1.Παρακμή και διεθνή πείρα
Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια πολύ σύνθετη δύσκολη κατάσταση, Η κρίση της ελληνικής οικονομίας είναι ένας συνδυασμός εξωτερικών παραγόντων και εσωτερικών διαρθρωτικών αδυναμιών. Το μείγμα είναι εκρηκτικό διότι συνδυάζεται και απορρέει από μια σχετικά παρατεταμένη ηθική και πολιτική κρίση καθώς και του πολιτισμού της καθημερινότητας. Σε μια τέτοια κατάσταση βρέθηκαν στον 15ο αιώνα κράτη όπως η Ινδία και η Κίνα. Οι μεγαλύτερες οικονομίες της εποχής άρχισαν να παίρνουν την κάτω βόλτα. Διαδικασία που «ολοκληρώθηκε» στα μέσα του 17ου αιώνα. Η Κίνα το κράτος με την υψηλότερη τεχνολογία επί σχεδόν χίλια (1000!) χρόνια αυτοκτονούσε. Ένιωθε ότι εφόσον διέθετε επί αιώνες την υψηλότερη τεχνολογία στην αγροτική παραγωγή, στην βιοτεχνία και στην οργάνωση της διοίκησης δεν είχε να φοβηθεί τίποτα αν κλεινόταν στον εαυτό της και «απέκλειε» τον ξένο παράγοντα. Το αποτέλεσμα ήταν να μην κάνει η Κίνα έγκαιρα το άλμα στην βιομηχανική επανάσταση παρόλο που διέθετε πολλαπλά περισσότερες προϋποθέσεις πραγμάτωσής της από ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, το εργαστήριο του παγκόσμιου καπιταλισμού και της γέννησης της βιομηχανίας της ατμοκίνητης μηχανής.
2. Ο «αρνητικός πολιτισμός» ως παράγοντας παρακμής
Ο λόγος που η Κίνα έχασε το τραίνο της βιομηχανικής επανάστασης ήταν η έλλειψη εσωτερικών δυνατοτήτων ανάπτυξης της τεχνολογίας ή επαφής με την υπό ανάπτυξη δύση. Η κύρια αιτία ιστορικής ήττας στην περίοδο γέννησης του καπιταλιστικού εργοστασίου ήταν ότι δεν ήθελε να μάθει. Αρνιόταν να παραδεχτεί ότι και άλλοι λαοί είχαν αναπτύξει στο ενδιάμεσο ισχυρές οικονομίες στηριγμένες σε πρότυπες τεχνολογίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κινέζος αυτοκράτορας αρνήθηκε να δεχτεί από τον Βρετανό πρεσβευτή στις αρχές του19ου αιώνα ένα ρολόι ως δώρο, διότι θεωρήθηκε ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ομολογία της ικανότητας και άλλων λαών στην ανάπτυξη πρότυπης και παραγωγικά αξιοποιήσιμης τεχνολογίας. Το ζήτημα της Κίνας, δηλαδή, ήταν ότι δεν ήθελε να αποδεχτεί τον δυτικό εκσυγχρονισμό διότι θεωρούσε ότι κάτι τέτοιο θα υπέσκαπτε τον αυτοσεβασμό των Κινέζων ως κατόχων αιώνιων αρμονικών αληθειών. Ότι θα έθετε σε αμφισβήτηση την αντίληψη σύμφωνα με την οποία η Κίνα αποτελούσε το κέντρο του παγκόσμιου πολιτισμού. Τέλος, στην Κίνα κυριαρχούσε ήδη από το 800 μ.Χ. η φιλοσοφία του Κομφούκιου, που είχε αντικαταστήσει ως κρατική ιδεολογία τον υπό διωγμό, πλέον, βουδισμό.Η Ιδεολογία του Κομφούκιου ερμηνευόταν σε αντίθεση με σήμερα ως ένα πρόσταγμα άρνησης του εμπορίου (θεωρείτο ως μια μη παραγωγική δράση) και των πολλών επαφών με τρίτους λαούς οι οποίοι κόμιζαν στην Κίνα «ξένες μη αρμονικές απόψεις». Το πολιτισμικό αυτό μπλοκάρισμα συμβάδιζε με την κυριαρχία των ευνούχων υπηρετών του αυτοκράτορα πάνω στους εκπαιδευμένους διοικητικούς υπαλλήλους με αποτέλεσμα η προκατάληψη να υπερισχύσει της γνώσης. Δεν ήταν κατά συνέπεια καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η Κίνα οδηγήθηκε στον απομονωτισμό και στην εσωστρέφεια.. Ότι έφτασε να καταστρέψει, με απόφαση του αυτοκράτορα, τον στόλο της το 1430. Τότε διέθετε τα μεγαλύτερα πλοία του κόσμου (με έξη κατάρτια, μήκους 160 μέτρων, εξαπλάσιου όγκου των δυτικών ακόμα και δύο αιώνες μετά) Αποφάσισε να καταστρέψει ακόμα και τα ναυπηγεία της καθώς και τα ίδια τα ναυπηγικά σχέδια. Επρόκειτο για την μεγαλύτερη τεχνολογική αυτοκαταστροφή της εποχής και την πιο ακραία πολιτική – πολιτισμική αναδίπλωση μεγάλης δύναμης στην ιστορία.
Ο πολιτισμός ως μηχανισμός μπλοκαρίσματος
Η ιστορία της επί αιώνων σημαντικότερης δύναμης στον κόσμο μας καταδεικνύει ότι η βαθιά κρίση της Κίνας ήταν προϊόν υποχώρησης της παραγωγικότητάς της, καθώς και ιδεολογημάτων που την είχαν δεσμεύσει στο παρελθόν της. Ήταν ακόμα αποτέλεσμα μιας στάσης μεγάλων λόγων απέναντι στον ξένο παράγοντα. Αλαζονικής συμπεριφοράς που στο τέλος κατέληξε να θεωρεί κάθε τι το ξένο εχθρικό προς την «αρμονία με τον ουρανό» και κάθε δυτική τεχνολογία υποδεέστερη εκείνης των Κινέζων. Με αυτό τον τρόπο η Κίνα αποδιοργάνωσε την έμμεση αυτοκρατορία της. Έμμεση με την έννοια ότι δεν διέθετε η ίδια αποικίες, αλλά μόνο χώρους και λαούς οικονομικά –εμπορικά υποτελείς σε εκείνη. Μια αυτοκρατορία σαφώς πιο ηθική για την εποχή της, αλλά και οικονομικά ορθολογική, αφού διασφάλιζε τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας «κέντρο του κόσμου» με το μικρότερο δυνατό κόστος που είχαν γνωρίσει μέχρι τότε οι αυτοκρατορίες. Πολιτισμικό μπλοκάρισμα, ιδεολογισμοί, κακή διοίκηση στο εσωτερικό, τάση απομονωτισμού, όλα αυτά οδήγησαν την Κίνα στην μεγαλύτερή της παρακμή μετά από σχεδόν 5.000 χρόνια συνεχή εκσυγχρονισμού.Η Κίνα αποτελεί το μεγαλύτερο δίδαγμα για το τι μπορεί να κάνουν πολιτιστικά μπλοκαρίσματα και υπεροπτικές αντιλήψεις τρίτων λαών. Και αυτό ακριβώς κινδυνεύει να πάθει η Ελλάδα που δείχνει να μην θέλει να κατανοήσει την παγκοσμιοποίηση και τις επιπτώσεις και ευκαιρίες που αυτή παρέχει. Που δείχνει να μην μπορεί να το πιστέψει ότι οι λαοί στην περιοχή που πριν είκοσι χρόνια βρίσκονταν σαφώς πίσω από το επίπεδο κοινωνικής ανάπτυξής της μπορούν να βρίσκουν έναν δικό τους δημιουργικό δρόμο. Που δείχνει να μην αντιλαμβάνεται ότι η Τουρκία που πριν ένα αιώνα βρισκόταν σε πλήρη παρακμή παραγωγικότητας, επιδιώκει να γίνει ο περιφερειακός ηγεμόνας διαθέτοντας μια πολύπλευρη πολιτική που υπερβαίνει κατά πολύ κάθε αντίληψη μονοδιάστατης εξωτερικής πολιτικής.
Υπάρχουν πολιτισμοί που χάνονται
Η ιστορία, βέβαια, δεν έχει γνωρίσει μόνο μεγάλους πολιτισμούς που περνάνε σε παρακμή εξαιτίας της άρνησής τους να αναγνωρίσουν τις μεγάλες αλλαγές που γινόντουσαν στην εποχή τους και δεν έβρισκαν δρόμο ή δεν έψαχναν καν, για το πώς θα καβαλήσουν και εκείνοι το κύμα της ιστορίας και των αλλαγών, ώστε να το δαμάσουν. Η ιστορία γνώρισε, ταυτόχρονα πολιτισμούς που παράκμασαν, πιο σωστά χάθηκαν, διότι έδειξαν εμπιστοσύνη εκεί που έπρεπε να είναι επιφυλακτικοί και νηφάλιοι. Η ανθρωπότητα γνώρισε μεγάλους πολιτισμούς, όχι τόσο ισχυρούς, όμως, όπως εκείνος της Κίνας, και στην Αμερικάνικη ήπειρο. Ιδιαίτερα στην κεντρική Αμερική (Μεξικό) και σε χώρες της Βορείου Λατινικής Αμερικής (όπως στο Περού και στην Βολιβία). Οι πολιτισμοί αυτοί είχαν τα πλεονέκτημα – πλούτο τους, αλλά δεν είχαν αναπτύξει με επάρκεια την τεχνολογία του σιδήρου, της οργάνωσης της διοίκησης και κατά προέκταση του πολέμου. Συντρίφτηκαν κάτω από τον ζυγό των Ισπανών αποικιοκρατών. Πέθαναν στην κυριολεξία μετά την διάδοση δυτικών ασθενειών (όπως είναι η σύφιλη), ηττήθηκαν από την εσωτερική προδοσία από μερικούς εκατοντάδες Ισπανούς, οπλισμένους με σύγχρονα για την εποχή τους όπλα.Η περίπτωσή τους είναι το ακριβώς αντίστροφο εκείνης της Κίνας. Δεν ηττήθηκαν διότι δεν «άνοιξαν» τα σύνορα και τον πολιτισμό τους στις επαφές με τη δύση, αλλά διότι αυτές οι επαφές έγιναν σε μια εποχή που δεν είχαν αναπτυχθεί επαρκώς οι ίδιοι και δεν άντεχαν τη Δύση που επέβαλε με βίαια μέσα την παρουσία της. Διότι «είχαν αλλά δεν πρόσεξαν». Το δίδαγμα της περίπτωσης των ιθαγενών στην Κεντρική και Νότια Αμερική είναι ότι δεν είναι όλες οι χώρες έτοιμες να δεχτούν έναν κατακλυσμό εξουσιαστικών μηχανισμών, τεχνολογίας και οργάνωσης από τα έξω. Ότι η εισαγωγή τέτοιων στοιχείων ναι μεν είναι απαραίτητη (διότι δεν μπορεί κάθε γενιά και κάθε χώρα να ανακαλύπτει εκ νέου ότι έχουν ανακαλύψει άλλες γενιές και δεκάδες άλλες χώρες), αλλά αυτό πρέπει να γίνεται με τρόπο που να αφομοιώνεται δημιουργικά από τον «εσωτερικό ιστό».Συνολικά η ιστορία έχει δείξει ότι προκειμένου να προχωρήσει μια χώρα, οφείλει να είναι ανοικτή στο νέο, στη διασύνδεση με το «εξωτερικό». Να αποδέχεται επιρροές απ’ αυτό. Δεν πρέπει να μας φοβίζει το άνοιγμα στο «ξένο» και η δημιουργική του αφομοίωση. Όμως, ταυτόχρονα, να μην χάνει τη δική της εσωτερική συνοχή, τις ιδιαιτερότητες της κοινωνικής της δομής και παράδοσης. Να μπορεί να συνδέει σε ένα παραγωγικό αμάλγαμα το ιστορικό έσω με το έξω. Να αφομοιώνει το πρώτο το δεύτερο χωρίς να υποτάσσεται σε αυτό. Με άλλα λόγια, η σημερινή Ελλάδα θα πρέπει να πάψει να σκέφτεται τον εαυτό της ως τον καλύτερο χώρο και μοναδικής (ιστορικής) σημασίας χώρα. Από την άλλη, η αναγνώριση των ικανοτήτων, δυνατοτήτων, κατακτήσεων των έξω δεν μπορεί να γίνει με τρόπο δουλικό, με υπόκλιση σε ότι έρχεται από τα έξω.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου