Το δίκτυο Φρασανίτο οπωσδήποτε αναγκαίο

Ακολουθεί ένα κείμενο-μανιφέστο για το δίκτυο Φρασανίτο και τα οράματα των αγώνων του μεταναστευτικού κινήματος.

Το δίκτυο Φρασανίτο οπωσδήποτε αναγκαίο

των Serhat Karakayali, Sandro Mezzadra, Βασίλη Τσιάνου, Manuela Bojadzijev και Thomas Atzert

Ένας ψίθυρος κυκλοφορεί. Ο ψίθυρος του Φρασανίτο. Από την Αθήνα ως το Μάντσεστερ, από τη Μάλαγα ως το Γκέτεμποργκ, από την Λιουμπλιάνα ως το Καλαί, την Ιστανμπούλ και το Κίεβο, οι ακτιβιστές της μετανάστευσης προσπαθούν να εντοπίσουν την έδρα του, ψάχνουν πυρετωδώς στο γκουγκλ για το σάϊτ του, προσπαθούν να μαντεύσουν ποιες είναι οι χιλιάδες των μελών του και να σπάσουν το μυστήριο της συντόμευσής του.

Το Φρασανίτο είναι σ’ αυτήν την περίπτωση, όχι μια συντόμευση που φαίνεται να έχει μια ανατρεπτική δύναμη, αλλά μια μικρή ειδυλλιακή πόλη στη νότια Ιταλική Απούλια, εκεί όπου υπήρχε ένας συνοριακός καταυλισμός το καλοκαίρι του 2003 και δραστηριοποιήθηκε η θρυλική σήμερα Bari-Aktion.

Εκεί, κάποιοι ακτιβιστές διείσδυσαν μέσα σ’ ένα στρατόπεδο απέλασης και δημιούργησαν τις συνθήκες για την δραπέτευση κάποιων μεταναστών, που κρατιόνταν σ’ αυτό. Κατά την διάρκεια εκείνων των συμβάντων, κάποια άτομα από την Ιταλία, την Γαλλία και την Γερμανία, κι αργότερα από την Ισπανία, την Ελλάδα, τη Μεγάλη Βρετανία και την Σλοβενία, σχημάτισαν ένα χαλαρό δίκτυο για τη συλλογική ενίσχυση και τον συντονισμό των πολιτικών πρωτοβουλιών για την μετανάστευση, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ (του Παρισιού το 2003, του Λονδίνου το 2004 κ.ο.κ.).

Έτσι, το “Δίκτυο Φρασανίτο” αναπτύχθηκε μ’ έναν κανονικό τρόπο, ανάμεσα σε παραλίες, κάτω από τους ήχους των τζιτζικιών και μέσα στην ευφορία που ακολούθησε τις δράσεις ελευθερίας του Μπάρι.Ο δικτυακός ακτιβισμός, καταχωρημένος μέσα στις υποσχέσεις για ένα κοινό ‘Ευρωπαϊκό κοινωνικό χώρο’ των κινημάτων, αποτελεί το σημείο των παρεμβάσεών μας, οι οποίες ταυτόχρονα υλοποιούνται με βάση τις τοποθετήσεις του σημείου της εκκίνησής μας.

Ένα σημείο εκκίνησης, από το οποίο έχουμε στο παρελθόν (συχνά ανεξάρτητα μεταξύ μας) διατυπώσει τα ίδια ερωτήματα, όπως με την θέση της ‘Αυτονομίας της μετανάστευσης’ και τελευταία με την μεταφορά του ‘Φρουρίου της Ευρώπης’ σαν του ύστατου καταπιεστικού μηχανισμού προώθησης της Ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής.

Για χρόνια, το ‘Φρούριο της Ευρώπης’ χρησίμευσε στους ακτιβιστές της μετανάστευσης όχι μόνο σαν μια προφανής μεταφορά της Ευρωπαϊκής πολιτικής των αποκλεισμών εναντίον της παγκόσμιας μετανάστευσης, αλλά λειτουργούσε επίσης και σαν μια βάση για την ανάπτυξη πολιτικών στρατηγικών.

Η λογική αυτή όχι μόνο έβαλε τα πολιτικά συμβάντα μέσα στα χωρικά σύνορα της Ευρώπης του Σένγκεν, όπου κατά τα τελευταία λίγα χρόνια είχε δημιουργηθεί μια σειρά από συνοριακούς καταυλισμούς, αλλά, επιπλέον, παρήγαγε κι έναν ιδιαίτερο πολιτικό πίνακα, στον οποίον η ίδια η πράξη της διάσχισης των συνόρων βρισκόταν στο επίκεντρο των πολιτικών αντιπαραθέσεων, αλλά όχι όμως και η κοινωνική, οικονομική και πολιτική ύπαρξη των μερικών εκατομμυρίων μεταναστών στην Ευρώπη.

Αντί να βλέπουμε τη μετανάστευση σαν πρόβλημα και να θεωρούμε τους μετανάστες θύματα, το ζήτημα είναι να κατανοήσουμε τις μεταναστεύσεις σαν κοινωνικά κινήματα, να εστιασθούμε στα στοιχεία της αυτονομίας τους και τις στιγμές της δυστυχίας τους κι, επιπλέον, να τονίσουμε τις γραμμές των συνδέσεών τους μ’ άλλους κοινωνικούς αγώνες.

Με τον τρόπο αυτό, θα ήταν δυνατό να θεωρήσουμε μαζί τις διαφορετικές συνθήκες εκκίνησης των επεξεργασιών για το ζήτημα της μετανάστευσης στην Ευρώπη και να θεμελιώσουμε μια κοινή διαδικασία, που να βασίζεται σε κάτι περισσότερο από τις καλές προθέσεις. Στο επίπεδο των κινητοποιήσεων και του ακτιβισμού, η απήχηση ήταν μεγάλη: το 2004 εγκαινιάσθηκε η πρώτη Πανευρωπαϊκή Μέρα Δράσης. Η δεύτερη Μέρα Δράσης στις 2 Απριλίου 2005 έφερε μαζί ακτιβιστές για την κατάργηση των συνόρων, μεταναστευτικές κοινότητες και προσφυγικές οργανώσεις απ’ όλη την Ευρώπη.

Με το σύνθημα “Ελευθερία Κίνησης. Δικαίωμα Παραμονής!” οι πρωτοβουλίες της μεταναστευτικής δράσης κινητοποίησαν μικρότερες ή μεγαλύτερες δραστηριότητες, από την Ραγκούζα ως την Βαρκελόνη, από το Μάριμπορ ως το Λονδίνο, από το Μπάνσντορφ ως το Παρίσι, σε περισσότερες από 100 πόλεις σ’ ολόκληρη την Ευρώπη.

Στην Αθήνα, χιλιάδες άτομα, ως επί το πλείστον μετανάστες, συμμετείχαν στις διαδηλώσεις και, με τον τρόπο αυτό, δημιούργησαν τις καλύτερες συνθήκες για τις παρεμβάσεις του δικτύου Φρασανίτο στο επόμενο ΕΚΦ, που έγινε στην Αθήνα την άνοιξη του 2006.

Η Ευρώπη της Μετανάστευσης

Τα σύνορα του Σένγκεν, η Ευρω-αστυνομία κι οι άλλες Ευρωπαϊκές αρχές μεταναστευτικού ελέγχου, μολονότι παρέχουν ένα φαινομενικά ομοιόμορφο πεδίο διευθέτησης του ζητήματος, αποκρύβουν το γεγονός ότι στην Ευρώπη υπάρχει μια παντελής έλλειψη συνεργασίας για τη μετανάστευση.

Οι νέες χώρες μετανάστευσης και διέλευσης του νότου διαφέρουν από τις ονομαζόμενες κλασικές χώρες (με την Ευρωπαϊκή έννοια), όπως την Γερμανία, πάλι σ’ αντίθεση με την Βρετανία, όπου η εργασιακή μετανάστευση είναι εμπεδωμένη στις αποικιοκρατικές δομές και είναι οργανωμένη μέσα σ’ αυτές.

Έτσι, αναπτύσσονται εντελώς διαφορετικά μέτωπα συγκρούσεων και μορφές αγώνων για τη μετανάστευση. Σε χώρες όπως η Ελλάδα, οι ‘καταυλισμοί’ των μεταναστών αποτελούν κάποιους μάλλον πολυ-λειτουργικούς θεσμούς μεταναστευτικού ελέγχου, στους οποίους εντάσσεται η καθημερινή ζωή όλων των μεταναστών, ενώ στην Γερμανία μόνο ένα μικρό τμήμα των μεταναστών βιώνει τέτοιες καθημερινές εμπειρίες. Στην Γαλλία, υπάρχουν συλλογικότητες, που βλέπουν τον ρατσισμό εναντίον των μεταναστών σαν μορφή μεταποικιακής υποταγής, ενώ οι ακτιβιστές, ας πούμε από τις Σκανδιναβικές χώρες, δεν θα έβαζαν μπροστά μια τέτοια σύνδεση.

Το αίτημα για τη νομιμοποίηση αυτών που είναι ‘χωρίς χαρτιά’ έχει διαφορετικές ιστορίες κάθε φορά στην Ευρώπη. Κάποιες φορές, είναι τμήμα μιας πετυχημένης κινητοποίησης, κάποιες άλλες φορές, αποτελεί απλώς και μόνο μια διοικητική πράξη καταγραφής της μη δηλωμένης (άτυπης) εργασίας.

Ακόμη και μ’ αυτά τα λίγα παραδείγματα, τεκμηριώνονται οι δυσκολίες για κάποιες κοινές Ευρωπαϊκές πρακτικές για μια αριστερή πολιτική στην περιοχή της μετανάστευσης.Αλλά όμως η μετανάστευση και οι αγώνες της παράγουν τον δικό τους διαφορετικό Ευρωπαϊκό χώρο, σε καθημερινή βάση, που είναι ο χώρος της Ευρώπης της μετανάστευσης. Το Φρασανίτο εκφράζει την προσπάθεια, όχι να ερμηνεύσει, αλλά να αρθρώσει πολιτικά αυτόν τον χώρο.

Αναγκαστικά, αυτή η προσπάθεια συνδέεται με μια χαρτογράφηση του Ευρωπαϊκού πολιτικού χώρου. Αφορά μια πράξη παραγωγής γνώσης, η οποία αποτελεί και μια επιστημολογική ρήξη και μια πολιτική αλλαγή στάσης, που είναι ενσωματωμένη μέσα σε μια στρατευμένη διερεύνηση της μετανάστευσης στην Ευρώπη. Στρατευμένη διερεύνηση δεν σημαίνει απλώς ταύτιση με την πλευρά των μεταναστών, οπωσδήποτε αναγκαία! Είναι ζήτημα ταύτισης με την προοπτική της μετανάστευσης, διότι αποτελεί ένα κίνημα, που αμφισβητεί την τρέχουσα κατάσταση των πραγμάτων (το κράτος, τα σύνορα, τους πολιτισμούς, τις γλώσσες και τους διάφορους τρόπους σχηματισμού των υποκειμενικοτήτων).

Δεν πρέπει αυτό να συγχέεται με τον ρομαντισμό για τις συγκεκριμένες πρακτικές της μετανάστευσης, που συχνά είναι διεφθαρμένες και βάναυσες. Αλλά στη σκιά μιας τέτοιας διαφθοράς είναι που οι άνθρωποι επιτυγχάνουν να κατακτήσουν τις στιγμές τις αυτονομίας τους. Η ματιά μας πέφτει εδώ στην διερεύνηση της μετανάστευσης, της οποίας οι κινήσεις υπονομεύουν το εθνικό πλαίσιο.

Επομένως, η μετανάστευση δεν μπορεί ούτε να αναπαρασταθεί σαν μια κανονική πολιτική κατάσταση, ούτε να αναλυθεί κάτω από το πρίσμα των παραδοσιακών εννοιών για τους κοινωνικούς αγώνες. Υποδηλώνει το τέλος μιας ολόκληρης εποχής της πολιτικής.

Το τέλος του εθνικού κοινωνικού κράτους σαν το τέλος του χωρο-χρονικού πίνακα των αναπαραστάσεων της γραμμικής ανάπτυξης.Η έμφασή μας βρίσκεται στα ‘κινήματα’ της μετανάστευσης, γιατί παρότι οι ‘αυτονομίες της μετανάστευσης’ έχουν την βάση τους πάνω στις συνταγματικές συνθήκες μέσα στην καπιταλιστική παραγωγή και τις διαδικασίες της κοινωνικής επικυριαρχίας, δεν μπορούν από μόνες τους να αποτελέσουν τα θεμέλια των υποκειμενικοτήτων.

Με τον τρόπο αυτό, μπορούμε να δούμε την σύνδεση μεταξύ των συζητήσεων για την επισφάλεια και την παραδειγματική τάση της μεταναστευτικής εργασίας. Η ιδιαιτερότητα στην σχέση μεταξύ επισφάλειας και μετανάστευσης υπάρχει στον έλεγχο της στιγμής της υπέρβασης της κινητικότητας, στην αυτονομία της.

Το Φρασανίτο Πάει στις Ευρωπρωτομαγιές

Οι ποικίλες διαβαθμίσεις της πολιτειότητας στην Ευρώπη επηρεάζουν τις πολιτικές για τις αγορές εργασίας, ως προς το ότι επιτρέπουν τις διαφοροποιημένες μορφές εκμετάλλευσης.

Για την ακρίβεια, το δικαίωμα της πολιτειότητας στην εργασία, δηλαδή, τελικά, η άδεια εργασίας, συνεπάγεται λιγότερο ένα είδος φόρου, που πρέπει να πληρώσουν οι μετανάστες, ενώ τείνει περισσότερο να ρίχνει στην παρανομία το πιο κινητικό και κινητοποιημένο τμήμα του Ευρωπαϊκού έμψυχου εργασιακού δυναμικού.

Οι μεταναστευτικές συνθήκες συναντούν τα διοικητικά μέτρα για την επισφάλεια, κάτι που συνεπάγεται ότι οι μετανάστες, για παράδειγμα, μερικές φορές προτιμούν την άτυπη εργασία από την ‘οικιακή’ εργασία. Ζουν κάτω από συνθήκες επισφαλούς απασχόλησης, χρησιμοποιούν κόλπα και κενά, που υπάρχουν στον έλεγχο των μεταναστευτικών κινημάτων.

Εκεί όπου υπάρχει εκμετάλλευση κι υποταγή ανθρώπων, υπάρχουν επίσης και μορφές αντίστασης, οι οποίες ανοίγουν δρόμους διαφυγής από κάθε συγκεκριμένο τύπο εκμετάλλευσης.

Ο πολιτικός λόγος, όταν τελικά αποσκοπεί στην περιφρούρηση των επιτευγμάτων, που κερδίσθηκαν στα εργοστάσια κι από το κράτος, οδηγεί σε αμυντικές θέσεις.

Τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα μπορεί να μην είναι δυνατόν, πλέον ή όλα τους, να υπερασπισθούν, εκεί που γίνεται η επίθεση, στο σπίτι, στην δουλειά, όταν αναζητείται κατοικία, στους άθλιους χώρους εργασίας κ.λπ., και μάλλον θα πρέπει να χαθούν εκεί που κυριαρχεί το κεφάλαιο.

Ιδιαίτερα την εποχή της επισφαλούς μεταναστευτικής εργασίας, αυτό που μετρά είναι τουλάχιστον η προσωρινή αναστολή της υποταγής στον εργασιακό καταναγκασμό.

Στεκόμαστε μπροστά στην πρόκληση να βρούμε τη σημασία της αντίστασης μέσα στην τρέχουσα νέα σύνθεση της ‘βιο-εργασίας.’ Είναι ζήτημα εντοπισμού των μετώπων των συγκρούσεων σε συνθήκες επισφαλούς ζωής κι εργασίας, στις ‘ζώνες της συνεχούς έντασης,’ και χαρακτηρισμού τους σαν μετώπων διαφυγής σύμφωνα μ’ ένα σχέδιο, που έχει δυνατότητες κινητοποίησης.

Αυτή η νέα επινόηση της πολιτικής μπορεί να εφαρμοσθεί σ’ ολόκληρο τον χώρο των κοινωνικών κινημάτων, όπως εξελίσσονται στην Ευρώπη. Έχοντάς την σαν σημείο εκκίνησης, το Φρασανίτο συμμετείχε στην Ευρωπρωτομαγιά του 2005.

Η ποικιλότητα των απόψεων, των δικτύων και των προσανατολισμών πιθανόν να βολεύει την σύγχυση λόγω αρτηριοσκλήρωσης ή πόλωσης στις συζητήσεις: άλλωστε δεν κατατρεχόμαστε πλέον από το σύνδρομο της αναζήτησης του ‘κεντρικού υποκειμένου’ των κοινωνικών μετασχηματισμών.

Μάλλον προτείνουμε τις δράσεις στην βάση της νέας σύνθεσης της βιο-εργασίας και της μετανάστευσης στην Ευρώπη, στην ολότητα και τις ποικιλίες της. Για το σκοπό αυτό, έχουμε ανάγκη από τις αυτο-προσδιορισμένες συνεργασίες, οι οποίες προχωρούν αντιμετωπίζοντας τις μόνες καταστάσεις, που εγγυώνται τον καπιταλισμό, την εκμετάλλευση της δυστυχίας της πληρωμένης εργασίας, την υποδούλωση και το ρατσιστικό καθεστώς της μετανάστευσης.