μιλά για το χθες και το αύριο της χώρας του
Συνέντευξη στον Πετρο Παπακωνσταντινου
Πολιτικό τέκνο του δημοκρατικού πρωθυπουργού Μοχάμεντ Μοσαντέκ, ο οποίος εθνικοποίησε τα πετρέλαια του Ιράν για να ανατραπεί από τη CIA το 1953, ο Εμπραχίμ Γιαζντί πήρε μέρος στην αντίσταση εναντίον του Σάχη και εξορίστηκε στις ΗΠΑ, όπου διακρίθηκε στην ακαδημαϊκή του καριέρα στην τεχνολογία τροφίμων και τη μικροβιολογία. Υπουργός Εξωτερικών και αντιπρόεδρος της πρώτης, μετεπαναστατικής κυβέρνησης του Μεχντί Μπαζαργκάν, ήρθε σε ρήξη με τον Χομεϊνί μετά την κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας, τον Νοέμβριο του 1979 και παραιτήθηκε από τα αξιώματά του. Μετά τον θάνατο του Μπαζαργκάν, το 1995, ανέλαβε πρόεδρος του «Κινήματος Ελευθερίας», φιλελεύθερου κόμματος, το οποίο, αν και τυπικά είναι παράνομο, κινείται στα όρια της ανοχής των αρχών- όρια όχι πάντα σαφή, όπως διαπίστωσε ο κ. Γιαζντί το 1997, όταν τον συνέλαβαν και τον έκλεισαν στη φυλακή του Εβίν. Στα 79 του χρόνια, ο παλαίμαχος πολιτικός αισιοδοξεί ότι, σε πείσμα όλων των εμποδίων, η δημοκρατία θα νικήσει στο Ιράν, δικαιώνοντας την επανάσταση που έγινε την περασμένη εβδομάδα 30 χρόνων.
— Το 1979 το Ιράν έζησε μια πραγματικά λαϊκή εξέγερση, η οποία κατέληξε, ωστόσο, στη συντριβή όλων των ρευμάτων που αμφισβητούσαν το ιερατείο, αν και είχαν πρωταγωνιστήσει στην αντίσταση εναντίον του Σάχη. Τι έφταιξε;
— Η ίδια η επανάσταση εξέφραζε τις προσδοκίες για ελευθερία, δημοκρατία, αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας. Αλλο θέμα τι έγινε μετά. Το πρόβλημα ήταν ότι, στην προεπαναστατική περίοδο, οι πολυποίκιλες δυνάμεις της αντίστασης ήξεραν τι δεν ήθελαν- το καθεστώς του Σάχη- αλλά δεν είχαν συμφωνήσει πάνω στο καθεστώς που θα έπρεπε να τον διαδεχθεί. Την επαύριο της ανατροπής, ξέσπασαν οι διαφωνίες. Στο μεταξύ, ο σιιτικός κλήρος, ο οποίος διέθετε πολύ βαθιά ριζωμένη επιρροή στις μάζες, είχε έρθει σε σύγκρουση με τον Σάχη από τη δεκαετία του ’60. Ετσι, όταν το αντιστασιακό κίνημα -το οποίο στρεφόταν εναντίον της τυραννίας και της ξένης κυριαρχίας- πήρε πραγματικά μαζικές διαστάσεις, το ισλαμικό στοιχείο κυριάρχησε, καθώς οι φιλελεύθεροι και αριστεροί διανοούμενοι, οι οποίοι μέχρι πρότινος πρωταγωνιστούσαν στην αντίσταση, έγιναν ξαφνικά μειονότητα.
— Γνωρίσατε τον αγιατολάχ Χομεϊνί ήδη από τα χρόνια της εξορίας. Είχε από την αρχή στο μυαλό του ένα θεοκρατικό μοντέλο για το Ιράν;
— Οταν δίδασκε στη Νατζάφ (σ.σ. ιερή πόλη των Σιιτών στο Ιράκ), εξέφραζε όντως μια πολιτική φιλοσοφία στηριγμένη στην απόλυτη εξουσία του κλήρου. Ωστόσο, όταν ήταν εξόριστος στο Παρίσι, προτού επιστρέψει θριαμβευτικά στο Ιράν, ουδέποτε υποστήριζε τέτοιες απόψεις. Αντίθετα, σε πάρα πολλές συνεντεύξεις του μίλαγε για δημοκρατική Πολιτεία, φέρνοντας, κάποιες φορές, ως υπόδειγμα τη Γαλλία. Τα προβλήματα ανέκυψαν μετά την επανάσταση, καθώς σημαντική μερίδα του κλήρου δεν πίστευε ότι η δημοκρατία και οι εκλογές είναι συμβατές με το Ισλάμ.
— Ποιο ήταν το σημείο καμπής;
— Νομίζω ότι το καθοριστικό σημείο καμπής, τόσο για την εσωτερική εξέλιξη της επανάστασης, όσο και για τη διεθνή της θέση, ήταν η κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας, στις αρχές Νοεμβρίου του 1979. Βεβαίως, η επανάσταση του 1979 ήταν κατά κάποιο τρόπο η απάντηση του ιρανικού λαού στο πραξικόπημα του 1953, όπου οι Αμερικανοί ανέτρεψαν τη δημοκρατική, πατριωτική κυβέρνηση Μοσαντέκ. Αλλά από τη στιγμή που ανετράπη το παλαιό καθεστώς, εμείς, η κυβέρνηση συνασπισμού, πιστεύαμε ότι η κατάληψη μιας ξένης πρεσβείας και η αιχμαλωσία ομήρων ήταν πράξεις αντίθετες στο εθνικό συμφέρον του Ιράν. Εμφάνιζαν τη χώρα μας ως αντίθετη με το διεθνές δίκαιο. Αλλά και στο εσωτερικό μέτωπο, η ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε χρησιμοποιήθηκε για την καταστολή των πολιτικών διαφωνιών.
— Αρχικά και ο Χομεϊνί ήταν αντίθετος, δεν είναι έτσι;
— Ναι. Στις 4 Νοεμβρίου, όταν οι φοιτητές κατέλαβαν την πρεσβεία, μού είπε: «Ποιοι είναι αυτοί και τι κάνουν; Πήγαινε να τους διώξεις». Ημουν τότε υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Μπαζαργκάν και προ λίγων μηνών είχα μεσολαβήσει επιτυχώς σε ένα προηγούμενο κρούσμα καταλήψεων πρεσβειών. Πριν προλάβω, όμως, να φέρω σε πέρας την εντολή που μου είχε δώσει, τον είδα στην τηλεόραση να χαιρετίζει την κατάληψη και να την χαρακτηρίζει «δεύτερη ιρανική επανάσταση». Είχε δει την απήχηση που είχε στην κοινή γνώμη η τηλεοπτική κάλυψη της κατάληψης και θεώρησε ότι δεν μπορούσε να κάνει πίσω. Ηταν τότε που, τόσο εγώ όσο και ο Μπαζαργκάν παραιτηθήκαμε, πιστεύοντας ότι αυτή η πορεία ήταν αντίθετη με το εθνικό συμφέρον.
Ο Ομπάμα θέλει και μπορεί
— Εχετε ζήσει αρκετά χρόνια στις ΗΠΑ και γνωρίζετε πώς λειτουργεί το πολιτικό της σύστημα. Πιστεύετε ότι ο Μπαράκ Ομπάμα μπορεί να αλλάξει ουσιωδώς την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και τις σχέσεις τους με το Ιράν;
— Ναι, πιστεύω ότι και το θέλει και μπορεί να το πετύχει. Γιατί και ο ίδιος είναι το προϊόν μιας σημαντικής αλλαγής στην ιστορική πορεία της Αμερικής. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί μέχρι χθες έναν Αφροαμερικανό πρόεδρο. Νομίζω ότι έχει τη θέληση να θέσει σε τροχιά επίλυσης τις διαφορές μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ.
— Θα βρει ανταπόκριση μια τέτοια πολιτική επαναπροσέγγισης από την ιρανική ηγεσία;
— Ετσι πιστεύω. Εκτιμώ ότι οι επιδόσεις της ιρανικής ηγεσίας στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο δεν είναι ικανοποιητικές και αυτό τροφοδοτεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Ωστόσο, το Ιράν δεν είναι Γεωργία ή Ουκρανία, ώστε να έχουν τύχη τα σενάρια για μια ροζ ή πορτοκαλί επανάσταση. Δεν είναι ούτε Ιράκ ή Αφγανιστάν -είναι πολύ ισχυρότερο- ώστε να μπορεί κανείς να διακινδυνεύσει πόλεμο εναντίον του. Δεν είναι ούτε Λιβύη, ώστε να δεχθεί να εγκαταλείψει το πυρηνικό του πρόγραμμα και τις φιλοδοξίες του έναντι οικονομικών ανταλλαγμάτων. Πού πάμε, επομένως;
Νομίζω ότι το πιο κοντινό αντίστοιχο είναι εκείνο της ΕΣΣΔ. Υπήρχε εκεί ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, με πολύ ισχυρή μυστική αστυνομία και μεγάλα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, αλλά ανίκανο στην οικονομική διαχείριση και διεφθαρμένο. Αυτό το καθεστώς δεν κατέρρευσε από λαϊκή επανάσταση. Η ίδια η ιθύνουσα τάξη κατάλαβαν ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν τον ίδιο δρόμο και άλλαξαν θεαματικά κατεύθυνση.
— Αν είναι έτσι τα πράγματα, δεν είναι λογικό να υποθέσουμε ότι το καθεστώς θα προτιμήσει έναν άνθρωπο σαν τον Χαταμί, ως καταλληλότερο συνομιλητή των ΗΠΑ;
— Είναι αλήθεια ότι ο Χαταμί είναι καλύτερα προετοιμασμένος για έναν τέτοιο ρόλο. Ωστόσο, αυτό δεν είναι απόλυτο. Είδατε ότι, στην πανηγυρική ομιλία του για την επέτειο της επανάστασης, ο Αχμεντινετζάντ ανταποκρίθηκε στο άνοιγμα Ομπάμα, εκφράζοντας διάθεση για διάλογο. Η δεξιά πτέρυγα του κατεστημένου θέλει να καρπωθεί αυτή το όφελος από την εξομάλυνση των σχέσεων με τις ΗΠΑ κι όχι να το παραχωρήσει σε έναν πρόεδρο της Αριστεράς. Γι’ αυτό μπορεί να υποστηρίξει τον Αχμεντινετζάντ για την προεδρία, με την εντολή, όμως, να κάνει το συμβιβασμό.
— Αυτό σημαίνει ότι ο Χαταμί δεν έχει ελπίδες στις εκλογές της 12ης Ιουνίου;
— Οχι, δεν σημαίνει αυτό. Εμείς τον ενθαρρύναμε να κατέβει στις εκλογές. Οι εκλογές είναι ανοιχτές. Πιστεύω ότι αν οι μεταρρυθμιστές κατέβουν ενωμένοι γύρω από τον Χαταμί, αν δεν υπάρξει διάσπαση στις γραμμές τους, μπορεί να κερδίσουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου