Μορφές οργάνωσης σε επισφαλείς συνθήκες εργασίας

Συνέντευξη που δόθηκε στο περιοδικό blackout που εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη

(μια μικρή παρατήρηση μόνο σχετικά με την ιστορία μας καθώς ο συνάδελφος που έδωσε τη συνέντευξη ήταν από τους νεώτερους στην πρωτοβουλία και αντικειμενικά δεν γνώριζε πως η ιστορία του "ρεπό" όπως το ξέρετε σήμερα και των παρεμβάσεων στο χώρο του εμπορίου κρατάει από πολύ παλιά από το 1993 περίπου που δρούσε κάτω από το όνομα Αγωνιστική Πρωτοβουλία Εμποροϋπαλλήλων και έχει περάσει διάφορες φάσεις. Δεν θα γραφτεί εδώ ένα ακριβές ιστορικό των δράσεων που εχουν γίνει στο εμπόριο τα τελευταία 15 χρόνια και της ιστορίας του "ρεπό". Κάποια στιγμή, στο προσεχές μέλλον θα βγει και μία μπροσούρα που θα αναφέρεται σε όλα αυτά.)

συνέντευξη με τις συλλογικότητες Βιβλιοφρικάριος και Ρεπό

το περιοδικό ΡΕΠΟ εκδίδεται στο χώρο του εμπορίου στην Αθήνα
η συλλογικότητα Βιβλιοφρικάριος δραστηριοποιείται στον χώρο του βιβλίου στην Αθήνα

Εδώ και κάμποσο καιρό, σχεδόν από την αρχή της έκδοσης του Βlack Οut είχαμε αρχίσει να ασχολούμαστε και να γράφουμε κείμενα σχετικά με τους μετασχηματισμούς στις εργασιακές σχέσεις και τις αντανακλάσεις τους σε όλα τα πεδία της καθημερινότητας. Ο ρόλος του blackout ως ένα έντυπο όξυνσης της κριτικής και εμπλουτισμού των κινηματικών εργαλείων αναγκαστικά περιόριζε το ρόλο του εντύπου σε ένα επίπεδο άρθρωσης λόγου. Από εκείνη την περίοδο πολύ νερό κύλησε στο κινηματικό αυλάκι. Το τελευταίο διάστημα παλιότερες (βλέπε βιβλιοφρικάριος) αλλά και νεότερες εργατικές συλλογικότητες έχουν κάνει δυναμικά την εμφάνισή τους. Εργάτες στο γαλαξία των επισφαλών σχέσεων, άρχισαν να οργανώνονται είτε φτιάχνοντας αυτόνομα αυτοοργανωμένα σωματεία είτε δραστηριοποιούμενοι σε εργατικές συλλογικότητες. Οι κομμουνισμοί από τα κάτω (μιας και στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει στην από τα πάνω εκδοχή του) άρχισε δειλά αλλά αποφασιστικά να εμφανίζεται. Οι προσπάθειες αυτοοργανωμένου αγώνα σε ένα εργασιακό τοπίο έρημο από ουσιαστικές ρήξεις και γεμάτο διαμεσολαβήσεις, ξεπουλήματα, και ιδιοτελείς διαδρομές συνδικαλιστών, είναι αναμφίβολα ελπιδοφόρο. Ίσως είναι το σπέρμα, η μήτρα μιας νέας διαδικασίας παραγωγής αγώνων. Εξαιτίας της σημασίας αυτών των προσπαθειών ως συντακτική ομάδα του blackout αποφασίσαμε να διασταυρωθούμε με αυτές τις συλλογικότητες προσπαθώντας να αποτυπώσουμε μέσα από μια σειρά συνεντεύξεων τις εμπειρίες αγώνα που έχουν είδη αποκομίσει αλλά και τις προσδοκίες που κυοφορούνται. Γιατί πρωταρχικός στόχος του blackout δεν είναι η έντυπη εκπροσώπηση κινημάτων αλλά η κυκλοφορία των αγώνων.

Για επικοινωνία με τις ομάδες

Βιβλιοφρικάριος : bibliofrikarios {at} bluebottle.com

Το Ρεπό : repozine@gmail.com

και website: http://repo-zine.blogspot.com/

ΒΟ. Ας ξεκινήσουμε με ένα σύντομο ιστορικό των ομάδων Βιβλιοφρικάριων και Ρεπό

Βιβλιοφρικάριος Α : Γύρω στο 2000 – 2001 μαζευτήκαμε κάποιος κόσμος που γνωριζόμασταν από τον χώρο και τύχαινε να δουλεύουμε σε εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία. Πάρθηκε λοιπόν μια πρωτοβουλία να μαζευτούμε για να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε πάνω στο καθεστώς που επικρατεί στα βιβλιοπωλεία όσον αφορά π.χ. τις συνθήκες εργασίας, πως διεκδικούμε το μισθό κ.α. Πρέπει βεβαία να σημειωθεί ότι υπήρχε και υπάρχει το σωματείο βιβλίου-χάρτου το οποίο είναι από τις καλύτερες περιπτώσεις σωματείων στους χώρους δουλειάς, καθώς δεν υπάρχει ιεραρχία και δεν είναι ένα σωματείο σφραγίδα. Υπήρχε επομένως μια προϊστορία και εμείς βρεθήκαμε κάποιος κόσμος που ήθελε να το πάει λίγο πιο πέρα, δηλαδή όπως και να το κάνουμε ο λόγος του σωματείου ήταν λίγο αγκυλωμένος, το οποίο βεβαία το ξανατονίζω είναι ένα πολύ καλό σωματείο π.χ. στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 στο βιβλιοπωλείο πρωτοπορία είχε γίνει απεργία και μετά απολύθηκε αρκετός κόσμος, τότε λοιπόν το σωματείο έκανε σαμποτάζ στην πρωτοπορία και την ανάγκασε να πάρει όλες τις απολύσεις πίσω και χάλασε και όλη την μόστρα του μαγαζιού, αυτή η κίνηση έμεινε στην ιστορία. Λοιπόν τώρα εμείς βρεθήκαμε όχι ανταγωνιστικά προς το σωματείο αλλά κυρίως επειδή θέλαμε να προχωρήσουμε το λόγο μας λίγο παραπάνω. Ξεκινήσαμε ως εργάτες - εργάτριες από το χώρο του βιβλίου, δεν είχαμε τότε στέκι και μαζευόμασταν στην villa Amalias, ήμασταν 10-15 άτομα, κάποιοι γνωριζόμασταν από παλαιοτέρα αλλά και κάποιοι όχι, ξεκινήσαμε λοιπόν να συζητάμε σε σχέση με τις εργασιακές συνθήκες και πως μπορούμε να βγάλουμε προς τα έξω κάποια πράγματα που μας αφορούν κυρίως σε βιωματικό επίπεδο, δηλαδή τι μας συμβαίνει καθημερινά στη δουλειά. Τότε γεννήθηκε η ιδέα του βιβλιοφρικάριου, της εφημερίδας τοίχου, η οποία θα έβγαινε μηνιαία, (ήμασταν τότε στην αρχή και ήμασταν ενθουσιασμένοι), και η οποία θα είχε τις απόψεις μας και κάποια κείμενα στα οποία θα σχολιάζονταν τι συμβαίνει σε κάθε βιβλιοπωλείο. Όταν ξεκίνησε ο Βιβλιοφρικάριος υπήρχαν δυο τάσεις η μια ήθελε να μιλήσουμε ενάντια στη μισθωτή σκλαβιά και υπήρχε και η τάση να μιλήσουμε για πιο καθημερινά πράγματα και τελικά βρέθηκε μια χρυσή τομή μετά από αρκετές κόντρες όχι τόσο διότι υπήρχε μεγάλη θεωρητική διαφωνία όσο για τον τρόπο που απευθυνόμαστε. Ο Βιβλιοφρικάριος λειτούργησε αρκετά καλά, έγινε γνωστός στον χώρο του βιβλίου και ήταν μια σημαντική παρέμβαση καθώς όταν ένα βιβλιοπωλείο π.χ. ο χριστάκης έβαλε κάμερες και γράφτηκε στον βιβλιοφρικάριο ότι έβαλε κάμερες, την άλλη μέρα είχανε φύγει οι κάμερες, δηλαδή έγινε λίγο ο φόβος και ο τρόμος με την έννοια «να μην ακουστεί το όνομα μας και χαλάσει η φήμη μας», εντάξει κάποιες φορές λειτούργησε και κάποιες μπορεί να μη λειτούργησε καθόλου. Έτσι εστιάσαμε κυρίως στην τακτική έκδοση της εφημερίδας, μερικών προκηρύξεων, συμμετέχουμε επίσης σε απεργίες και μαζί με το σωματείο, παλαιοτέρα ίσως υπήρχε μια κόντρα με το σωματείο η οποία θεωρώ ότι τα τελευταία χρονιά έχει εξομαλυνθεί, κάνουμε δράσεις μαζί με το σωματείο εξάλλου ως άτομα είμαστε όλοι μέλη του σωματείου. Το καλό είναι ότι έχει αναπτυχθεί μια κινητικότητα στο χώρο του βιβλίου και έχουμε καταφέρει να πάρουμε πίσω αρκετές απολύσεις είτε μονοί μας είτε μαζί με το σωματείο. Παράδειγμα τελευταίο ήταν ο Σαββάλας όπου περίπου για ένα μήνα ήμασταν έξω από το μαγαζί με την στήριξη και κόσμου από τα φροντιστήρια και σχεδόν κάθε μέρα κλείναμε το μαγαζί με αποτέλεσμα μετά από ένα μήνα η απόλυση να παρθεί πίσω. Τώρα είμαστε 8 - 9 άτομα στο βιβλιοφρικάριο, αλλά είχαμε φτάσει να είμαστε μέχρι και 30 άτομα. Μια απο τις καλύτερες φάσεις που έγιναν στο παρελθόν ήταν η άρση των απολύσεων στις εκδόσεις Περίπλους. Είχανε απολυθεί τότε 3 άτομα, το αφεντικά μάλιστα είχε κάνει και μηνήσεις για εξύβριση όταν είδε προκηρύξεις και αφίσες, τελικά τα παιδιά το κέρδισαν το δικαστήριο, ήταν πολύ καλή φάση καθώς συμμετείχε αρκετός κόσμος, και πραγματοποιούνταν συνέχεια κλεισίματα του μαγαζιού αλλά και στην έκθεση βιβλίου.

Επίσης, όσον αφορά τη λειτουργία του βιβλιοφρικάριου κρατάμε την πολιτική μας ταυτότητα έξω, δηλαδή εδώ ερχόμαστε μόνο ως εργαζόμενοι και δεχόμαστε την ιδιαιτερότητα του καθένα, βέβαια με τον καιρό δημιουργήθηκε πιο φιλικό κλίμα και αναπτύχθηκε συναισθηματικό δέσιμο. Όσον αφορά την πολιτική ταυτότητα, το να κάνεις μια παρέμβαση δημόσια σε εργαζόμενους έχει σημασία να είσαι το ίδιο με αυτούς, εάν προσπαθήσεις αυτόματα να εφαρμόσεις αυτά που συζητάς στην πολιτική σου ομάδα τότε μάλλον θα αποτύχεις, το να πεις λόγου χάρη «κάτω η μισθωτή εργασία» μάλλον δεν θα αγγίξει κανένα, δε λέω ότι δεν θα το πεις ποτέ, αλλά είναι πιο σημαντικό να μιλήσεις για την καθημερινότητα του οκτάωρου, για τις συνθήκες που υπάρχουν μέσα στο βιβλιοπωλείο, παρά να μιλήσεις θεωρητικά και γενικά. Οπότε όποιος κουβάλαγε μια κουλτούρα γεμάτη ατάκες, δηλαδή τη πεπατημένη, ένα δυο τρία έτσι πάμε, είδε ότι δε μπορούν να προχωρήσουν έτσι τα πράγματα. Για αυτό τελικά κατάφερε ο Βιβλιοφρικάριος να συγκαιράσει απόψεις και να συγκεντρώσει κόσμο ο οποίος αρχικά ήτανε πολύ ετερόκλητος δηλαδή από αριστεριστές μέχρι αναρχικούς και αντιεξουσιαστές.

Ρεπό : Το Ρεπό δημιουργήθηκε από ανθρώπους που συμμετείχαν στο σύλλογο εμποροϋπαλλήλων της Αθήνας και όταν κάποιοι μετά το 2003 κρίνανε ότι ο σύλλογος είναι πλήρως κομματικοποιημένος κυρίως από την πλευρά του ΠΑΜΕ, αποχώρησαν και έφτιαξαν ένα πιο ανεξάρτητο σχήμα το οποίο έβγαζε αρχικά το εντυπάκι «Πίσω από τη βιτρίνα». Την εποχή της επέκτασης του ωραρίου κατά δυο ώρες, συμμετείχαμε στο σχήμα «Πρωτοβουλία ενάντια στην απελευθέρωση του ωραρίου» από κοινού με άλλες συλλογικότητες και σωματεία αλλά και χύμα κόσμο. Τότε λοιπόν οργανώθηκαν δύο δυναμικές πορείες στην Ερμού από την «πρωτοβουλία ενάντια στο ωράριο» στην οποία συμμετείχε και το Ρεπό και ο Βιβλιοφρικάριος. Στις πορείες αυτές πραγματοποιήθηκαν κλεισίματα μαγαζιών και ανάρτηση πανό. Ειδικά τα κλεισίματα μαγαζιών κράτησαν αρκετό καιρό και μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου. Το σημαντικότερο ίσως γεγονός ήταν η παρέμβαση στα εγκαίνια του Άττικα, της ναυαρχίδας του εμπορίου στο κέντρο της Αθήνας, το οποίο θα έμενε ανοιχτό και μετά τις εννιά το βράδυ μέχρι τις 1.00 μετά τα μεσάνυχτα ή όσο πήγαινε. Θεωρήσαμε λοιπόν ότι ήταν μια καλή ευκαιρία να παρέμβουμε κεντρικά εμποδίζοντας τα εγκαίνια και να γίνει γνωστή η δράση μας καθώς όλα τα φώτα της δημοσιότητας ήταν στραμμένα εκείνο το βράδυ στο Άττικα. Είχαμε μάθει επίσης ότι σε πολλά εσωτερικά καταστήματα του Άττικα οι συνθήκες εργασίας ήταν άθλιες. Είχαμε μαζευτεί γύρω στα 200 άτομα, και οι μπάτσοι μας είχαν αποκλείσει. Για την φιέστα είχαν μαζευτεί δημοσιογράφοι, πολιτικοί και γενικά πολύς κόσμος και είχε ιδιωτικούς και κανονικούς μπάτσους, γινότανε χαμός. Αλλά με το πέρας του ωραρίου στις 9.00 μπουκάραμε, ουσιαστικά κάναμε ντου, βάλαμε τους μπάτσους μέσα κατεβάσαμε τα ρολά, ρίξαμε αυγά, ντομάτες, το κλείσαμε το μαγαζί και φύγαμε χωρίς να μας πειράξει κανένας, αφού ξέρανε και οι ίδιοι ότι είναι παράνομοι. Από τότε λοιπόν ξεκινάει πιο δυναμικά η δράση του Ρεπό. Τρία χρόνια τώρα βγάζουμε ένα εφημεριδάκι το οποίο το μοιράζουμε αποκλειστικά σε εργαζόμενους καταστημάτων, και από φέτος βγάζουμε και μια εφημερίδα τοίχου και περιστασιακά καμία αφίσα. Ο πυρήνας της ομάδας είναι 7-8 άτομα, αλλά σε όλο αυτό το διάστημα έχει περάσει αρκετός κόσμος.

Ο χώρος του εμπορίου είναι ένας πολύ δύσκολος χώρος. Από τη μια υπάρχει η κουλτούρα της κατανάλωσης η οποία σε μεγάλο βαθμό περνάει και στον εργαζόμενο. Για παράδειγμα, εάν δεν ξέρεις από καλλυντικά δεν θα δουλέψεις στο hondos, θα πρέπει να έχεις μια σχέση με τα καλλυντικά, όμως η σχέση αυτή προϋποθέτει ότι ασχολείσαι με τα καλλυντικά και έχεις επομένως αυτό το lifestyle και με έναν τρόπο ταυτίζεσαι. Βέβαια τα παραπάνω συμπτώματα δεν εμφανίζονται τόσο έντονα στον χώρο του βιβλίου, το καταλαβαίνετε, ο κόσμος που διαβάζει βιβλία δεν είναι ο ίδιος με αυτόν που δοκιμάζει καλλυντικά. Από την άλλη υπάρχουν τα μεγάλα καταστήματα στα οποία ο κόσμος εναλλάσσεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς, πάει ένα τρίμηνο εδώ, ένα εκεί, άρα δεν υπάρχει σταθερότητα και η πολιτική δουλειά που θα κάνεις εκεί θα χαθεί. Έτσι δημιουργείται το φαινόμενο που κάποιος αλλάζει 15 δουλειές μέχρι να κατασταλάξει κάπου, ή να πει βαριέμαι πάλι να ψάχνω για δουλειά, σκατοδουλειές είναι όλες μένω σε αυτή, είναι δύσκολο να τον εντοπίσεις, να τον χωροθετήσεις.

ΒΟ. Μιλήστε μας λίγο παραπάνω για αυτή τη συνθήκη του νομαδισμού. Μας λέτε ότι η κινητικότητα είναι αρνητική καθώς δεν υπάρχει σταθερός κόσμος στον οποίο μπορείς να απευθυνθείς και να χτίσεις μια σταθερή δομή που θα μείνει στο χρόνο. Μήπως όμως υπάρχει και η άποψη ότι τα άτομα τα οποία έτσι κι αλλιώς πολιτικοποιούνται όταν λόγω της κινητικότητας και της ευελιξίας αλλάζουν χώρο εργασίας προσπαθούν πάντα εκεί που βρίσκονται να είναι δραστήριοι και να χτίζουν οργανωτικές δομές όπου και να βρίσκονται, άρα το ίδιο το υποκείμενο γίνεται κόμβος μεταφοράς εμπειριών, κυκλοφορίας αγώνων, μια κουλτούρα που μπορεί να είναι και επιλογή.

Βιβλιοφρικάριος Α : Θα μπορούσε να είναι και επιλογή αλλά εμείς αναφερόμαστε στο κόσμο που δεν είναι πολιτικοποιημένος και απλά αλλάζει δουλειές. Εγώ το δικαιολογώ κάπως αυτόν τον κόσμο, διότι οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες και επομένως λογικό είναι να θέλουν οι εργαζόμενοι να φύγουν από κάποια δουλειά, δηλαδή όση όρεξη και να έχεις για να κανείς πολιτικά πράγματα πολλές φορές δεν αντέχεις, είναι ψυχοφθόρο. Δουλεύεις, όχι από χόμπι και χαβαλέ αλλά για να καλύψεις κάποιες σου ανάγκες, άρα δε μπορείς να πηγαίνεις κάθε μέρα στη δουλειά και να είσαι σε κόντρα με το αφεντικό. Εγώ τουλάχιστον τώρα έτσι το βλέπω, μετά από χρόνια, παλαιότερα λέγαμε ότι το να κανείς την χειρότερη δουλειά είναι και το καλύτερο είσαι ο τελευταίος τροχός της αμάξης οπότε δεν ασχολείσαι με την δουλειά. Εγώ έχω καταλήξει πλέον ότι αυτό είναι λάθος, δηλαδή να βρίσκεσαι στις χειρότερες συνθήκες εργασίας και να έχεις κάθε μέρα αυτή την τριβή με το αφεντικό, είναι πάρα πολύ ψυχοφθόρο κάπως πρέπει να ζήσεις, έχεις να πληρώσεις ένα σωρό λογαριασμούς, και εάν έχεις κάνει την επιλογή να φύγεις από τους γονείς πρέπει να έχεις μια καθημερινότητα μετά το οκτάωρο στην δουλειά που να είναι κάπως υγιής. Δηλαδή να μπορείς να κάνεις πράγματα πέρα από τη δουλειά σου που να σε ικανοποιούν και ταυτόχρονα να μην είσαι σε μια διαρκή κόντρα κάθε μέρα με το που ξυπνάς, αυτό το θεωρώ τρομερά ψυχοφθόρο, δηλαδή δεν μπορεί να κρατά για χρόνια αυτό.

Βιβλιοφρικάριος Β: Υπάρχουν δυο ζητήματα. Στην περίπτωση τη δική μας του Βιβλιοφρικάριου υπάρχει η ομάδα, υπάρχει και ο σύλλογος του βιβλίου χάρτου, ο οποίος είναι αρκετά ανοιχτός και μπορείς να συναντηθείς με άλλους ανθρώπους ενώ υπάρχουν άλλες δουλειές στις οποίες έχω βρεθεί μόνος μου και ενώ μπορεί να συμμετέχω σε πολιτικές ομάδες στέκια κτλ είναι όμως πολύ δύσκολο να βοηθήσουν αυτά από μόνα τους για να στήσεις μια κατάσταση. Το δεύτερο είναι σχετικά με τον κόσμο και την σύνθεσή του, υπάρχει μια κινητικότητα και όσοι σπουδάζουν και παίρνουν ένα πτυχίο έχουν άλλες απαιτήσεις από τη δουλειά τους, αλλά αυτό που ισχύει είναι όπως αυτό που λένε ότι «αυτός πουλάει σουβλάκια αλλά τελείωσε μαθηματικός». Αυτή η αντίληψη έχει μπει πολύ στο μεδούλι του κόσμου, δηλαδή ότι αυτό που κάνω είναι προσωρινό μέχρι να διοριστώ ή να βρω μια άλλη άκρη άρα δεν με πολύ ενδιαφέρει να ασχοληθώ πολιτικά και να αγωνιστώ. Αλλά ακόμα και να μην έχει πτυχίο όλοι ελπίζουν ότι θα βρουν κάποια άκρη και θα βολευτούν κάπου καλύτερα. Αυτή είναι μια αντίληψη εντελώς καταστροφική, δεν υπάρχει η αντίληψη ότι είμαι εργάτης και ότι όποια σκατοδουλειά και να κάνω έχω μια προλεταριακή αντίληψη όπου τον κάθε χώρο εργασίας, το κάθε κάτεργο τον βλέπω και σαν ένα χώρο αντίστασης και η συνείδηση μου λέει ότι εδώ έχουμε πόλεμο με τα αφεντικά.

Ρεπό : Για να συμπληρώσω ότι έχει να κάνει με τις συνθήκες εργασίας, κινητικότητα, ελαστικότητα όλο αυτό το πράγμα που λέγεται επισφάλεια είναι καλό αν προέρχεται και βασίζεται πάνω στον ίδιο τον εργαζόμενο. Αν δηλαδή λένε οι ίδιοι οι εργαζόμενοι ότι ναι θα αλλάζω δουλειές και θα γυρνάω από μαγαζί σε μαγαζί και όπου πάω θα δημιουργώ προβλήματα στα αφεντικά. Αλλά τώρα τα περισσότερα καταστήματα π.χ. super market σε παίρνουν για λίγες ώρες, 4ωρα – 6ωρα, άρα δεν είναι δικιά σου επιλογή.

Βιβλιοφρικάριος Α : Να συμπληρώσω για την περίπτωση των βιβλιοπωλείων, έχω βρεθεί αρκετές φορές να κάνω παρεμβάσεις με εργαζόμενους που δεν είναι στον Βιβλιοφρικάριο ούτε στον σύλλογο, και είχαμε διεκδικήσει διάφορα. Όμως το ότι εγώ είμαι στον Βιβλιοφρικάριο και ότι εάν χρειαζόταν κάτι θα ερχόταν και άλλος κόσμος, ήταν πολύ σημαντικό. Όσον αφορά για την κινητικότητα, είναι τρομερή, ειδικά στον κόσμο που δουλεύει με μηχανάκια ή σε αποθήκες αλλά και συνολικότερα οι μισθοί και οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες. Εγώ θεωρώ ότι έχουμε χάσει πλέον την μπάλα, έχουμε φάει 50 γκολ. Δηλαδή τότε με το ωράριο έλεγες κάνω 5 κλεισίματα καταστημάτων, έρχεται τώρα το ασφαλιστικό και τα παίρνουν όλα, νιώθεις εντελώς αδύναμος στο τι μπορείς να κάνεις, περνάει από πάνω σου σαν οδοστρωτήρας, το μόνο που μπορείς να κανείς είναι μικρά πράγματα και πολύ δύσκολα μπορείς να πας παραπέρα. Να φέρω ένα παράδειγμα: συζητούσαμε τις προάλλες για την σύνταξη στα 65 και εγώ τους λέω ότι υπάρχει κόσμος που δουλεύει συνέχεια υπερωρίες κάθε μέρα 10 ώρες και παραπάνω και τις περισσότερες φορές απλήρωτα χωρίς ένσημα τι να του πεις ότι θα δουλεύεις μέχρι τα 65, μα αυτά τα επιπλέον χρόνια τα έχει δουλέψει ήδη, δηλαδή τα έχει ανεβάσει μόνος του τα όρια ηλικίας.

ΒΟ. Οι Βιβλιοφρικαριοί λειτουργούν έξω από θεσμούς, δεν είναι σωματείο, πώς λοιπόν μπορείς να κάνεις κάποιες δράσεις και να μιλήσεις σε άλλους εργαζόμενους οι οποίοι θα σε ρωτήσουν ποια είναι η ιδιότητά σου και με ποιο «δικαίωμα» μου προτείνεις να δράσουμε;

Βιβλιοφρικάριος Α : Επειδή υπήρχε το σωματείο με το οποίο τα πάμε καλά δεν μας τέθηκε ποτέ το ερώτημα να αποκτήσουμε θεσμική μορφή. Αντιθέτως, υπήρχε η ανάγκη να μιλήσουμε πιο ελευθέρα έξω από τα όρια του σωματείου. Βέβαια επαναλαμβάνουμε ότι ο χώρος του βιβλίου είναι μια ειδική περίπτωση δεν είναι το χάος του εμπορίου, είναι κάπως πιο εξειδικευμένος ο κόσμος που δουλεύει, γνωρίζεται και κατά συνέπεια έχει αποκτήσει μια άτυπη υπόσταση σε αυτόν τον χώρο ο Βιβλιοφρικάριος.

Ρεπό : Όσον φορά την νομική υπόσταση νομίζω ότι είναι το τελευταίο που μας αφορά. Για να καταλάβετε τι εννοώ εάν κάνω αφισοκόλληση ως ρεπό, θα χαρώ πολύ να με πιάσουν οι μπάτσοι σαν εργάτη και όχι σαν αναρχικό. Θέλω να πω ότι κάποια πράγματα τα έχουμε ξεχάσει ότι είναι αυτονόητα, δηλαδή όταν τα καταστήματα παρατείνουν από μόνα τους το ωράριο αυτά είναι παράνομα και ο κάθε εργαζόμενος θα μπορούσε να καλέσει, λέμε τώρα, τους μπάτσους για να κλείσουν το μαγαζί.

Βιβλιοφρικάριος Β : Για μένα τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, ο Βιβλιοφρικάριος δεν θα γίνει δυνατός έχοντας θεσμική συνδικαλιστική υπόσταση αλλά όταν παρεμβαίνει δυναμικά σε μαζικούς αγώνες, αλλά και όταν ένας εργαζόμενος είναι μόνος του δεν αρκεί απλά να τον ενημερώσει το σωματείο για τα δικαιώματά του, χρειάζεται την έμπρακτη στήριξη από κόσμο, έτσι κάνουμε εμείς σε περιπτώσεις απολύσεων, δηλαδή λειτουργούμε περισσότερο ως συλλογικότητα βάσης η οποία δείχνει αλληλεγγύη σε εργάτες.

Βιβλιοφρικάριος Α : Να φέρω ένα παράδειγμα είχαμε φτιάξει την «πρωτοβουλία ενάντια στην επέκταση του ωραρίου» και δεν είχαμε καμία νομική υπόσταση, όταν λοιπόν πήγαμε στον Φωκά σε ημέρα απεργίας για να τον κλείσουμε και όντως το κλείσαμε βγήκε η προϊσταμένη μάζεψε τους εργαζόμενους και τους πήγε σε ένα καφέ λέγοντάς τους ότι όταν φύγουμε εμείς θα γυρίσετε. Εμείς λοιπόν πήγαμε στην καφετέρια που ήταν μαζεμένοι οι εργαζόμενοι, και τους μιλήσαμε και μετά ακολούθησε πορεία στην Σταδίου, στην οποία ήρθαν οι περισσότεροι εργαζόμενοι του Φωκά, βέβαια κάποιοι ξαναγυρίσανε πίσω μετά την πορεία, για δουλειά αλλά τουλάχιστον έστω και για λίγο ήρθαν στη πορεία και κατάλαβαν γιατί γίνεται αυτή η ιστορία, εντάξει δεν έκαναν ολόκληρο βήμα αλλά κατάλαβαν πέντε πράγματα.

Ρεπό : Για μας δε μπαίνει θέμα θεσμικής υπόστασης. Μπαίνουμε μέσα στα μαγαζιά και εάν μας εμποδίσουν και χειροδικήσουν επάνω μας δεν μπαίνει θέμα νομικής υπόστασης, θα τους απαντήσουμε κατάλληλα, μπορεί και εμείς να χειροδικήσουμε. Δηλαδή με απλά λόγια, εάν υπάρχει μια κίνηση 15 - 20 άνθρωποι οι οποίοι είναι διαθέσιμοι να τρέξουν και να βοηθήσουν, η θεσμική υπόσταση είναι μόνο για τους τύπους.

Βιβλιοφρικάριος Β : Για να καταλάβετε πώς το βλέπουμε, τότε που κάναμε την πορεία ενάντια στην επέκταση του ωραρίου, ξεκίνησε με μικροφωνική στα ΕΛΤΑ στην Αιόλου και τελικά κάναμε πορεία στην Ερμού. Λοιπόν αυτή η πορεία καλέστηκε από την πρωτοβουλία εργαζομένων ενάντια στην επέκταση του ωραρίου, χωρίς να έχουμε καμία θεσμική υπόσταση, ούτε σωματείο αλλά η επιτυχία οφειλόταν στη δουλειά που είχε προηγηθεί, δηλαδή αντιπληροφόρηση, κλεισίματα σε καταστήματα, τσαμπουκάδες με αφεντικά…

Ρεπό : και πέρα από την πορεία αν δούμε και τις απολύσεις που έχουν ανακληθεί τα τελευταία 3-4 χρόνια θα δούμε ότι δεν ήταν η επίσκεψη ενός συνδικαλιστή κάποιου σωματείου που πήγε με την καρτούλα του στο αφεντικό, αλλά αντιθέτως ήταν ο αλληλέγγυος κόσμος και οι συνάδελφοι που διαμαρτύρονταν έξω από την κάθε επιχείρηση για να ανακληθούν οι απολύσεις. Με απλά λόγια δηλαδή εάν έχεις 100 άτομα μαζί σου δε χρειάζεται νομική υπόσταση.

Βιβλιοφρικάριος Α : Δηλαδή νομίζω ότι μερικές φορές γίνονται φανερά τα πράγματα και εάν την πάμε και πιο πέρα τη κουβέντα μάς λένε ότι το βιβλίο είναι ειδικό εμπόρευμα, αλλά αυτό που προσπαθούσαμε να κάνουμε ως Βιβλιοφρικάριος ήταν να σπάσουμε αυτήν την αντίληψη, να απομυθοποιήσουμε το βιβλίο. Ποιο ειδικό εμπόρευμα, όταν εγώ κουβαλάω κάθε μέρα κούτες με βιβλία δε ξέρω και εγώ πόσα κιλά μας κοροϊδεύουνε. Δηλαδή θέλω να πω ότι σε όλες οι δουλειές οι συνθήκες εργασίας είναι σκατά, ποιός κόσμος του πνεύματος, τι μας πουλάτε, ποιός κόσμος του βιβλίου, ποιο αριστερό αφεντικό, ποιος αριστερός εκδότης, υπάρχει και ένα χαρακτηριστικό σύνθημα «τι μου λες πως είσαι και πάω να τρελαθώ, άνθρωπος του πνεύματος και όχι αφεντικό».

ΒΟ. Στις δράσεις και στο λόγο σας πέρα από τους τυπικούς εχθρούς το αφεντικό, το κράτος, στον πελάτη με ποιον τρόπο απευθύνεστε;

Ρεπό : Οι πελάτες πάντα μας ενδιαφέρουν, ωστόσο έχει σημασία και για ποια καταστήματα μιλάμε. Ένα super market στην Κυψέλη έχει διαφορετικούς πελάτες από κάποιο άλλο στην Αγία Παρασκευή ή στην Εκάλη, δηλαδή στο super market που δουλεύω εγώ το 75% είναι μετανάστες. Η αλήθεια είναι ότι έχουμε βρεθεί πολλές φορές σε δυσχερή θέση όσον αφορά την πελατειακή σχέση και είναι πάντα ένα μεγάλο ζήτημα. Χαρακτηριστικά, εκεί που δουλεύω επειδή είναι γειτονιά η σχέση με αρκετούς πελάτες έχει υποκειμενοποιηθεί. Βέβαια υπάρχουν πελάτες που έχουμε πλακωθεί και υπάρχουν και πελάτες που έχουν πάρει το μέρος μας. Όταν λοιπόν έρχεται ο συνταξιούχος χωροφύλακας που νοικιάζει 8 διαμερίσματα σε μετανάστες με 450 ευρώ την τρύπα και βλέπει τον μετανάστη από Ρουμανία που είχε να του πληρώσει το νοίκι 3 μέρες και κάνει φασαρία μέσα στο μαγαζί πρέπει να πάρεις θέση, εννοείται υπέρ του μετανάστη. Πέρα από κάποια ακραία περιστατικά για μας το κριτήριο είναι εάν ο πελάτης μπαίνει στο κατάστημα διότι πρέπει να αγοράσει κάποια προϊόντα για να ζήσει και αντιλαμβάνεται ότι ο κόσμος που εργάζεται είναι πάνω κάτω στην ίδια μοίρα με αυτόν ή εάν μπαίνει μέσα με στυλ ότι τώρα εγώ αφήνω εδώ τα λεφτά μου και σας θέλω όλους σούζα. Ε, τότε θα τον βρίσω, ένας μου είπε μια φορά «αφήνω εδώ 5 ευρώ και θέλω να κανείς γρήγορα» και του λέω «και εγώ αφήνω εδώ 8 ώρες…». Έχει σημαντική διάφορα ο πελάτης από τον καταναλωτή.

Βιβλιοφρικάριος Α : Για τους πελάτες στο σύνολό τους έχουμε γράψει κατά καιρούς διάφορα. Πολλές φορές δημιουργούν μεγαλύτερο πρόβλημα από τα αφεντικά, π.χ. στα κλεισίματα καταστημάτων είχαμε πολλές φορές πρόβλημα με πελάτες οι οποίοι επέμεναν ότι «θέλω να μπω στο μαγαζί να ψωνίσω». Θυμήθηκα τώρα μια πλάκα που κάναμε σε πελάτες στην έκθεση βιβλίου. Τότε, αλλά και τώρα, παίζουν πολύ άσχημες συνθήκες εργασίας στις εκδόσεις Πατάκη, είχαμε μοιράσει λοιπόν ένα flyer, που έλεγε ότι οι εκδόσεις Πατάκη σας κάνουν δώρο ένα βιβλίο. Το flyer ήταν αρκετά αληθοφανές με το logo του Πατάκη και παρακινούσε τον κόσμο πως όποιος προλάβει και πάει στο περίπτερο του Πατάκη, θα πάρει δωρεάν ένα βιβλίο. Έγινε λοιπόν χαμός, πολύς κόσμος πήγαινε να ζητήσει τζάμπα βιβλία και μετά οι υπεύθυνοι του Πατάκη ψάχνανε ποιος το μοίρασε το flyer και τέλος κάνανε ανακοίνωση από τα μεγάφωνα, αλλά ήταν κάποιοι πελάτες που επιμένανε και λέγανε αφού εσείς από τον Πατάκη μου το δώσατε θέλω να πάρω τζάμπα βιβλία. Λοιπόν με την κίνηση αυτή θέλαμε να τη σπάσουμε λίγο στον συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο, αλλά χρησιμοποιώντας την καταναλωτική μανία του πελάτη που θέλει να τα πάρει όλα.

ΒΟ. Θα θέλαμε να μας μιλήσετε τώρα για ζητήματα όχι αμιγώς εργατικά, ξέρουμε ότι το σωματείο βιβλίου χάρτου προσπαθεί να βάλει στις δράσεις του και άλλα ζητήματα τα όποια ενισχύουν την αλληλεγγύη μεταξύ των εργαζομένων, όπως να μιλήσεις σε σχέση με τους μετανάστες και για το φύλο, ποια είναι η γνώμη σας;

Βιβλιοφρικάριος Α : Κοιτάξτε να δείτε, όταν μιλάς ενάντια στην εργασία, γίνονται αναπόφευκτα συνδέσεις με άλλα ζητήματα, αλλά ο Βιβλιοφρικάριος έκανε την επιλογή να μη βάζει άλλα ζητήματα. Όποιος θέλει να ασχοληθεί με κάτι άλλο ας το κάνει με άλλες συλλογικότητες, εμάς αυτό που κυρίως μας ενδιαφέρει είναι ο αγώνας μέσα στον εργασιακό χώρο.

Βιβλιοφρικάριος Β : Κοιτάξτε ως Βιβλιοφρικάριος τα διάφορα ζητήματα τα πολεμάμε μέσα στον χώρο εργασίας, δηλαδή εάν υπάρξει ένα σεξιστικό σχόλιο σε κάποιο βιβλιοπωλείο δεν χρειάζεται καν να βγει προκήρυξη, αντιδράς και το παλεύεις άμεσα.

Βιβλιοφρικάριος Α : Ποτέ δεν έχουμε πει ότι τώρα θα ασχοληθούμε με ένα άλλο θέμα, π.χ. ο τάδε είναι στη φυλακή και θα το δημοσιοποιήσουμε, βέβαια βγάλαμε μια αφίσα για τον Στεργίου ως εργαζόμενο που συνελήφθη μαζί με άλλους, βγάλαμε μια αφίσα για τον πόλεμο που και αυτό το συνδέαμε με την εργασία έλεγε «για τα αφεντικά ο πόλεμος είναι δουλειά, για εμάς η δουλειά είναι πόλεμος» και «δε φταίνε μονάχα οι βόμβες αλλά και οι δουλειές» σε αντιδιαστολή με το σύνθημα του ΣΕΚ «δουλειές και όχι βόμβες». Υπάρχουν περιπτώσεις που έχουν απολυθεί μετανάστες οι οποίοι κυρίως δουλεύουνε σε αποθήκες, οπότε τότε μέσα σε όλες τις κινήσεις που κάναμε λέγαμε και δυο λόγια παραπάνω σε σχέση με το καθεστώς των μεταναστών. Για σεξιστική συμπεριφορά μέσα σε βιβλιοπωλεία έχουμε γράψει στο Βιβλιοφρικάριο. Σε γενικές όμως γραμμές αυτή η παρέα των εργαζομένων μαζεύτηκε κυρίως με βάση τον εργατικό χαρακτήρα και είπαμε ότι αφήνουμε στην άκρη τις πολιτικές μας αναφορές, την πολιτική μας ταυτότητα, για τους λόγους που είπαμε προηγουμένως και ξεκινώντας από το μηδέν θέτουμε βασικά ερωτήματα, ποιους έχουμε απέναντι μας, τι είναι αυτοί, πώς θα μιλήσουμε, πώς θα παρέμβουμε, γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει πεπατημένη. Βάζουμε λοιπόν ως αφετηρία την εργασία και τα αλλά είναι προέκταση, μας αφορά ό, τι αγγίζει την εργασία που είναι ο πυρήνας της ενασχόλησής μας , π.χ. η κατανάλωση, οι σεξιστικές συμπεριφορές, το μεταναστευτικό.

Ρεπό : Όσον αφορά την πολιτική ταυτότητα και τις πολιτικές απόψεις για μένα είναι αδιανόητο να εμφανιστώ σε μια εργατική συλλογικότητα και να αρχίσω να τους λέω για τον Ντεμπόρ, για τον Βανεγκέμ, για το Νταντά, για τον Σουρεαλισμό και όλες αυτές τις ωραίες αναφορές, είναι εντελώς άκυρο. Πρέπει να βρεις έναν τρόπο να προσεγγίζεις την καθημερινότητα, πολλές φορές μπορεί να αναγκάζεσαι να μιλήσεις για πράγματα που δε σε ενδιαφέρουν όπως π.χ. για το ποδόσφαιρο, εγώ ξαναανακάλυψα το ποδόσφαιρο για να μπορέσω να επικοινωνήσω με άλλους εργαζόμενους. Ταυτόχρονα κατάλαβα ότι πολλές φορές κάποιες πολιτικές απόψεις είναι εκτός πραγματικότητας, δηλαδή το νταντά είναι είκοσι βιβλία στο ράφι του δωματίου μου. Έτσι μου μπήκε το ερώτημα, πώς κάποια πράγματα μπορείς να τα πολεμήσεις εκεί, μέσα στο χώρο της δουλειάς, εκεί εδαφικοποιημένα. Είναι λοιπόν σημαντικό να χτίσεις δεσμούς αλληλεγγύης με τους υπόλοιπους εργαζόμενους, να τους στηρίζεις και να σε στηρίζουν, και αυτό είναι που με κράτησε εκεί που δουλεύω, δηλαδή λουφάρουμε όλοι μαζί, κλέβουμε όλοι μαζί, όταν έρχεται ο επόπτης στηρίζουμε ο ένας τον άλλο.

Να σας πω ένα παράδειγμα σε σχέση με τον ρατσισμό, ήταν τότε με το πογκρόμ στους Αλβανούς και ήταν μια εργαζόμενη η οποία περιέγραφε την επόμενη μέρα πώς κατέβηκε και αυτή και συμμετείχε στο λιντσάρισμα και εγώ φυσικά φρίκαρα, έλεγα τι γίνεται; δεν είναι πια κάτι μακριά. Ο ρατσισμός βρίσκεται εδώ, μπροστά μου, είναι ζωντανός. Τι κάνεις λοιπόν όταν βρίσκεσαι αντιμέτωπος με μία τέτοια κατάσταση; Γιατί έχεις από τη μια πλευρά μία συνάδελφο και από την άλλη μία που κατεβαίνει να πλακώσει μετανάστες στο ξύλο. Αυτό που εγώ έκανα ήταν από τη μια να την απονομιμοποιήσω -αν τυχόν είχε τέτοια νομιμοποίηση- στις συνειδήσεις των υπόλοιπων συναδέλφων, λέγοντας τι πράγματα είναι αυτά, και από την άλλη να μπω σε μία διαδικασία να προσπαθήσω να πείσω τις συναδέλφους να βλέπουν αλλιώς το ζήτημα πελάτης-μετανάστης. Και αυτό γιατί γενικώς το κλίμα όταν πρωτοέπιασα δουλειά ήταν στη φάση: μισούμε τους πελάτες έτσι και αλλιώς, και άμα είναι και μετανάστες τους μισούμε ακόμα περισσότερο... Από τότε έκανα άπειρες συζητήσεις με συναδέλφους πάνω στο θέμα μετανάστες και θέλω να πιστεύω ότι άλλαξα σε έναν αρκετά μεγάλο βαθμό τις αντιλήψεις τους. Ακόμα και όταν τσακωνόμασταν με πελάτες μετανάστες, είχα κάνει ένα τεράστιο ζήτημα να μην τσακωνόμαστε στη βάση ότι αυτοί είναι μετανάστες αλλά στη βάση ότι αυτοί είναι πελάτες. Τέλος πάντων για να το κλείσω λίγο και για να δείξω τη σύγχυση της αποπάνω συνάδελφου θέλω να αναφέρω και το εξής περιστατικό: τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς παίρνει σε κάποια φάση ένα παιχνίδι καμιά 10 ευρώ το χτυπάει στο ταμείο της και το χαρίζει στο πιτσιρίκι μίας πελάτισσας αλβανίδας... Όταν τη ρώτησα, γιατί τόση καλοσύνη η απάντηση της ήταν “αυτή δεν είναι σαν τους άλλους”...

ΒΟ. Θα θέλαμε να μας πείτε εάν υπάρχουν κίνδυνοι αφομοίωσης σε σχέση με θεσμικά όργανα ή με τη συμμετοχή σε καλεσμένες απεργίες από ΓΣΕΕ, τι στάση κρατάτε;

Βιβλιοφρικάριος Α : Παλαιοτέρα χρησιμοποιούσαμε τις απεργίες ως αφορμή για να πάμε σε μαγαζιά και να μοιράσουμε κείμενα. Σε κάποιες απεργίες δεν έχουμε κάνει τίποτα, απλά έχουμε απεργήσει, σε άλλες πάλι έχουμε προσπαθήσει να παρέμβουμε πριν την ώρα της πορείας με μοιράσματα σε μαγαζιά ή ακόμα και με κλεισίματα. Δηλαδή θα έλεγα ότι περισσότερο χρησιμοποιούμε την απεργία ως αφορμή για να κάνουμε κλεισίματα καταστημάτων ή κάτι άλλο παρά για να κατεβούμε στην πορεία. Με το γραφειοκρατικό θεσμικό κομμάτι της απεργίας διαφωνούμε για αυτό κάνουμε δουλειά βάσης, με αυτόν τον τρόπο νομίζω ότι δεν τίθεται θέμα αφομοίωσης και πλέον νομίζω ότι αρκετός κόσμος βγάζει λόγο ενάντια στην ΓΣΕΕ. Βέβαια επαναλαμβάνω ότι στη δική μας περίπτωση στο σωματείο βιβλίο χάρτου δεν έχει ηγεμονευτεί ούτε από το ΠΑΜΕ ούτε από πασόκους.

Βιβλιοφρικάριος Β : Βέβαια υπάρχουν και οι κλαδικές στις οποίες συμμετέχουμε πάντα, διότι είμαστε εμείς που τις κάνουμε, είναι από εμάς για μας. Από την στιγμή που ορίζεται η ημέρα της απεργίας τρέχουμε και προπαγανδίζουμε την απεργία από μαγαζί σε μαγαζί, από αποθήκη σε αποθήκη από courier σε courier, από υπάλληλο σε υπάλληλο. Τον τελευταίο καιρό μέσα σε τρεις μήνες γίνανε πέντε απεργίες, τρεις γενικές και δυο κλαδικές, ήτανε αρκετά εξοντωτική αλλά και πλούσια περίοδος.

ΒΟ. Για ποιο λόγο πιστεύεται ότι υπάρχει κόσμος που προτιμά μια πολιτική ταυτότητα από το να εμπλακεί σε εργατικές ομάδες;

Βιβλιοφρικάριος Β : Αυτό όντως συμβαίνει, υπάρχουν πολλοί ελευθεριακοί, αντιεξουσιαστές που δουλεύουν ως εμποροϋπάλληλοι ή στο χώρο του βιβλίου και δεν συμμετέχουν. Ενδιαφέρονται να τρέξουν για άλλα ζήτημα για καταλήψεις, για φυλακισμένους, άλλα δεν βρισκόμαστε να συζητήσουμε για τα εργατικά ζητήματα, και ίσως να είναι λάθος έκφραση αυτή «τα εργατικά», να μιλήσουμε για την καθημερινότητά μας.

Βιβλιοφρικάριος Α : Εγώ θυμάμαι όταν είχε ξεκινήσει ο Βιβλιοφρικάριος έλεγα ότι είναι κάτι κλαδικό άρα δε μπορεί να με καλύπτει συνολικά ως πολιτικό oν, ότι είναι κάτι πολύ επιμέρους, που είναι βέβαια, αλλά προχωρώντας λίγο πιο βαθιά και συναντώντας και άλλο κόσμο άλλαξε αυτή η αντίληψη. Διότι όταν βρίσκεσαι σε μια διαδικασία και ανοίγεσαι και κάνεις πράγματα, αυτά δε ξέρεις πού πηγαίνουν, όμως σε κάποιες στιγμές παίρνεις κάτι πίσω, το νιώθεις ότι με κάποιους επικοινωνείς, τους συναντάς, μιλάς, αναπτύσσεται συντροφικότητα, το οποίο τελικά εμένα με γεμίζει περισσότερο από μια εντελώς γενική θεώρηση να παρεμβαίνω παντού.

Ρεπό : Υπάρχει η αντίληψη σε αρκετό κόσμο ότι τα εργασιακά ζητήματα είναι μαρξιστικά ζητήματα δηλαδή ασχολούνται μόνο οι κομμουνιστές με αυτά. Εγώ προσωπικά το θεωρώ λίγο τραγικό να ασχολείσαι με τα δικαιώματα των ζώων και να μην ασχολείσαι με τη δουλειά σου, για την δικιά σου τη ζωή. Το κλειδί όσον αφορά το κομμάτι της δραστηριοποίησης είτε αυτός είναι ένας εργασιακός χώρος είτε είναι η γειτονιά είτε οτιδήποτε είναι το feedback, η ανατροφοδότηση, δηλαδή η εμπλοκή σε αυτά τα πράγματα έχει να σου δώσει να σου γυρίσει πίσω αρκετά πράγματα. Εγώ μπορεί χρόνια τώρα να γράφω, να δημοσιεύω αλλά ποτέ δεν έφτασα στο σημείο να κλάψω από συγκίνηση για κάτι που έγραψα και να πάρω ανατροφοδότηση. Αντιθέτως, διαπίστωσα ότι η εμπλοκή μου σε διεκδικήσεις στο χώρο δουλειάς μου, μου πρόσφερε πολλά περισσότερα σε αυτό το επίπεδο, πράγμα που όταν το βλέπεις να συμβαίνει σου προκαλεί ερωτήματα. Είναι για όλους μας μεγάλο ερώτημα πώς θα καταφέρεις να μιλήσεις και να πείσεις έναν άλλο συνάδελφο να διεκδικήσετε από κοινού κάτι ή να κατέβει σε μια απεργία και δυστυχώς δεν είμαστε πολύς κόσμος που το κάνει αυτό και δεν υπάρχουν αρκετοί για να σε στηρίξουν. Δυστυχώς δεν είμαστε στις εποχές του IWW (Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου) που πήγαιναν με τον τσαμπουκά και τα έκλειναν όλα.

Βιβλιοφρικάριος Β : Ε ναι, μα βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα δεν μπορείς να βρεθείς με την συναδέλφισσα, με τον συνάδελφο μόνο στο οικονομικό και με το που θα τους μιλήσεις θα τους πάρεις μαζί σου. Δεν αρκεί πλέον να μιλάς μόνο για οικονομικά ζητήματα χρειάζεται ο άλλος, η άλλη να έχουν και μια αντίληψη. Όσοι έχουν ακολουθήσει αυτούς τους νέους αγώνες είμαι σχεδόν σίγουρος ότι είναι άνθρωποι που ζουν έξω από τον καπιταλισμό που έχουν κάνει τέτοιες επιλογές και στην υπόλοιπη ζωή τους. Δηλαδή, δεν έχω δει κανένα που να κατεβαίνεις τις πορείες μας και μετά να πηγαίνει στα μπουρδέλα, ενώ παλαιοτέρα ο βιομηχανικός εργάτης ήτανε διεκδικητικός μόνο στον χώρο εργασίας και στην υπόλοιπη ζωή του δεν ξέρω τι έκανε.

Βιβλιοφρικάριος Α : Εγώ πιστεύω ότι η δυσκολία κινητοποίησης του κόσμου έχει κάνει και με τη συνολικότερη δομή της ελληνικής κοινωνίας, δηλαδή το γεγονός ότι όσο και πεινασμένος να είναι ο άλλος, η μάνα του ο πατέρας του θα του έχουν σε κάποιο χωριό ένα χωράφι ή θα του έχουν καμία γκαρσονιέρα. Δηλαδή δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος να πεθάνει από την πείνα, σε αυτή τη χώρα δεν υπήρξε κράτος πρόνοιας αλλά υπάρχει μικροϊδιοκτησία και οικογένεια. Έτσι σήμερα μένουν μέχρι τα 30-35 στο σπίτι δεν έχουν την κουλτούρα να φύγουν, βολεύονται με μια σκατοδουλειά με 600 ευρώ, δεν έχουν έξοδα στέγασης, αγοράζουν με δάνειο ένα αυτοκίνητο για να περνάνε καλά το σαββατοκύριακο, οπότε ποια δουλειά και ποια απεργία και ποιος αγώνας. Είναι δηλαδή μια γενικότερη έλλειψη κουλτούρας, αυτό που κυριαρχεί είναι πώς ατομικά θα κοιτάξει ο καθένας να βρει την άκρη, να κάνει μια λαμογιά, να χωθεί κάπου, να γλύψει για να καταφέρει να επιβιώσει, όχι όμως να επιβιώσει διεκδικώντας συλλογικά, αλλά να επιβιώσει με χίλιους άλλους τρόπους εκτός από αυτόν, ίσως θα είναι το τελευταίο πράγμα που θα σκεφτεί η συλλογική διεκδίκηση.

Ρεπό : Υπάρχει τρομακτική έλλειψη στους διεκδικητικούς αγώνες από τα κάτω, αυτοί είναι που γεμίζουν και δίνουν πράγματα στον κόσμο. Ποιους διεκδικητικούς αγώνες από τα κάτω θυμάστε τα τελευταία 20 χρόνια που να έχουν κερδίσει; Όταν συμβαίνει ένας νικηφόρος αγώνας σημαίνει ότι μέσα στην ιστορική εξέλιξη κερδίζονται συνειδήσεις και άτομα. Για παράδειγμα για εμάς εδώ ποια ήταν η πρώτη εμπειρία πολιτικοποίησης; Τα μαθητικά του ‘91, εάν λοιπόν τώρα κοιτάξεις στο χώρο τι ηλικίες κινούνται, παρατηρείς κάποια χρονικά χάσματα, τα οποία συμπίπτουν με κινητοποιήσεις και αγώνες. Υπάρχει δηλαδή ενδεικτικά ένα ρεύμα κόσμου που βγήκε από τα μαθητικά του 90-91, μια επόμενη φουρνιά που βγήκε πάλι με τα μαθητικά το ’98 με τον Αρσένη. Αυτός ο κόσμος έχει δει και έχει ζήσει και γνωρίζει την κουλτούρα της συλλογικής διεκδίκησης.

Βιβλιοφρικάριος Α : Μαζί με τα παραπάνω στην Ελλάδα λείπουν και τα κοινωνικά αντανακλαστικά που όταν συμβαίνει κάτι ο κόσμος αντιδρά άμεσα, όπως σε άλλες χώρες της Ευρώπης όταν ακριβαίνουν τα τρόφιμα πιο πολλοί θα μπουν στα super market και θα κλέψουν ή θα μποϋκοτάρουν ή θα κάνουν καταλήψεις. Αυτό έχει να κάνει με την παράδοση, την καταγωγή και την κουλτούρα των αγώνων που στην Ελλάδα υπάρχει τρομερή έλλειψη.

Ρεπό : Η Ελλάδα έχει αποκλειστικά πολιτική κουλτούρα και ουσιαστικά είναι η πολιτική κουλτούρα του ΚΚΕ. Έτσι δεν έχει εμφανιστεί η εργατική κουλτούρα που αναπτύχθηκε στην Αγγλία ή στην Αμερική ή στην Λατινική Αμερική. Στην Ελλάδα η εργατική κουλτούρα είναι η πολιτική σταλινική κουλτούρα του ΚΚΕ.

Βιβλιοφρικάριος Α : Αυτό έχει να κάνει με την δομή της χώρας, η οποία ποτέ δεν ήταν κάτι συγκεκριμένο, ποτέ δεν ήταν ασ’ πούμε βιομηχανική χώρα. Αυτό που συνέβη ήταν ότι έλεγε ο άλλος, θα φύγω από το χωριό θα πάω μετανάστης στην Αθήνα, οπότε ερημώνει η ύπαιθρος, δεν υπάρχει αγροτική πολιτική και ταυτόχρονα στοιβάζονται όλοι στην Αθήνα και καταστρέφεται η πόλη καθώς χτίζονται τα πάντα. Ποτέ δεν υπήρξε μια ξεκάθαρη εργατική φιγούρα, μεμονωμένα μπορεί αλλά όλες αλέσθηκαν έγιναν μια σούπα μέσα στο χάος της Αθήνας. Η δε κυρίαρχη φιγούρα από το 80 και μετά ήταν να καβατζοθώ ατομικά κυρίως μπαίνοντας στο δημόσιο.

Ρεπό : Επίσης στην Ελλάδα ο συνδικαλισμός είναι απόλυτα πολιτικοποιημένος, υπάρχει παντού το κόμμα, όταν λοιπόν βρίσκεσαι σε έναν εργατικό αγώνα και έχεις από πίσω το κόμμα με την πολιτική θεωρία που λέει ότι δε πειράζει άμα χάσουμε σε αυτόν τον αγώνα έχουμε κερδίσει στις εκλογές μια έδρα παραπάνω, πώς να προχωρήσεις.

ΒΟ. Ποια είναι η άποψή σας για την άρνηση της εργασίας, υπάρχει σαν φιλοδοξία, βρίσκεται σε αντίθεση με το χτίσιμο μιας εργατικής ταυτότητας δηλαδή ισχύει ότι όταν αγωνίζεσαι προσπαθείς να καταστρέψεις τον ρόλο του εργάτη, τον ρόλο που είναι ετεροκαθορισμένος από πριν.

Βιβλιοφρικάριος Β : Η άρνηση της εργασίας ξεκινάει από το ότι αρνούμαι την εργασία μέσα από την εργασία. Πολλές φορές αυτό που συμβαίνει είναι ότι υπάρχει η οικογένεια που σε συντηρεί και λέει ο άλλος εγώ «αρνούμαι τώρα την εργασία» μη δουλεύοντας. Υπάρχει όμως και η άρνηση της εργασίας η οποία πατάει πάνω στο χτίσιμο δομών κοινωνικής αλληλεγγύης φτιάχνονται λ.χ. ταμεία εργαζόμενων. Η άρνηση λοιπόν της εργασίας είναι η λούφα, είναι η κοπάνα είναι το σαμποτάζ, αλλά δεν αρκούν αυτά χρειάζονται και οι μαζικές απεργίες, οι δομές υποστήριξης αλληλεγγύης όπως τα ταμεία αλληλοβοήθειας, χρειάζονται οι ρήξεις με την οικογένεια και οι συγκατοικήσεις.

Βιβλιοφρικάριος Α : Για μια εργατική συλλογικότητα είναι δύσκολο να βάλει στο κέντρο της ανάλυσής της την άρνηση της εργασίας. Εάν θέλει να έχει μια σοβαρή παρέμβαση σε χώρους εργασίας δεν μπορεί να το κάνει αυτό μιλώντας στους εργαζόμενους για άρνηση της εργασίας. Δυστυχώς πρέπει να ξεκινήσεις από πολύ πιο απλά πράγματα και κυρίως για τις συνθήκες εργασίας. Δε γίνεται να πεις στον άλλο «μη δουλεύετε ποτέ» όταν έχει χάσει την μπάλα σε βασικά καθημερινά πράγματα.

Ρεπό : Για να μιλήσεις για άρνηση της εργασίας πρέπει να έχεις ένα αντιπαράδειγμα. Σε γενικές γραμμές η άρνηση της εργασίας περνάει από διάφορες διαδρομές, αλλά εγώ ως πολιτικά δραστήριος θα πω ότι προτάσσω την άρνηση της εργασίας μόνο με συλλογικούς τρόπους και όχι ατομικά. Δε με ενδιαφέρει αν ατομικά κάποιος αρνείται την εργασία, οι ατομικές λύσεις και οι ατομικές διέξοδοι δεν αποτελούν πρόταγμά μου. Μπορεί να πω μπράβο σε κάποιον που κλέβει μια τράπεζα και «αρνείται την εργασία», αλλά πολιτικά μου είναι αδιάφορη κίνηση. Μόνο ως μια συλλογική στάση μπορώ να προσεγγίσω την άρνηση της εργασίας.