα δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ελπίδα.
«Πρέπει να συνεχίσουμε να μιλούμε για ελπίδα».
- Μπορούμε να μιλούμε για πράξη, όχι για ελπίδα.
«Μπορούμε να μιλούμε για ελπίδα. Πιστεύω ότι στην Ιταλία, όπως και στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο, οι διαδηλώσεις για την ειρήνη ήταν στιγμές ελπίδας: εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους. Οι πρόσφατοι κοινωνικοί αγώνες στη Γαλλία είναι στιγμές ελπίδας. Ο Δάντης κάπου ορίζει την ελπίδα ως την "υπόσταση των πραγμάτων που περιμένουμε": Sustanza di cose sperate. Και πρέπει να το κάνουμε. Αυτό είναι πράξη, αυτό είναι συμβάν».
- Ας τελειώσουμε έτσι, με τον Δάντη, ανάμεσα στην Κόλαση και στον Παράδεισο. Σε ευχαριστώ πολύ.
«Σε ευχαριστώ και εγώ».
Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2008
«Το μέλλον είναι η εκπαίδευση»
Μπιλ Γκέιτς
συνέντευξη στον ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ
Πόσο θα αλλάξει τη ζωή μας η τεχνολογία τις επόμενες δεκαετίες; Θα πηγαίνουμε στο γραφείο ή θα δουλεύουμε από το σπίτι; Η διδασκαλία στα σχολεία θα γίνεται με διαφορετικό τρόπο;
**Ο Μπιλ Γκέιτς είναι σίγουρα το πιο κατάλληλο πρόσωπο για να απαντήσει στα ερωτήματα.
**Ο ιδρυτής της Microsoft, που βρέθηκε για 6 ώρες στην Αθήνα, στα 30 λεπτά της συνέντευξης δεν είχε κανένα πρόβλημα να μιλήσει για τα πάντα: από το αν οι ΗΠΑ θα εξακολουθήσουν να είναι κυρίαρχη δύναμη, μέχρι την κριτική που δέχεται η Microsoft για τη δημιουργία «κλειστών συστημάτων» και τις ανεκπλήρωτες φιλοδοξίες του.
* Πώς φαντάζεστε ότι θα είναι ο κόσμος της τεχνολογίας σε 5-10 χρόνια;
- Οι τεχνολογίες αλλάζουν πολύ γρήγορα. Αρκεί να σκεφθούμε ότι πριν από 10 χρόνια, η χρήση του προσωπικού υπολογιστή του Ιντερνετ και των κινητών τηλεφώνων ήταν πολύ περιορισμένη, ότι ακούγαμε μουσική από δίσκους και CD, ότι για να διαβάσεις μια εγκυκλοπαίδεια χρειαζόταν να ξεφυλλίσεις πολύ μεγάλο όγκο χαρτιού. Τα επόμενα δέκα χρόνια πιστεύω ότι οι αλλαγές θα είναι ακόμη μεγαλύτερες. Θα διαβάζουμε περισσότερο στην οθόνη, θα μπορούμε να μιλάμε στο κινητό και να μας απαντά σε ερωτήσεις, θα κάνουμε περισσότερα πράγματα αγγίζοντας μια οθόνη ή απλά μιλώντας σε κάποια συσκευή, θα χρησιμοποιούμε λιγότερο μελάνι. Τώρα βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας ψηφιακής δεκαετίας, που το βασικό της χαρακτηριστικό θα είναι η εύκολη επικοινωνία και η ανταλλαγή πληροφοριών σ' όποιο μέρος του κόσμου κι αν βρίσκεται κάποιος.
* Πώς αυτές οι αλλαγές θα επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε;
- Σίγουρα θα βοηθήσουν να γίνει πιο παραγωγική η εργασία, να οργανώνονται πιο πολύπλοκα προγράμματα, ν' αποφεύγεται η ρουτίνα και η επανάληψη των ίδιων πραγμάτων. Οι τηλεδιασκέψεις, που σήμερα είναι δαπανηρές, θα είναι ένα μια καθημερινή δραστηριότητα και το κινητό τηλέφωνο θα χρησιμεύει σε πολύ περισσότερα πράγματα. Στη Microsoft κάνουμε έρευνα, σχετικά με το πώς θα χάνεται όλο και λιγότερο χρόνος και πώς η εργασία μπορεί να γίνεται περισσότερο παραγωγική.
* Αυτό σημαίνει ότι θα δουλεύουμε περισσότερο στο σπίτι μας ή στο χώρο που επιλέγουμε και λιγότερο στο γραφείο;
- Σίγουρα θα υπάρχει απελευθέρωση από τη σημερινή υποχρέωση της φυσικής παρουσίας. Σε πολλούς ανθρώπους δεν αρέσει η πειθαρχία κι επιθυμούν να έχουν τη δυνατότητα επιλογής για το πώς, πόσο και πού θα δουλέψουν. Σε δέκα χρόνια, κάποιος θα έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί φορητή οθόνη τσέπης, να την προσαρμόζει, να την ανοίγει και να την κλείνει σαν πάπυρο, να ενημερώνεται και να επικοινωνεί.
* Μιλώντας τον Απρίλιο του 2007 στο Πεκίνο, είπατε ότι «η εκπαίδευση είναι η πιο σημαντική επένδυση για το μέλλον». Με ποιον τρόπο το Ιντερνετ θα αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα;
- Η επένδυση στην εκπαίδευση είναι σαφώς το πιο σημαντικό πράγμα. Για τη στοιχειώδη εκπαίδευση το βασικό στοιχείο είναι πάντα οι δάσκαλοι. Ο τρόπος που συνεργάζονται με τα παιδιά, που μοιράζουν δουλειά, που ανταλλάσσουν απόψεις. Για το κολέγιο ένα βασικό στοιχείο είναι οι διαλέξεις. Αυτές πλέον είναι διαθέσιμες στον καθένα. Μπορείς να βρεις εύκολα τις διαλέξεις στο ΜΙΤ, στο Γέιλ κ.λπ. Εγώ προσωπικά, όταν θέλω να φέρω στο μυαλό μου κάποια πράγματα για τη χημεία, μπορώ να δω μια διάλεξη στον υπολογιστή. Ομως είναι πολύ σημαντικό πράγμα η συνεργασία, η διαδικασία αξιολόγησης.
* Πιστεύετε ότι κάποια στιγμή το πανεπιστήμιο θα είναι πολύ διαφορετικό, χωρίς campus, όπου όλα θα γίνονται μέσω Ιντερνετ;
- Πιστεύω ότι ένα πανεπιστήμιο δεν είναι μόνο οι διαλέξεις. Υπάρχουν φυσικά οι διαλέξεις και κάποιος μπορεί να έχει τον κατάλογο και να παρακολουθεί αυτές που θέλει. Αλλά αυτό είναι για πολύ ειδικές περιπτώσεις σπουδαστών. Η συνεργασία μεταξύ των φοιτητών, η κατεύθυνση που δίνεται από τους καθηγητές, η κοινωνική ζωή στο πανεπιστήμιο, θα εξακολουθήσουν να είναι πολύ σημαντικά. Η τεχνολογία, απλώς, μπορεί να βοηθήσει στη διερεύνηση των παραπάνω πεδίων. Αλλωστε, το 80% των σπουδαστών πιστεύει ότι η φυσική παρουσία είναι πολύ σημαντικό πράγμα.
* Τι πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις ώστε να εκμεταλλευθούν στην εκπαίδευση την ανάπτυξη της τεχνολογίας;
- Πρώτα απ' όλα πρέπει να βοηθήσουν ώστε να δημιουργηθούν σύγχρονες υποδομές για το Ιντερνετ. Ομως η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί για να αντιμετωπιστούν όλα τα προβλήματα της εκπαίδευσης. Πρέπει να αλλάξουν τα προγράμματα σπουδών. Η διδασκαλία της ιστορίας και των επιστημών μπορεί να γίνεται on line. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι η εμπλοκή των δασκάλων σ' όλα αυτά. Το να παρακολουθούν τις τεχνολογικές εξελίξεις, να μπορούν να δουλέψουν μ' αυτές και να διδάξουν τα παιδιά να εργάζονται μ' αυτό τον τρόπο.
* Επηρεάζει το Ιντερνετ τη λειτουργία της δημοκρατίας;
- Φυσικά επηρεάζει. Σήμερα ο καθένας μπορεί να δημοσιεύει πράγματα. Παλιότερα αυτό γινόταν μόνο από τις εφημερίδες, τους τηλεοπτικούς και τους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Σήμερα υπάρχει ελευθερία πληροφόρησης. Μπορούμε να ακούμε τη φωνή των άλλων. Μαθαίνεις νέα από διαφορετικές πηγές. Η λογοκρισία είναι πλέον πάρα πολύ δύσκολη.
* Διαβάζεις, όμως, και πολλές ανακρίβειες, ακόμη και ψέματα.
- Οι πολίτες κρίνουν ποια site πρέπει να εμπιστευθούν. Πιστεύω ότι οι πληροφορίες που παρέχονται μέσω Ινερνετ, βοηθούν τη δημοκρατία.
* Η τεχνολογία, όμως, αυξάνει αντί να μειώνει το χάσμα ανάμεσα στις φτωχές και τις πλούσιες χώρες.
- Κάθε νέο επίτευγμα στην ιατρική και την τεχνολογία είναι αρχικά διαθέσιμο στους πιο εύπορους και χρειάζεται αρκετός χρόνος για να φθάσει σ' εκείνους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Το βλέπουμε στην καταπολέμηση ασθενειών ή στην αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι πώς θα μειώσουμε τον χρόνο, ώστε οι νέες ανακαλύψεις να έχουν σύντομα αποτέλεσμα στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη.
* Βλέπουμε ότι ένα πολύ μικρό ποσοστό ανθρώπων κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό του παγκόσμιου πλούτου. Πώς μπορεί να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα;
- Πράγματι το ζήτημα είναι όχι μόνο τι κάνουν οι ιδιώτες με το φιλανθρωπικό τους έργο, αλλά τι κάνουν οι κυβερνήσεις, που έχουν και την ευθύνη. Πρέπει να αυξήσουν τα κονδύλια της βοήθειας. Σε ομιλίες μου σε διάφορες εταιρείες λέω ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την τεχνογνωσία ώστε η πρόοδος αυτή να είναι διαθέσιμη στα πιο φτωχά στρώματα. Πρέπει να γίνει προσπάθεια από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και ιδιώτες ώστε να κατευθυνθούν περισσότερα κεφάλαια προς εκείνους που έχουν ανάγκη.
* Πιστεύετε ότι μπορούν να υπάρξουν τεχνολογικές λύσεις, οι οποίες θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων;
- Εχουν διοχετευθεί αρκετά χρήματα στην έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση. Πιστεύω ότι στο μέλλον θα παράγεται ηλεκτρική ενέργεια και θα γίνονται οι μεταφορές δίχως να εκλύεται διοξείδιο του άνθρακα. Δυστυχώς, οι επιπτώσεις στο περιβάλλον τα επόμενα 50 χρόνια θα φανούν περισσότερο στους φτωχούς και λιγότερο στους πλούσιους.
* Θα 'θελα να κλείσουμε τη συζήτηση με μια προσωπική ερώτηση. Ποια είναι η ανεκπλήρωτη φιλοδοξία σας; Αν έχετε κάποια...
- Πολλές! Κατ' αρχάς, ο υπολογιστής που ονειρευόμουν, όταν άφηνα τις σπουδές μου για να δημιουργήσω τη Microsoft, έγινε, όμως δεν είναι ακόμη τόσο έξυπνος και τόσο απλός στη χρήση όσο θα 'θελα. Αυτό το όνειρο συνεχίζει να προσπαθεί να το υλοποιήσει η Microsoft, με πολλά σπουδαία στελέχη που διαθέτει. Θέλω επίσης να συμβάλω όσο μπορώ στο να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της πείνας, του AIDS, του αναλαφαβητισμού. Θέλω να δω τα παιδιά μου να μεγαλώνουν και να πηγαίνουν καλά στη ζωή τους. Εχω, όπως βλέπετε, πολλές ακόμη ανεκπλήρωτες φιλοδοξίες.
Για το ελεύθερο λογισμικό
Ο Γκέιτς και ο αντίλογος
|
|
*«Γιατί η Microsoft είναι τόσο πετυχημένη; Επειδή δημιούργησε ένα σύστημα που επιτρέπει στον καθένα να αναπτύξει software. Δεν υπάρχουν περιορισμοί. Αυτή η δημιουργική βιομηχανία δεν υπήρχε πριν από τη microsoft. Σ' αυτή τη λογική καταλαβαίνω το "ανοιχτό". Αν ανοιχτό σημαίνει ότι αυτοί που φτιάχνουν software δεν πρέπει να πληρώνονται, όπως κι αυτοί που γράφουν άρθρα σε μια εφημερίδα να μην πληρώνονται, αυτό μοιάζει παράλογο. Από εκεί και πέρα, η Microsoft έχει διαφορετικές τιμές για φοιτητές και προσφέρει software σε αρκετές επιχειρήσεις».
Για τη συμφωνία Eλλάδας-Microsoft
*«Είναι ένα μεγάλο βήμα και μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες. Παρέχει σε πανεπιστήμια και επιχειρήσεις ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για την προώθηση πρωτοπόρων ιδεών και την παραγωγή προϊόντων υψηλών προδιαγραφών που θα είναι ανταγωνιστικά στο διεθνές περιβάλλον. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι πολύ καλό ή μέτριο. Εξαρτάται πώς θα λειτουργήσει στην πράξη.
»Μπορείτε να κοιτάξετε στον κόσμο και να δείτε πώς δουλεύουν οι κυβερνήσεις. Προσπαθούν να χρησιμοποιούν τα καλύτερα εργαλεία.
»Το πραγματικό κόστος είναι πολύ πολύ μικρό σε σχέση με τα αποτελέσματα που θα υπάρχουν».
Για Κίνα, Ινδία και Ηνωμένες Πολιτείες
*«Είναι σηματικό γεγονός ότι η Κίνα των 1,3 δισεκατομμυρίων και η Ινδία των 1,1 δισ. έχουν κάνει σημαντική πρόοδο τα τελευταία 30 χρόνια. Στην Κίνα έχει σημειωθεί σ' αυτό το διάστημα η σημαντικότερη αύξηση παραγωγής hardware στην ιστορία.
»Επίσης παράγονται καινοτόμα προϊόντα στον τομέα της ιατρικής, νέο software, οι οικονομίες αυτές εντάσσονται με γρήγορους ρυθμούς στην παγκόσμια οικονομία.
»Παράλληλα, η Ευρώπη και η Ιαπωνία είναι σημαντικές δυνάμεις με ισχυρό νόμισμα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η "σχετική μοναδικότητα" των ΗΠΑ έχει πάψει να υφίσταται.
»Μεγάλο μέρος της καινοτομίας και του παγκόσμιου πλούτου εξακολουθεί να είναι συγκεντρωμένο σ' αυτή τη χώρα. Οι ΗΠΑ για πολύ καιρό ακόμη θα βρίσκονται στην πρωτοπορία της καινοτομίας και θα συνεχίσουν να έχουν τα καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο, παρ' ότι ο κόσμος στο μέλλον θα είναι πολυ-πολικός».
Για τις αμερικανικές εκλογές
*«Δεν πρόκειται να πάρω θέση δημόσια υπέρ κάποιου συγκεκριμένου υποψήφιου. Το ειδικό ενδιαφέρον της Microsoft εστιάζεται στις απόψεις και τις προτάσεις για το εκπαιδευτικό σύστημα, στις αλλαγές που πρέπει να γίνουν και στα μετρήσιμα αποτελέσματα που πρέπει να υπάρχουν.
»Παρακολουθώ την εκλογική διαδικασία, τα debates. Ακούγονται αρκετές νέες ιδέες και σίγουρα υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε σύγκριση με το παρελθόν. Αυτό σίγουρα βοηθά τη δημοκρατία».
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 03/02/2008
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
