Η αφύπνιση των πληβείων της εργασίας

Οι 620.000 απασχολούμενοι σε «επισφαλή» επαγγέλματα έχουν φέρει σε αμηχανία τη ΓΣΕΕ και τους επίσημους συνδικαλιστικούς φορείς Της Χριστινας Κοψινη «Ντελιβεράδες», εργαζόμενοι σε βιβλιοχαρτοπωλεία, καθαρίστριες στο Δημόσιο, τηλεργαζόμενοι, δημοσιογράφοι «free lancer», συμβασιούχοι των 450 ευρώ, μετανάστες, «ενοικιαζόμενοι» των τραπεζών, μηχανικοί με «μπλοκάκι», νέοι εργαζόμενοι στα γνωστά «stages» των υπουργείων και των ταμείων. Οχι, όλοι αυτοί δεν προέκυψαν «ξαφνικά», τους γνωρίζαμε καλά από το 2000. Ο λόγος για επαγγέλματα και ειδικότητες που βρίσκονται εκτός των παραδοσιακών σωματείων, σε πλήρη επισφάλεια που κάνει ακόμη κι αυτή τη... μη κυβερνητική οργάνωση της «γενιάς των 700 ευρώ» να μοιάζει με παλαιομοδίτικη επινόηση... Τα «νέα» επισφαλή επαγγέλματα και οι συνδικαλιστικές τους εκφάνσεις, είναι συνέπεια της έκτασης που έλαβαν τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης. Ενα μόνο τμήμα από τους 330.000 προσωρινά απασχολούμενους, τους 270.000 της μερικής απασχόλησης και τους 20.000 σε δουλειές «του ποδαριού». Ορισμένοι από αυτούς απασχολούνται στο 25% των επιχειρήσεων που κάνει χρήση εργολαβιών ή μπορεί και να προέρχονται από την απολύτως ανασφάλιστη εργασία. Η δραστηριότητα που αναπτύσσουν, συγκροτώντας συλλόγους και σωματεία, έξω από τα παραδοσιακά σχήματα προκαλεί αμηχανία. Ιδιαίτερα όταν προχωρούν σε καταλήψεις χώρων, όπως της ΓΣΕΕ, του ΕΚΘ και της ΕΣΗΕΑ, προκαλώντας ερωτήματα για το εάν αναβιώνουν οι αντιδράσεις αναρχοσυνδικαλιστών του προηγούμενου αιώνα. Χωρίς θεσμική έκφραση Η συνδικαλιστική «αφύπνιση» αυτών των νέων πληβείων της εργασίας εκδηλώθηκε το ίδιο απότομα με τον τρόπο που συντελέστηκε και η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και στην Ελλάδα. Μια απορρύθμιση την οποία ούτε η ΓΣΕΕ ούτε οι μεγάλες Ομοσπονδίες και τα Εργατικά Κέντρα φρόντισαν να ρυθμίσουν συνδικαλιστικά, όπως έγινε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δίδοντας ένα βήμα θεσμικής έκφρασης σε όλους όσοι κινούνται στην γκρίζα ζώνη μεταξύ της μισθωτής εργασίας και της αυτοαπασχόλησης. Λέγεται ότι σε πέντε χρόνια από σήμερα ο συνδικαλιστικός χάρτης στη χώρας θα έχει αλλάξει, καθώς το μόνο βέβαιο είναι ότι η οικονομική κρίση θα αυξάνει την ανασφάλεια στην εργασία, τα κοινοτικά κονδύλια για την υποτιθέμενη κατάρτιση θα εξαντλούνται μέχρι το 2013 και η ανεργία θα εναλλάσσεται με την απασχόληση σε διαφορετικούς εργοδότες, η κρίση αντιπροσώπευσης στα κατεστημενα συνδικάτα θα οδηγεί σε νέα σχήματα που ίσως αποδειχθούν απρόβλεπτα στον τρόπο που θα προωθούν τα συμφέροντα των μελών τους. Η αναπαραγωγή ενός μοντέλου, προσαρμοσμένου στην πλήρη απασχόληση τύπου ΔΕΚΟ, που δεν υπάρχει πια παρά μόνο στα υπουργεία, αποτυπώθηκε ανεξίτηλα στη σύνθεση της ΓΣΕΕ. Αλλά και η παρατεταμένη παρουσία σε ηγετικά πόστα των ίδιων, επί μια εικοσαετία, επροσώπων δεν θυμίζει μόνο τους... γκριζομάλληδες κομσομόλους της ΕΣΣΔ. Συντηρεί και έναν μηχανισμό γραφειοκρατίας που αδυνατεί να προσαρμοστεί στις ραγδαίες μεταβολές, παραμένει στοχοπροσηλωμένη στην αυτοσυντήρησή της, βλέποντας κάθε καινούργιο μόρφωμα ως έναν δυνάμει κίνδυνο για την αναπαραγωγή της. Επιχορήγηση εκατομμυρίων από το κράτος Ο γραφειοκρατικός μηχανισμός γεννήθηκε μέσα από την οικονομική εξάρτηση των τριτοβάθμιων σωματείων και των εργατικών κέντρων από το κράτος. Γι’ αυτό τον λόγο, συχνά η ΓΣΕΕ στην οποία κατευθύνονται τα περισσότερα χρήματα «αντιγράφει» το κράτος. Για παράδειγμα, αναθέτει την καθαριότητα των γραφείων σε εργολάβους και προσλαμβάνει ιδιωτικές εταιρείες security, κατά τα πρότυπα των κρατικών οργανισμών. Υιοθετεί ακόμη και τα προγράμματα stage των δημόσιων οργανισμών. Μάλιστα γνωστό στέλεχός της, πρόεδρος μεγάλης ομοσπονδίας ΔΕΚΟ, διατηρούσε επί χρόνια εργολαβική επιχείρηση καθαριότητας στο όνομα της συζύγου του. Η ετήσια και πλούσια επιχορήγηση από την Εργατική Εστία απέκοψε τον δεσμό της όποιας συνδικαλιστικής συνδρομής συνέδεε το μέλος με την οργάνωσή του για τη μεγάλη πλειοψηφία των ασφαλισμένων στο ΙΚΑ. Με αυτόν τον τρόπο, το 1/4 από τα ποσά των εργοδοτικών και εργατικών εισφορών που καταβάλλονται στον Οργανισμό Εργατικής Εστίας, μεταφέρονται κάθε χρόνο στις δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες οργανώσεις, καθώς και στην εθνική συνομοσπονδία ατόμων με ειδικές ανάγκες. Το ποσό που καταβάλλεται στις οργανώσεις μπορεί να φτάσει το 25% των εισφορών που καταβάλλονται μέσω του ΙΚΑ -που διαδραματίζει τον ρόλο του ταμία της υποχρεωτικής συνδικαλιστικής εισφοράς- αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι κατώτερο του 15%. Δηλαδή από τα έσοδα των 140 εκατ. ευρώ σε εισφορές που είχε προϋπολογίσει η Εστία για το 2008, περίπου 35 εκατ. ευρώ καταβλήθηκαν στη ΓΣΕΕ και σε εργατικά κέντρα. Πού πανε οι εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών; Σε λειτουργικές δαπάνες αλλά και σε «δαπάνες για ταξίδια και διαμονή στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με σκοπό την ανάπτυξη σχέσεων με συνδικαλιστικές οργανώσεις και διεθνείς οργανισμούς που προωθούν την πολιτική των εργασιακών σχέσεων». Οι Βρυξέλλες Οσο η ΓΣΕΕ έχανε την επαφή της με τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα τόσο βελτίωνε την ικανότητά της να διαχειρίζεται μεγάλα κοινοτικά «πακέτα» που κατευθύνονταν στη φούσκα της κατάρτισης. Σιγά - σιγά το συνδικάτο άρχισε να γίνεται περισσότερο αποδεκτό σε φορείς της εξουσίας και λιγότερο στον κόσμο της επισφαλούς εργασίας. Βεβαίως, η ΓΣΕΕ πραγματοποιεί μερικά από τα καλύτερα προγράμματα στην αγορά. Ολοι το λένε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το σύστημα της κατάρτισης είναι αξιόπιστο. Παραμένει βαθιά αναξιόπιστο, αλλά, στην πράξη, δεν έχει αμφισβητηθεί ούτε από τη Συνομοσπονδία. Προγράμματα της ΓΣΕΕ επιχορηγούνται και με πόρους του ΛΑΕΚ, του λογαριασμού για την απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση που συστάθηκε το 1996 με εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων και υπάγεται στον ΟΑΕΔ. Τα ετήσια έσοδα του ΛΑΕΚ κυμαίνονται από 150 έως 200 εκατ. ευρώ. Πάντως, τα πολλά χρήματα θα προέλθουν από το Δ' ΚΠΣ, αφού όλες οι οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων θα μοιραστούν περίπου το 2% του ποσού που αντιστοιχεί στους πόρους που διαχειρίζεται το υπουργείο Απασχόλησης. Ολα στο όνομα της εργασίας. Αποκλεισμός των μη ελεγχομένων Από τι εξαρτάται όμως η τύχη ενός πρωτοβάθμιου σωματείου όταν υπάρχει μια ισχυρή συνδικαλιστική γραφειοκρατία; Από τον συσχετισμό παρατάξεων, προσώπων αλλά κυρίως από την τήρηση της τάξης και της ιεραρχίας. Κι όταν κάποιο από τα πρωτοβάθμια σωματεία αθετήσει τον παραταξιακό «όρκο», το μόνο που απομένει είναι η απομόνωση ή το σβήσιμο από τον χάρτη ή προσπάθεια εξαγοράς, λίγο αργότερα. Οσοι είναι εκτός πλαισίου, όσοι δεν έχουν παραταξιακούς πάτρωνες είναι δύσκολο να βρουν ακόμη και μια αίθουσα στα εργατοϋπαλληλικά κέντρα της χώρας που συντηρούνται από τις εισφορές των εργοδοτών και των εργαζομένων. Η ιστορία του πρωτοβάθμιου πανελλαδικού σωματείου 1.500 μηχανικών ΑΕΙ και ΤΕΙ είναι αποκαλυπτική. Ηδη από το 2001,το 30% του συνόλου των μηχανικών στην οικοδομή, τις κατασκευές και τις βιομηχανίες, αλλά και των γεωλόγων, σχεδιαστών και εργοδηγών, αμειβόταν με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Ο Σύλλογος Τεχνικών Υπαλλήλων Ελλάδος που ελέγχεται πλήρως από την ΠΑΣΚΕ (ο πρόεδρός του είναι επικεφαλής του ΚΕΠΕΑ της ΓΣΕΕ) αρνήθηκε να τους εγγράψει στη δύναμή του με το επιχείρημα ότι αμείβονταν με δελτίο. Στη συνέχεια προσέφυγε στα δικαστήρια, προκειμένου να στερήσει από το σωματείο τη δυνατότητα να υπογράφει συλλογική σύμβαση για τους εργαζόμενους με «μπλοκάκι». Το δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή του συλλόγου και αναγνώρισε στο σωματείο των νέων μηχανικών το δικαίωμα να συνάπτει συμβάσεις τοπικής εφαρμογής (για την Αττική). Οι τεχνικοί των ΜΜΕ Δεν χρειάζεται να είσαι νέος για να αποκλειστείς από τους συνδικαλιστικούς μηχανισμούς. Αρκεί να είσαι διαφορετικός και να θέτεις σε αμφισβήτηση την πρωτοκαθεδρία. Αυτό αποδεικνύει η προσπάθεια που καταβάλλει η ΠΟΣΠΕΡΤ για να αποκλείσει από το συνέδριό της τρία σωματεία του ιδιωτικού τομέα στον χώρο των ΜΜΕ και μάλιστα παρά την αποτυχία της προσπάθειάς της να εξασφαλίσει γι’ αυτό και δικαστική απόφαση, με ασφαλιστικά μέτρα. Τα τρία σωματεία που θέλει να αποπέμψει η ΠΟΣΠΕΡΤ είναι των τεχνικών τηλεόρασης (ΕΤΙΤΑ), των τεχνικών Θεσσαλονίκης (ΕΤΙΤΒΕ) και των τεχνικών ραδιοφωνίας (ΕΤΕΡ). Για τις συγκεκριμένες οργανώσεις είχε αποφασιστεί να μην καταβάλλονται συνδρομές στην ΠΟΣΠΕΡΤ, προκειμένου να εξισορροπηθεί το κόστος από τη στέγαση γραφείων και άλλων εξόδων. Ωστόσο, παραμονές του συνεδρίου, και με τον κίνδυνο να αλλάξουν οι συχετισμοί, η ΠΟΣΠΕΡΤ ζήτησε ή τον αποκλεισμό των σωματείων ή την καταβολή 120.000 ευρώ. Φυσικά τα σωματεία στερούνται οποιασδήποτε επιχορήγησης. Πλούσια επιδόματα Αντιθέτως, στην ΠΟΣΠΕΡΤ με μια σύμβαση που είναι ακόμη σε ισχύ, ο πρόεδρος και ο γραμματέας λάμβαναν τα αντίστοιχα διευθυντικά επιδόματα των 1.300 ευρώ. Μάλιστα στη δημόσια ραδιοτηλεόραση ο «συμμετοχικός» συνδικαλισμός έχει προχωρήσει τόσο πολύ που επιβραβεύεται από όλους τους προέδρους. Ακόμη κι όταν ένας συνδικαλιστής πρόεδρος αποπεμφθεί από το αξίωμά του είναι ήσυχος, γιατί τον περιμένει μια θέση συμβούλου διοίκησης με έναν πολύ καλό μισθό. Αλλωστε αυτό συνέβη και με τους δύο προηγούμενους προέδρους της ΠΟΣΠΕΡΤ. Είναι γνωστό ότι οι συνδικαλιστές της ΓΣΕΕ μετέχουν ακόμη σε ορισμένα διοικητικά συμβούλια τραπεζών και οργανισμών, έναντι αμοιβής που φτάνει τα 500 ευρώ τον μήνα. Ωστόσο, οι καλύτερα αμειβόμενες θέσεις είναι του αντιπροέδρου του ΟΑΕΔ, της Εργατικής Κατοικίας και της Εργατικής Εστίας. Κατά δήλωσή του ο γενικός γραμματέας της ΔΑΚΕ, κ. Κ. Πουπάκης έχει αρνηθεί την αμοιβή για τη θέση του υποδιοικητή στον ΟΑΕΔ, ενώ οι λιγοστοί εκπρόσωποι του ΚΚΕ και του Συνασπισμού που έχουν διοριστεί σε επιτροπές, πλην ενός, καταθέτουν τα επιμίσθιά τους στα ταμεία των κομμάτων Ουσιαστική απουσία από τους χώρους δουλειάς «Η αδυναμία των συνδικάτων οφείλεται πρώτα και κύρια στην ουσιαστική απουσία τους από τους περισσότερους χώρους δουλειάς. Ο συνδικαλισμός στη χώρα μας αναπτύχθηκε κυρίως στη σχετική ασφάλεια της δημόσιας απασχόλησης: όχι μόνο στο Δημόσιο αυτό καθεαυτό, αλλά και στον χώρο των δημοσίων επιχειρήσεων και των τραπεζών (μέχρι πρόσφατα επίσης κρατικών). Οι δύο τελευταίοι κλάδοι απασχολούν μόλις το 8% των μισθωτών (εκτός μονίμων δημοσίων υπαλλήλων που οργανώνονται στην ΑΔΕΔΥ), όμως η ΟΤΟΕ και τα συνδικάτα των ΔΕΚΟ έχουν απόλυτη πλειοψηφία στα όργανα της ΓΣΕΕ. Η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι η συνδικαλιστική πυκνότητα στον υπόλοιπο ιδιωτικό τομέα είναι γύρω στο 15%». Αυτό τονίζεται σε σχετική εργασία του Μ. Ματσαγγάνη, αναπληρωτή καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο. Ο ίδιος συμπληρώνει: «Γενικά, η οργανωτική διείσδυση των συνδικάτων είναι χαμηλότερη στα πιο δυναμικά τμήματα της απασχόλησης. Η ισχνή παρουσία τους στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα αναφέρθηκε. Το 40% των μισθωτών είναι γυναίκες, αλλά η “φυλετική” αναλογία στη Διοικούσα Επιτροπή της ΓΣΕΕ την περίοδο 1992-2004 ήταν κατά μέσο όρο τρεις γυναίκες σε 45 μέλη. Παλαιότερη δημοσκόπηση για λογαριασμό της ΓΣΕΕ διαπίστωσε ότι η συμμετοχή των νέων εργαζομένων στα συνδικάτα είναι μικρότερη κατά πέντε φορές από ό,τι των μεγαλύτερων ηλικιών. Τέλος, με την τιμητική εξαίρεση του Συνδικάτου Οικοδόμων, καμιά άλλη συνδικαλιστική οργάνωση δεν έχει οργανώσει τους ξένους εργάτες ούτε έχει εκλέξει κάποιον από αυτούς σε Δ.Σ. ομοσπονδίας». Γιάννης Παναγόπουλος Κάποια συνδικάτα συμπεριφέρονται σαν κόμματα Ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ κ. Γιάννης Παναγόπουλος, ρωτήθηκε από την «Κ», σχετικά με τον ρόλο που ο ίδιος πιστεύει ότι μπορεί να διαδραματίσει η ΓΣΕΕ εν μέσω κρίσης. Ο ίδιος μεταξύ άλλων λέει ότι πρέπει να σταματήσουν κάποια συνδικάτα να συμπεριφέρονται σαν κόμματα. — Σε μία περίοδο γενικευμένης δυσπιστίας προς τους θεσμούς, αισθάνεστε ότι μπορεί η ΓΣΕΕ και εσείς προσωπικά να εμπνεύσετε την εμπιστοσύνη σε αυτούς που φοβούνται ότι το «οχυρό» της απασχόλησης θα πέσει αμαχητί; — Οσοι φοβούνται για την αμαχητί πτώση του οχυρού ας γνωρίζουν ότι «χαμένες μάχες δεν υπάρχουν, παρά μόνο αυτές που δεν δίνονται». Στην εποχή της κρίσης, η δυσπιστία είναι γενικευμένη ιδίως προς τους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς. Οταν οι κοινωνικές συλλογικότητες και τα άτομα «παραλύουν», περιμένουν τη βοήθεια και το «θαύμα» από θεσμούς οι οποίοι όμως είναι έκφρασή τους. Η σχέση αυτή αλληλοτροφοδοτείται. Οι κοινωνικοί θεσμοί –όπως η ΓΣΕΕ– εμπνέουν και κινητοποιούν όταν όλες οι συνδικαλιστικές οργανώσεις κινητοποιούν και κινητοποιούνται από τους εργαζόμενους. Η ΓΣΕΕ και τα συνδικάτα δεν είναι ένας μονολιθικός, κοινωνικός ή ιδεολογικός στρατός. Σ’ αυτά συνεκφράζονται πολλά και διαφορετικά ρεύματα. Για τον λόγο αυτό πολλές φορές εμφανίζονται υστερήσεις έναντι των απαιτήσεων, αναποτελεσματικότητα και οι «παιδικές ασθένειες» του κομματισμού και της παραταξιοποίησης, όπως και οι «γεροντικές» της γραφειοκρατικοποίησης και του συντεχνιασμού. Η μάχη δεν είναι ατομική. Εχω υποχρέωση να δώσω τον καλύτερο εαυτό μου, να ενώσω τους εργαζόμενους, να αποτρέψω τις άγονες κομματικές αντιπαραθέσεις, να επιδιώξω την κινητοποίηση απέναντι στον κοινό εχθρό των εργαζομένων: το κεφάλαιο, την εργοδοτική βουλιμία και αυθαιρεσία, τις κυβερνητικές πολιτικές που ευνοούν τους έχοντες και κατέχοντες σε βάρος των δυνάμεων της εργασίας. Αυτό έκανα και αυτό θα εξακολουθήσω να κάνω. Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται μέσα στα συνδικάτα και να μη τις υπαγορεύουν κόμματα, εργοδότες, κράτος, αναλυτές και σχολιαστές. Και όταν τελικά λαμβάνονται, με ενότητα και δράση, να εργαζόμαστε για την υλοποίησή τους. — Ποιο είναι το σχέδιο της ΓΣΕΕ για να οργανώσει την άμυνα της εργασίας απέναντι στην κρίση; — Η ΓΣΕΕ είναι από τους λίγους θεσμούς που έχει παρουσιάσει σχέδιο και προτάσεις όχι μόνο άμυνας αλλά και διεξόδου. Βεβαίως από μόνη της η συνδικαλιστική δράση δεν αρκεί για την προστασία της εργασίας. Χρειάζεται ευρύτερο πολιτικό και οικονομικό σχέδιο. Γι’ αυτό ας σταματήσουν κάποια συνδικάτα να συμπεριφέρονται σαν κόμματα και κάποια κόμματα να συμπεριφέρονται σαν συνδικάτα. Οι «εργολάβοι» και οι αυτόκλητοι υπερασπιστές των εργαζομένων έχουν περάσει στα αζήτητα από τους ίδιους τους εργαζόμενους.