Του ΝΙΚΟΛΑ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ
Στη μνήμη του Αγγελου Ελεφάντη
Συνηθίζουμε όλο και περισσότερο σε παχύρρευστες και φαιδρές ρητορικές. Ειδικά στις επετείους όπου η εκάστοτε Παγκόσμια Ημέρα επιστρατεύεται για να στολίσει, έστω με μαύρες και μοβ κορδέλες, μια γωνιά της μεγάλης μας τηλεοπτικής και πολιτικής εμποροπανήγυρης. Το φαιδρό γίνεται ωστόσο άσεμνο και ενοχλητικά άκομψο στην περίπτωση του «περιβάλλοντος» και ακόμα περισσότερο μιας Ελλάδας που δηλώνει ότι εορτάζει την ημέρα του περιβάλλοντος. Η ίδια η λέξη παραπέμπει πλέον σε μια άσαρκη και μελοδραματική ηθικολογία, σε σελίδες με παιδικές ζωγραφιές και διαφημιστικές καταχωρίσεις «πράσινων» προϊόντων. Πράσινο μιας νέας δημαγωγίας, οικολογία για το ανοιχτόμυαλο τμήμα των ανώτερων μεσαίων στρωμάτων με τη συνοδεία έθνικ κρουστών και γλυκανάλατων στιχουργημάτων παγκόσμιου φωτισμού.
Αυτή η μετατροπή ενός κατεξοχήν σκληρού και συγκρουσιακού ζητήματος σε κονσέρτο της ποπ και παρέλαση κοινών τόπων δεν είναι κάτι ανώδυνο. Εχω την εντύπωση πως μπορεί να είναι και επικίνδυνο.
Εξοικειώνει με την ιδέα ότι τα «περιβαλλοντικά» είναι προβλήματα που δεν θέτουν σε διερώτηση τις κοινωνικές σχέσεις των συγχρόνων, την ίδια την οικονομία του συλλογικού μας βίου, παρά μόνο κάποιες ανεύθυνες ατομικές συμπεριφορές. Προβάλλει την αντίληψη ότι υπάρχει ένα νεφελώδες τοπίο συλλογικής ευθύνης που προσομοιάζει σε εκείνο το μυστηριώδες αντικείμενο το οποίο βαφτίζουμε εθνικό θέμα για να πάψουν να ασχολούνται σοβαρά μαζί του οι πολίτες. Το «περιβάλλον» γίνεται έτσι ένα ακόμα πεδίο για τεχνοκρατικές ψευδαισθήσεις και παραινέσεις προς σωφρονισμό, ιδανικό άθλημα για καριέρες συνταξιούχων της πολιτικής και διασημοτήτων σε αναζήτηση προσωπικού νοήματος και καλού κάρμα. Ποιο είναι εδώ το ενοχλητικό;
Μάλλον όχι καθαυτό το γεγονός της ιδιοποίησης της περιβαλλοντικής ευαισθησίας από τον «έξυπνο» φιλελευθερισμό των free press και των οικολογούντων του γλυκού νερού που πολλαπλασιάζονται με ανησυχητικό ρυθμό. Αυτό είναι ώς ένα βαθμό αναμενόμενο. Το ενοχλητικό είναι η διαχείριση αυτής της ευαισθησίας με τους όρους μιας θρησκευτικότητας χωρίς θρησκεία, μιας καλής συνείδησης που βασίζεται όμως στη λήθη και στη σκανδαλώδη παραμέληση κρίσιμων παραμέτρων της οικολογικής κρίσης. Οταν ας πούμε δεν θίγεται η ιερή αγελάδα της μοντέρνας ιδεολογίας, η Ανάπτυξη και η Πρόοδος, όταν αποσιωπάται το πρόβλημα των ορίων τού «πάντα περισσότερο», καταλήγει κάπου εδώ: στην καλύτερη περίπτωση σε έναν προσκοπικό νεορομαντισμό και όλο και πιο συχνά στην αμήχανη περιφορά δημόσιων ευχών που ζητούν να ικανοποιήσουν τους πάντες. Και η ψευδαίσθηση ότι «το περιβάλλον είναι θέμα που μας ενώνει όλους» είναι ίσως η χείριστη των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ταγοί της νέας θρησκευτικότητας. Γιατί, βεβαίως, κάτι τέτοιο ελάχιστα ισχύει ακόμα και στα επιμέρους και τα λεγόμενα μικρά.
Για παράδειγμα, οι ελεύθερες από κερδοσκοπικά συμφέροντα δημόσιες ακτές της Αττικής δεν είναι αυτονόητα συμπαθές πράγμα. Στον βαθμό που ένα μεγάλο κομμάτι της «εκσυγχρονιστικής» ανάταξης της χώρας από τη δεκαετία του '80 και έπειτα στηρίχτηκε στην κουλτούρα των τραπεζοκαθισμάτων και του beach bar, στα νυχτερινά κέντρα και στην έκρηξη ατομικής επίδειξης, η διατήρηση πιο λιτών τοπίων και τρόπων αναψυχής φαντάζει σε πολλούς ως «μιζέρια» και «ακινησία». Η συστηματική κατήχηση των πολιτών στο εφήμερο φαίνεσθαι και στην άμεση απόδοση, ο προσηλυτισμός προοδευτικών και συντηρητικών στην ίδια κλίμακα απαντήσεων για το τι συνιστά καλή ζωή και ευημερία δεν επιτρέπει αισιόδοξες προβλέψεις. Το ίδιο έχω την αίσθηση ότι συμβαίνει με οτιδήποτε θα προσέγγιζε την εικόνα ενός δημόσιου χώρου χωρίς τη σημερινή παντοκρατορία του ιδιωτικού αυτοκινήτου και τον μεταμοντέρνο φαραωνισμό των Mall και των «μεγάλων επιφανειών».
Καθετί που θέτει επώδυνα υπαρξιακά και ιδεολογικά ερωτήματα για τα αυτονόητα της δημοκρατίας του μεσαίου χώρου, για τον άρτιο και οικοδομήσιμο κόσμο μας και τη συναλλακτική του ηθική απωθείται για να μη χαλάσει το κλίμα, να μη δώσει λαβή σε κακά σχόλια.Για αυτόν ίσως τον λόγο μια τέτοια επέτειος φέρνει στον νου κάτι από τις εκθέσεις ιδεών που γράφαμε προ δεκαετιών. Η διαφορά είναι πως η αρετή της αποταμίευσης φαίνεται να παραδίδει τη σκυτάλη στο must της ανακύκλωσης. Και ότι ένας μαλθακός περιβαλλοντισμός συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες να γίνει το εγκεκριμένο υπό των αρχών συμπλήρωμα διατροφής των νεοαστών.*
2 - 14/06/2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου