ΝΕΠΑΛ: «Η κόκκινη σημαία στην οροφή του κόσμου;»

Ένα άρθρο από το τελευταίο τεύχος του περιοδικού "Διεθνιστική Αριστερά" της Δ.Ε.Α. για την κατάσταση στο Νεπάλ. Είναι μια διαφορετική οπτική από αυτές που μέχρι τώρα έχω διαβάσει, γι΄αυτό το βάζω.

ΝΕΠΑΛ: «Η κόκκινη σημαία στην οροφή του κόσμου;»

10.07.08

Έκπληξη, ανησυχία και κατήφεια ήταν η αντίδραση των διεθνών πρακτορείων με τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών στο Νεπάλ στις 10 του Απρίλη 2008. Το κλίμα ήταν ανάλογο με τις εκλογές στην Παλαιστίνη που είχαν γίνει πριν δύο χρόνια και είχαν οδηγήσει σε εκλογικό θρίαμβο της Χαμάς, της οργάνωσης του ριζοσπαστικού Ισλάμ. Τα τελικά αποτελέσματα δεν άφηναν καμιά αμφιβολία. Οι μαοϊκοί (Κομμουνιστικό Κόμμα Νεπάλ-Μαοικό) όχι μόνο ήταν ξεκάθαρα το πρώτο κόμμα, κερδίζοντας τις 220 από τις 601 έδρες της Συντακτικής Συνέλευσης, αλλά συνολικά οι δυνάμεις της Αριστεράς (ακολουθούσαν άλλα επτά κομμουνιστικά κόμματα διαφόρων τύπων) ξεπερνούσαν το 60% των ψήφων! Τα άλλα πολιτικά στρατόπεδα βρέθηκαν σε εκλογικό αδιέξοδο: το Κογκρέσο μετα βίας έφτασε στο 23% ενώ οι Μοναρχικοί δεν ξεπέρασαν το 1%! Τα υπόλοιπα ποσοστά μοιράστηκαν σε εθνικά και τοπικά κόμματα. Αυτός ο «εκλογικός κεραυνός» πρέπει να εξηγηθεί… Η μοναρχία Στην αρχή ήταν η μοναρχία. Ο μονάρχης αποτελούσε σύμφωνα με την παράδοση του ινδουϊσμού την ενσάρκωση του θεού Βισνού. Το σημείο όμως που διέφερε πολύ η νεπαλέζικη μοναρχία από κάθε τι ανάλογο της ήταν ότι και η θέση του πρωθυπουργού ήταν κληρονομική (η περιβόητη δυναστεία των Ράνας)! Μπορεί η ινδουϊστική μοναρχία να είχε κάθε δικαίωμα να ισχυρίζεται τη θεϊκή της προέλευση αλλά η πραγματική πηγή της δύναμής της ήταν ο βρετανικός ιμπεριαλισμός και σ’αυτόν πάντα λογοδοτούσε. Τα βασικά πολιτικά κόμματα της χώρας, το Κομμουνιστικό Κόμμα και το Κογκρέσσο του Νεπάλ ιδρύθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα προς τα τέλη της δεκαετίας του ’40, μέσα στο φόντο των τεράστιων πολιτικών ανακατάτάξεων που συνέβαιναν στην Ινδία και την Κίνα. Η Ινδία αποκτούσε την ανεξαρτησία της το 1947 και ο Κόκκινος στρατός του Μάο τσάκιζε τους εθνικιστές το 1949. Ήταν αδύνατο η πολιτική παλίρροια που προκάλεσαν αυτά τα γεγονότα να αφήσει ανεπηρέαστη την «ήσυχη» χώρα του Νεπάλ. Από την αρχή το κόμμα του Κογκρέσου εξέφρασε τα νέα αστικά στρώματα που είχαν διασυνδέσεις με την Ινδία και έβαλε στο πρόγραμμα του την ανάγκη μεγάλων πολιτικών μεταρρυθμίσεων. Ενώ το Κομμουνιστικό Κόμμα προσπαθούσε να συνδέσει την πάλη ενάντια στην μοναρχία με ένα άμεσο πρόγραμμα λαϊκών διεκδικήσεων. Το 1990, την περίοδο που κατέρρεε ο κρατικός καπιταλισμός στην Ανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία, ένα πλατύ και δημοκρατικό κίνημα (Jana Andolan) ταρακουνούσε για πρώτη φορά τη βασιλεία και την ανάγκασε να μεταμορφωθεί από «ελέω θεού» σε συνταγματική μοναρχία. Στις πρώτες ελεύθερες εκλογές που έγιναν μάλιστα, το Κομμουνιστικό Κόμμα του Νεπάλ σχημάτισε συμμαχική κυβέρνηση. Έτσι είχαμε απ’ τα πιο αξιοπερίεργα πολιτικά φαινόμενα της εποχής: έναν ινδουϊστή βασιλιά και έναν κομμουνιστή πρωθυπουργό. Αυτή η εμπειρία δεν διήρκεσε πολύ γιατί η κυβέρνηση κατέρρευσε μετά μερικούς μήνες. Η μία αιτία ήταν οι απροκάλυπτες και κυνικές μοναρχικές συνωμοσίες ενάντια στην κυβέρνηση. Αλλά η πιο βασική αιτία ήταν ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα διέψευσε πολύ γρήγορα τις προσδοκίες των απλών ανθρώπων για μια στοιχειώδη βελτίωση της ζωής τους. Ποια ήταν όμως, και εξακολουθεί να είναι, η πραγματική κατάσταση των μαζών στο Νεπάλ; Το Νεπάλ είναι απ’ τις πιο φτωχές αγροτικές χώρες του κόσμου. Με ενδημική ανεργία που ξεπερνάει το 40%, και αναλφαβητισμό που είναι πάνω απ’ το 50%. Μια χώρα χωρίς στοιχειώδες σύστημα υγείας, με τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού να ζει σε χωριά στα όρια της επιβίωσης χωρίς ηλεκτρισμό παρότι έχει ανεξάντλητους υδάτινους πόρους. Αξεχώριστη με αυτή την εικόνα είναι και η άγρια καταπίεση των 20 διαφορετικών εθνικών μειονοτήτων και ιδιαίτερα των γυναικών, λόγω των ισχυρών παραδόσεων του βραχμανισμού, της πιο αντιδραστικής εκδοχής του ινδουϊσμού. Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε και την Ινδία, που ανέλαβε το ρόλο του προστάτη της μοναρχίας μετά την αποχώρηση του βρετανικού παράγοντα απ’ την περιοχή. Σε ανταπόδοση το ινδικό κεφάλαιο απασχολεί το φτηνό εργατικό δύναμικό σε υφαντουργικά εργοστάσια και εκμεταλλεύεται όλους τους φυσικούς πόρους της χώρας. Ουσιαστικά θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την κοινωνία του Νεπάλ σαν ένα μείγμα από τα απομεινάρια της νεπαλέζικης φεουδαρχίας και του άγριου ινδικού καπιταλισμού. Έτσι για τη νεολαία, που αποτελεί ένα όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού της χώρας (ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 21χρόνια!) οι επιλογές που είχε και έχει μπροστά της είναι σαφείς: είτε μετανάστευση, είτε μισθοφόροι στον βρετανικό ή ινδικό στρατό είτε τέλος αντάρτες εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης. Το αντάρτικο Το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις στοιχειώδεις ανάγκες των πλατιών μαζών. Αυτό δεν οδήγησε μόνο στην πτώση του απ’ την κυβέρνηση αλλά και την διάσπαση του. Το 1994 μετά από διάσπαση ιδρύθηκε το ΚΚΝ (Μ). Το 1996 ξεκίνησε το αντάρτικο, διακηρύσσοντας ταυτόχρονα το αδιέξοδο του κοινοβουλευτισμού και βάζοντας στην πράξη τη μαοϊκή στρατηγική του «παρατεταμένου λαικού πολέμου». Στην αρχή το αντάρτικο είχε να αντιμετωπίσει μόνο τις αστυνομικές δυνάμεις και κατόρθωσε σταδιακά να τις περιορίσει στους χώρους των σταθμών διοίκησης και στα μεγάλα κέντρα, κυριαρχώντας σχεδόν σ’ όλη την ύπαιθρο. Αυτό οδήγησε στην κρίση του καθεστώτος. Ο μονάρχης δεν επιθυμούσε την κλιμάκωση των συγκρούσεων και δεν ήθελε την εμπλοκή του βασιλικού στρατού στον πόλεμο κατά των ανταρτών διαφωνόντας ανοικτά με την σκληρή γραμμή. Το 2001 όμως ήταν η χρονιά που η τρομοκρατία έγινε το επίσημο δόγμα του ιμπεριαλισμού για κάθε είδους πόλεμο και επιχείρηση. Οι μαοϊκοί αντάρτες μπήκαν στον κατάλογο των δύο πιο επικίνδυνων τρομοκρατικών οργανώσεων του κόσμου. Η διαμάχη στους κόλπους της μοναρχίας δεν άργησε να λυθεί με την σφαγή σχεδόν όλης της βασιλικής φύτρας εκτός απ’ τον Γκινέντρα, που διαδέχτηκε τον δολοφονημένο προκάτοχο του. Διέταξε αμέσως το στρατό να επιτεθεί στους αντάρτες. Ο βασιλικός στρατός ήταν εκπαιδευμένος και εξοπλισμένος απ’ την αμερικάνικη και ινδική κυβέρνηση για έναν πόλεμο εξόντωσης χωρίς έλεος όχι μόνο των ανταρτών αλλά και κάθε φωνής αντιπολίτευσης. Από το 2001 μέχρι και το 2006 η αγριότητα του εμφύλιου πολέμου ξεπέρασε κάθε όριο. Οι μαζικοί βιασμοί, τα δημόσια βασανιστήρια και οι εκτελέσεις των αιχμαλώτων δεν κατόρθωσαν να λυγίσουν έναν αντάρτικο στρατό που κατά το ήμισυ αποτελούνταν από γυναίκες και ο οπλισμός του ήταν τα λάφυρα που κέρδιζε απ’ τους μοναρχικούς σε μάχες! Εξέγερση και εκλογές Τον Απρίλη του 2006 ο βασιλιάς Γκινέντρα αποφάσισε να διαλύσει και το σκιώδες κοινοβούλιο που υπήρχε προκαλώντας τη γενική εξέγερση εναντίον του. Αυτή τη φορά τη σκυτάλη από τα χέρια των ανταρτών πήρε η γενική απεργία διαρκείας όλων των εργαζόμενων και κατώτερων λαϊκών στρωμάτων στην Κατμαντού και στις άλλες πόλεις. Στις μαζικές διαδηλώσεις τα πλήθη που κατέβηκαν στους δρόμους της Κατμαντού έφτασαν σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού της! Οι χιλιάδες των μαζών σπάζοντας κάθε φράγμα που βρήκαν μπροστά τους, με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες από την αστυνομία και το στρατό, έφτασαν έξω απ’ το παλάτι. Αυτή η «έφοδος προς τον ουρανό» θύμιζε τις πιο ένδοξες παραδόσεις των εξεγερμένων από την παγκόσμια ιστορία. Αυτές οι μάζες που δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν και τίποτα να χάσουν ανάγκασαν τον βασιλιά να προκηρύξει πρόωρες εκλογές και συντακτική συνέλευση για την κατάργηση της μοναρχίας. Τότε ήταν που πέθανε η μοναρχία, αλλά πότε θα γινόταν η κηδεία της ήταν ένα άλλο ζήτημα… Ετσι φτάσαμε στις εκλογές του Απρίλη του 2008 και τη μεγάλη νίκη των μαοϊκών που στο μεταξύ αποφάσισαν στροφή στην τακτική τους και συμμετοχή στις εκλογές. Για όλους τους περιώνυμους ανάλυτες του μεγάλου διεθνούς Τύπου όμως, ήταν επίσης μια μεγάλη ταπείνωσή γιατί προέβλεπαν ακριβώς τα αντίθετα εκλογικά αποτελέσματα. Αυτό ήταν το τίμημα για την περιφρόνηση που έδειξαν στην γιγάντια απελευθερωτική κίνηση των μαζών. Οι διεθνείς επιπτώσεις Η ιστορία φαίνεται ότι έπαιξε ένα πολύ «περίεργο παιχνίδι» για αυτή τη μικρή χώρα: την «έβαλε» ανάμεσα στην Κίνα και την Ινδία, τις δύο μεγαλύτερες πληθυσμιακά χώρες, ιμπεριαλιστικές και με πυρηνικά όπλα. Στην πράξη, αυτοί που ανησύχησαν περισσότερο απ’τις εξελίξεις στο Νεπάλ δεν ήταν οι Αμερικάνοι αλλά η ινδική και η κινεζική κυβέρνηση που τρομάξαν από την δυναμική της αποσταθεροποίησης στην ευρύτερη περιοχή της νότιας Ασίας. Στην Ινδία δρουν εδώ και πολλά χρόνια μαζικά αντάρτικα φτωχών αγροτών (των Ναξαλιτών) σε περιοχές που συνορεύουν με το Νεπάλ. Κατά περιόδους ελέγχουν μεγάλες ζώνες της χώρας και η ινδική κυβέρνηση, η τωρινή του κεντρώου Κογκρέσου και η προηγούμενη της άκρας Δεξιάς, τα έχουν ανακηρύξει στον υπαριθμό ένα κίνδυνο για την ασφάλεια του ινδικού κράτους. Την ίδια ώρα στην Κίνα, η άρχουσα τάξη ιδρώνει και με την ιδέα να μολυνθεί με την ιδέα της εξέγερσης όχι μόνο το Θιβέτ, αλλά και άλλες περιοχές της χώρας με οξυμένα εθνικά και κοινωνικά προβλήματα. Έτσι και οι δύο κυβερνήσεις συγκροτήσαν «αυθόρμητα» ένα μέτωπο ενάντι στην αποσταθεροποίηση, περικυκλώνοντας το Νεπάλ και απομονώνοντας το δημοκρατικό παράδειγμα του νεπαλέζικου λαού. Η κυβέρνηση των μαοϊκών Το μεγάλο πρόβλημα όμως του νεπάλέζικου λαού είναι ο προσανατολισμός της νέας κυβέρνησης του. Οι μαοϊκοί στην εξουσία θα ανοίξουν το δρόμο για τις ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούν οι απλοί άνθρωποι ή θα επαναλάβουν την προηγούμενη πρώτη εμπειρία του ΚΚΝ; Τα πρώτα μέτρα της νέας κυβέρνησης και οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά: 1) Ο βασιλιάς Γκινέντρα, αφού καθαιρέθηκε, άφησε το παλάτι του στην Κατμαντού. Αλλά η άτυπη κυβέρνηση των μαοϊκών (που ακόμα δεν έχει τυπικά οριστικοποιηθεί) του παραχώρησε επ’ αόριστο, για να καταλύσει, τα θερινά ανάκτορα μέχρι που να βρει κάτι πιο κατάλληλο για τις ανάγκες του! Αυτή η υπερβολική «ευγένεια» και «ευαισθησία» για τις ανάγκες του βασιλιά είναι προκλητική για ένα λαό που βιώνει καθημερινά ανείπωτη φτώχεια και αθλιότητα. 2) Η νέα κυβέρνηση αποδέχτηκε την άνοδο της τιμής του πετρελαίου κατά 25%, ένα μέτρο που μόλις φέτος το Γενάρη είχε προκαλέσει σχεδόν εξέγερση και υποχρέωσε την προηγούμενη κυβέρνηση να ανακαλέσει την απόφαση της. Ήδη ξέσπασαν οι πρώτες αντικυβερνητικές φοιτητικές διαδηλώσεις που απαιτούσαν σαν πρώτη προτεραιότητα την ικανοποίηση των αιτημάτων των φτωχών και όχι των εταιριών πετρελαίου. 3) Η «καθησυχαστική δήλωση» του υπεύθυνου των Υποθέσεων Κεντρικής Ασίας κ. Έβανς Φιγκενμπάουμ και της πρέσβειρας Νάνσυ Πάουελ μετά τη συνάντηση τους με τον Πρατσάντα (γ.γ. του μαοϊκού κόμματος) ότι η νέα κυβέρνηση δεν είναι κομμουνιστική αλλά απλώς εθνικιστική και δεν πρόκειται να προβεί σε μέτρα κατά της ελευθερίας της ιδιοκτησίας… και ότι οι δύο κυβερνήσεις θα συνεργαστούν για σταθερό, δημοκρατικό και ειρηνικό Νεπάλ. 4) Ακόμη και όλα τα προηγούμενα αν τα θεωρήσουμε σαν προσωρινές και αναγκαίες υποχωρήσεις, στο ζήτημα του στρατού οι μελλοντικές εξελίξεις μπορεί να είναι καταστροφικές. Ο στρατός αποτελεί τον πυρήνα ισχύος της κάθε εξουσίας και αν η κυβέρνηση των μαοϊκών χάσει απ’ τα χέρια της το στρατό τότε θα πάψει αυτόματα να αποτελεί ανεξάρτητη αντικαπιταλιστική πολιτική δύναμη. Παρόλα αυτά «ξεκίνησε» η προσπάθεια για συγχώνευση των δύο αντίπαλων στρατών του εμφυλίου πολέμου. Πώς είναι δυνατόν να γίνει αυτό; Ο μοναρχικός στρατός, όχι μόνο ήταν εκπαιδευμένος για να εξοντώνει αντάρτες με κάθε μέσο, αλλά στον εμφύλιο πόλεμο, που κράτησε 11 σχεδόν χρόνια, έδωσε πλούσια δείγματα του χαρακτήρα του σαν δύναμη πραιτωριανών. Πως είναι δυνατόν να συνυπάρξουν αντάρτες με αντικομμουνιστές μισθοφόρους; Παρότι είναι πρόωρο να κάνουμε τον τελικό ισολογισμό της μαοϊκής κυβέρνησης του Νεπάλ και είμαστε απ’ αυτούς που θέλουν το Νεπάλ να προχωρήσει στο δρόμο της σοσιαλιστικής προοπτικής και να γίνει ο καταλύτης μεγάλων ανατροπων στην Ινδία και την Κίνα, εντούτοις δεν θεωρουμε τυχαία λάθη ή αδυναμίες τα πρώτα δείγματα γραφής της νέας κυβέρνησης. Αυτή η ανησυχία μας οφείλεται στον θεωρητικό πυρήνα της πολιτικής του μαοϊσμού. Με τον όρο «μαοϊσμός» θεωρούμε ένα πολιτικό ρεύμα που κατάγεται απ’τον σταλινισμό και έχει τις εξής βασικές θέσεις (στο ζήτημα της επανάστασης): 1) Οι εξαρτημένες χώρες του Τρίτου Κόσμου είναι το κέντρο της επανάστασης στον κόσμο και όχι οι ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις που το προλεταριάτο τους έχει διαφθαρεί και εξαγοραστεί. 2) Η επερχόμενη επανάσταση σ’αυτές τις χώρες δεν θα είναι σοσιαλιστική γιατί δεν είναι ώριμες οι αντικειμενικές κοινωνικές συνθήκες αλλά δημοκρατική, εθνική, αντιιμπεριαλιστική και αντιφεουδαρχική (η λεγόμενη νέα δημοκρατία) που θα ανοίξει το δρόμο για μια «πλέρια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων» και μόνο μετά θα έρθει η ώρα των σοσιαλιστικών καθηκόντων. 3) Η βασική δύναμη της επανάστασης είναι η αγροτιά και η κύρια μορφή πάλης είναι ο «παρατεταμένος λαϊκός πόλεμος» που ξεκινώντας απ΄τα χωριά θα περικυκλώσουν και θα κατακτήσουν τις πόλεις. Απέναντι σ’αυτή τη γραμμή στέκεται η θεωρία της διαρκούς επανάστασης του Λ. Τρότσκι. Θα λέγαμε ότι με «αρνητικό τρόπο» αυτό σημαίνει: Πρώτο, δεν διασπά τα δημοκρατικά από τα σοσιαλιστικά αιτήματα. Π.χ. στο ζήτημα του δωρεάν ηλεκτρικού ρεύματος που είναι βασική ανάγκη των μαζών του Νεπάλ αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς εθνικοποίηση όλου του υδάτινου πλούτου της χώρας, απαλλοτρίωση των ινδικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο και κρατικές επενδύσεις για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Με άλλα λόγια αυτή είναι μια υποχρεωτική σοσιαλιστική παρέμβαση στην οικονομία. Δεύτερο, δεν αντιμετωπίζει με «εθνική στενότητα» τα προβλήματα του νέου κράτους, αλλά με όρους διεθνιστικής ταξικής πάλης. Π.χ. οσο αδύνατο και να είναι το νεπαλέζικο προλεταριάτο, άλλο τόσο είναι τεράστια η δύναμη του ινδικού προλεταριάτου. Η αλληλεγγύη του ινδικού προλεταριάτου είναι η μοναδική εγγύηση ότι η νέα κυβέρνηση των μαοϊκών δεν θα γίνει κατ’ αρχάς στόχος της αντεπανάστασης που θα εκστρατεύει από την Ινδία. Και στη συνέχεια αυτή η διεθνιστική αλληλεγγύη θα γίνει ο κινητήρας μεγάλων και αλυσιδωτων ταξικών αναμετρήσεων στην ίδια την Ινδία. Σε ένα μεγάλο κομμάτι του ριζοσπαστισμού το Νεπάλ είναι το αντίθετο παράδειγμα από την εμπειρία της κεντροαριστεράς στην Ιταλία. Πολλοί σύντροφοι και συντρόφισσες φαίνεται σαν να λένε «Ιταλία ή Νεπάλ;» αυτοί είναι οι δύο δρόμοι που ανοίγονται μπροστά στο κίνημα ενάντια στον ιμπεριαλισμό και το νεοφιλελευθερισμό. Αν και κατανοούμε την αφετηρία του ερωτήματος, δε συμμεριζόμαστε το δίλημμα… Δεν είναι η πρώτη φορά που αντάρτικα κινήματα κερδίζουν μαζική λαϊκή υποστήριξη και καταλαμβάνουν την κυβέρνηση. Όμως κανένα από αυτά δεν οδήγησε στο σοσιαλισμό. Οδήγησε σε καθεστώτα κρατικού καπιταλισμού (π.χ. Κούβα) παλιότερα, ή πιο πρόσφατα σε έναν «εκδημοκρατισμό» του καπιταλισμού όπως θα λέγαμε σχηματικά (π.χ. Σαντινίστας στη Νικαράγουα). Οι μαοϊκοί, παρά τον ηρωισμό τους και τις σοσιαλιστικές προθέσεις τους για το μέλλον, αργά ή γρήγορα θα βρεθούν αντιμέτωποι με τη «λογική» του καπιταλισμού και οι διεθνείς πιέσεις θα επιβληθούν πάνω στην οικονομία και στην πολιτική του Νεπάλ. Παρά τα πολιτικά προβλήματα των μαοϊκών, ευχόμαστε η πολιτική ανατροπή στο Νεπάλ να αποτελέσει τη θρυαλλίδα για εξελίξεις προς τα αριστερά στην ευρύτερη περιοχή όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στην Λατινική Αμερική. Όμως και στη Λατινική Αμερική και στην Ασία και σε όλο τον κόσμο, η ριζική κοινωνική αλλαγή μπορεί να έρθει μόνο με έναν τρόπο. Με την απαλλοτρίωση των καπιταλιστών, με τη γνήσια εξουσία των εργατών, με τη εξάπλωση της επανάστασης διεθνώς. Παναγιώτης Λίλλης