Το παράδειγμα του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς
 Γρηγοριάδης Κώστας |
Μαζί με την «πολιτιστική χορηγία», η ΕΚΕ έχει ανακαλύψει «πεδίον δόξης λαμπρόν» στον τομέα του πολιτισμού, κυρίως μετά τη Στρατηγική της Λισαβόνας και το στόχο για πλήρη ένταξη της πολιτισμικής δραστηριότητας και της πολιτιστικής κληρονομιάς στις ανταγωνιστικές ανάγκες του ευρω - ενωσιακού κεφαλαίου (βλ. «Ρ» 16/12/2007 «ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ, Με στόχο τα κέρδη και την ταξική ύπνωση»). Οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι και οι πολυεθνικές έχουν επιδοθεί στο εν λόγω «σπορ», με το αστικό κράτος να κάνει ό,τι μπορεί για να τους εξυπηρετήσει. Σε αυτό το «ό,τι μπορεί» εντάχθηκε και ο σκληρός πυρήνας της πολιτιστικής κληρονομιάς».
Το 2005 η κυβέρνηση προσπαθεί να «περάσει» το νέο Οργανισμό του υπουργείου Πολιτισμού, μόλις δύο χρόνια μετά τον Οργανισμό που «πέρασε» το ΠΑΣΟΚ. Σε δηλώσεις του τον Μάρτη του 2005, ο τότε υφυπουργός Πολιτισμού, Π. Τατούλης, συνέδεσε τον Οργανισμό με τις «κατευθύνσεις της ΕΕ για την περίοδο 2007 - 2013», στους άξονες των οποίων εντάσσονται, μεταξύ άλλων, η «ενίσχυση της στρατηγικής προσέγγισης του προγραμματισμού της Δημόσιας Διοίκησης, με παράλληλη αποκέντρωση αρμοδιοτήτων μέσω εταιρικών σχέσεων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο» και η «διεύρυνση της ικανότητας συνεργασίας δημόσιων - ιδιωτικών φορέων και κινητοποίησης (μόχλευσης) ιδιωτικών πόρων για τη συγχρηματοδότηση επενδύσεων». Το ΥΠΠΟ θα λειτουργούσε «ως "συντονιστής" της κοινωνίας στα πολιτιστικά θέματα, λαμβάνοντας υπόψη και την αναπτυξιακή προοπτική τους».
Το νομοσχέδιο μετέτρεπε σε «λεωφόρους» τους «δρόμους» του Οργανισμού Βενιζέλου στην ιδιωτικοποίηση του Πολιτισμού (κυρίως με την αποσύνδεση μεγάλων μουσείων από τις «μητρικές» Εφορείες Αρχαιοτήτων για να γίνουν «ευέλικτα» και μη «γραφειοκρατικά») και ξεσήκωσε αντιδράσεις. Ο απροκάλυπτος αντιδραστικός προσανατολισμός του, θύμισε σε πολλούς αντίστοιχες νομοθετικές «παρεμβάσεις» της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι. Το 2001 η ιταλική κυβέρνηση είχε ανακοινώσει σειρά νόμων για το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας στους ιδιώτες, συμπεριλαμβανομένης και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το ιταλικό τμήμα του ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών) σημείωνε: «Πολλές χώρες κάνουν αγοραπωλησίες γης και κτιρίων και πρόσφατα η Γαλλία έχει κινηθεί προς ένα πολύ παρόμοιο σχέδιο εκποίησης διαφόρων ασύμφορων κτιρίων, συμπεριλαμβανομένων πολλών που είναι σίγουρα πολιτιστικής σημασίας (...) Η διαφορά είναι ο τρόπος που η ιταλική κυβέρνηση έχει αναγγείλει (...) Εδώ δε συζητάμε την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών σε χώρους πολιτιστικής έλξης (...) Η ιδιωτικοποίηση αφορά εδώ στην πώληση ενός κτιρίου ή μιας περιοχής πολιτιστικής κληρονομιάς σε μια ιδιωτική επιχείρηση έτσι ώστε μπορεί να τη μετασχηματίσει σε ένα τουριστικό αξιοθέατο (...)».
Η ΝΔ από το 2004 «επιταχύνει», είτε με το νόμο περί «πολιτιστικής χορηγίας» είτε προσθέτοντας και άλλα «πολιτιστικά» ΝΠΙΔ σε αυτά που είχε συστήσει το ΠΑΣΟΚ. Παράλληλα, μέσω των «ιδρυμάτων» των επιχειρηματικών ομίλων άρχισε να δημιουργείται το «πλέγμα» των «ευαίσθητων» πολιτιστικά επιχειρήσεων.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς στο οποίο πρόσφατα παραχωρήθηκε για 50 χρόνια από το ελληνικό κράτος τμήμα του Κάστρου των Ιωαννίνων για τη δημιουργία και διαχείριση - εκμετάλλευση μουσείου! Είναι η πρώτη φορά που το κεφάλαιο και μάλιστα ένας από τους σκληρούς πυρήνες του, το τραπεζικό, «περνά» τη «γραμμή» της «διαχείρισης» της αρχαίας κληρονομιάς, δηλαδή των μνημείων πριν το 1830. Μέχρι τώρα, αυτό και άλλα ιδρύματα, δραστηριοποιούνταν περισσότερο σε σύγχρονες «δράσεις», φτιάχνοντας το κοινωνικό «προφίλ» τους. Το ΠΙΟΠ π.χ. έχει συστήσει ένα δίκτυο «θεματικών μουσείων» ανά την Ελλάδα μέσω συμβάσεων με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και με κύρια χρηματοδότηση από τα κοινοτικά «πακέτα». Δηλαδή από δημόσιο χρήμα.
Από συνέντευξη του νομάρχη Κορινθίας στη «Φωνή της Κορινθίας» (16/3/2006) μαθαίνουμε ότι Ιδρυμα «κατασκευάζει με χρηματοδότηση του ΠΕΠ Πελοποννήσου, στη Στυμφαλία, το μουσείο παραδοσιακών επαγγελμάτων και περιβαλλοντικής ενημέρωσης, με προϋπολογισμό 3.220.000 ευρώ». Από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος μαθαίνουμε ότι το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στον Πύργο της Τήνου εντάχθηκε στο ΠΕΠ Νοτίου Αιγαίου 2000-2006 και χρηματοδοτήθηκε από το Γ΄ ΚΠΣ. Σε κείμενο του 2004 που «αλιεύσαμε» από το διαδίκτυο (www.kofteros.gr) και αφορά στο ιστορικό ελαιοτριβείο στο Μπορό της Λέσβου, διαβάζουμε ότι αγοράστηκε το 1986 από την τότε Κοινότητα Νεοχωρίου με 1,6 εκατ. δρχ. «με σκοπό να διατηρηθεί και να γίνει Μουσείο (...) Το Ελαιοτριβείο Μουσείο, επιχορηγήθηκε το 1986 με 550.000 δρχ. και το 1998-99 με 54.000.000 δρχ. μέσω των ΠΕΠ εκ των οποίων τα 11.000.000 δρχ. δόθηκαν μέσω του συλλόγου των Νεοχωριτών της Αθήνας "Ο ΜΠΟΡΟΣ". Με τις επιχορηγήσεις έγινε επισκευή της στέγης, έγινε μελέτη για τη συντήρηση και αποκατάσταση του εσωτερικού και εξωτερικού χώρου 54.000.000 δρχ. (...) Σήμερα έχει γίνει παραχώρηση με σύμβαση για εκμετάλλευση, στο Πολιτιστικό Ιδρυμα Τράπεζας Πειραιώς με την υποχρέωση της επαναλειτουργίας του εργοστασίου (...) Το Π.Ι.Ο.Π. θα φέρνει επισκέπτες στο εργοστάσιο - Μουσείο προβάλλοντας έτσι το Μουσείο και το χωριό μας (...)»! Δηλαδή οι Μποριανοί το έφτιαξαν, στο Ιδρυμα παραχωρήθηκε...
Διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του, ότι το Ιδρυμα «συνεργάζεται αποτελεσματικά με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις Περιφέρειες της χώρας για τη δημιουργία Μουσείων και επιδιώκει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για μερικά από τα έργα του». Αναλαμβάνει «τη διοικητική, λογιστική και γραμματειακή κάλυψη των μουσείων του», «μεριμνά για τη συντήρηση, την άψογη λειτουργία και την προβολή τους». «Το μοντέλο αυτής της λειτουργίας επιτυγχάνεται με την άμεση και αμέριστη συνεργασία της τοπικής κοινωνίας και όλων των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και των περιφερειών της χώρας (...) αποτελεί μία μοναδική, μεγάλης κλίμακας πολιτιστική παρέμβαση (...) Τα μουσεία αυτά φιλοδοξούν να αποτελέσουν τόπο συνάντησης και σημείο αναφοράς των τοπικών κοινωνιών, και ιδιαίτερα της νεολαίας (...) Αυτή η ενιαία συλλειτουργία μετατρέπει τα μουσεία του Δικτύου σε ζωντανούς οργανισμούς: οργανισμοί που ενώνουν τον κόσμο της περιφέρειας με την οικονομική ιστορία, την ιστορία με τον πολιτισμό, τον πολιτισμό με τη δράση και την παιδεία».
Αυτή η «μεγάλης κλίμακας πολιτιστική παρέμβαση» του κεφαλαίου πρέπει να φοβίζει το λαό και την προοδευτική επιστημονική κοινότητα αφού πρόκειται για συγκεκριμένη ταξική επιλογή του καπιταλιστικού κράτους να «αποκεντρώσει» αρμοδιότητες, ιδιωτικοποιώντας τες. Και για να επικυρώσει αυτή τη διαδικασία, εκτός από τη δημιουργία του θεσμικού πλαισίου, τη «νομιμοποιεί» και σε επικοινωνιακό επίπεδο. Ετσι, τον Σεπτέμβρη του 2006, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και οι τότε υπουργοί Πολιτισμού και Αιγαίου εγκαινίασαν το μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας στη Λέσβο που ανήκει στο δίκτυο του ιδρύματος. Ο Γ. Βουλγαράκης είχε πει τότε ότι πρόκειται για πολύ σημαντική «δυνητικά πιλοτική δουλειά» και ότι το ίδρυμα «προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στον ελληνικό πολιτισμό». Τις ευχαριστίες του στο ίδρυμα είχε εκφράσει και ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ και πρώην υπουργός, Ν. Σηφουνάκης θεωρώντας ότι «αυτά τα παραδείγματα πρέπει να έχουν συνέχεια». Ωστόσο, το μουσείο δημιουργήθηκε με χρήματα του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου, με τον γγ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, Σ. Τσίφτη να δηλώνει «βέβαιος ότι το Πολιτιστικό Ιδρυμα του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς θα το διαχειριστεί κατά τον καλύτερο τρόπο».
Μετά από όλα αυτά, ήταν μάλλον αναμενόμενο αυτό που έγινε τον περασμένο Δεκέμβρη, οπότε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε κατά πλειοψηφία υπέρ της παραχώρησης προς χρήση για 50 χρόνια(!) τμήματος της ακρόπολης του Ιτς Καλέ στο Κάστρο των Ιωαννίνων, στο Πολιτιστικό Ιδρυμα της Τράπεζας Πειραιώς, για τη δημιουργία τεχνολογικού μουσείου αργυροχρυσοχοΐας! Η παραχώρηση αφορά στο δυτικό τμήμα της ακρόπολης και συγκεκριμένα του κτιρίου του «μαγειρείου», που κατασκευάστηκε στην εποχή του Αλή Πασά στα τέλη του 18ου αιώνα, γεγονός που το κατατάσσει στις αρχαιότητες σύμφωνα με τον αρχαιολογικό νόμο. Ο όμιλος θα καλύψει το κόστος λειτουργίας του μουσείου, τις μελέτες και ό,τι τις συνοδεύει, αλλά, βέβαια, το κόστος κατασκευής του μουσείου θα επιχειρηθεί να ενταχθεί στο Δ΄ ΚΠΣ! Ετσι το κράτος συμφωνεί να ξεκινήσει το Ιδρυμα τη σύνταξη των μελετών ώστε μετά να εντάξει το έργο στο Δ΄ ΚΠΣ, να κατασκευάσει το μουσείο... και να το παραχωρήσει προς χρήση στο Ιδρυμα.
Να σημειωθεί, ότι σύμφωνα με ΠΔ του 2004 με το οποίο τροποποιούνται διατάξεις του οργανισμού του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, στο άρθρο 3 για την περιουσία και τους πόρους προστίθενται και τα εξής: «Εσοδα από τα αναψυκτήρια - κυλικεία των μουσείων του ιδρύματος και των μουσείων που ανήκουν στο ίδρυμα κατά χρήση», ενώ δίνεται η δυνατότητα στο ίδρυμα να παραχωρεί την υποδομή του δωρεάν ή έναντι ανταλλάγματος με «τα έσοδα από τη διάθεση αυτή» να μην ξεπερνούν συνολικά το 25% του λειτουργικού ετήσιου κόστους του συγκεκριμένου μουσείου.
Οταν μέλος του ΚΑΣ έθεσε την εύλογη ερώτηση για το αν μπορεί το ΥΠΠΟ να παραχωρεί κάστρα σε ιδιώτες, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «θα μας ζητάνε και την Ακρόπολη», η απάντηση ήταν ότι η δυνατότητα υπάρχει από το ν. 2557/97 του ΠΑΣΟΚ, με βάση τον οποίο έγιναν και οι άλλες παραχωρήσεις στο ίδρυμα. Και όταν ο νομικός σύμβουλος του ΥΠΠΟ, που προήδρευε της συνεδρίασης, επιφυλάχτηκε για το αν η σχετική διάταξη αφορά και σε μνημεία του κράτους (καταψηφίζοντας τελικά την παραχώρηση) η «καταπληκτική» απάντηση ήταν ότι αφού δεν εξαιρεί ο νόμος τα μνημεία... άρα τα περιλαμβάνει.
Το ΠΙΟΠ συμμετέχει και στην Κοινοπραξία «Καλειδοσκόπιο», στο πλαίσιο της «κοινοτικής πρωτοβουλίας» «Eqyal Crescent» και συγκεκριμένα στον «Αξονα Προτεραιότητας "Ανάπτυξη Επιχειρηματικού Πνεύματος"». Η κοινοπραξία χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και από το υπουργείο Απασχόλησης και συμμετέχουν επίσης: Ιδρυμα Λαμπράκη, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα, ΤΕΔΚ Ν. Κορινθίας, ΤΕΔΚ Ν. Αρκαδίας, Αναπτυξιακή Ν. Αργολίδας, Αναπτυξιακή Εταιρεία Λακωνίας «Πάρνωνα - Ταϋγέτου», Αναπτυξιακή Μεσσηνίας, ΚΕΚ Διάσταση, ΒΡΜ, ΡΜΜ, ενώ αποσκοπεί «στην ανάπτυξη επιχειρηματικότητας προσανατολισμένης στον πολιτιστικό και εναλλακτικό τουρισμό στην Περιφέρεια Πελοποννήσου».
Σε μελέτη της κοινοπραξίας «για την αξιοποίηση του πολιτισμικού και περιβαλλοντικού κεφαλαίου της Περιφέρειας Πελοποννήσου... με στόχο την ανάπτυξη εναλλακτικών τουριστικών δραστηριοτήτων ιδιαίτερα σε περιοχές εκτός του επίσημου "τουριστικού χάρτη"», περιλαμβάνονται ενότητες όπως οι παραδοσιακοί οικισμοί, τα κάστρα, «Περιβάλλον -Οικοτουρισμός», «Πολιτισμός της Ελιάς», «Δρόμοι του κρασιού - Οινοτουρισμός». Αυτές οι ενότητες «υποδεικνύουν περιοχές και διαδρομές στον χάρτη της Πελοποννήσου, όπου η ποιότητα των στοιχείων και η σύμπτωση πολιτισμικών και περιβαλλοντικών πόρων, προδιαγράφουν θετικές προοπτικές υλοποίησης μιας εναλλακτικής αναπτυξιακής στρατηγικής».
Ετσι, οι παραδοσιακοί οικισμοί αποτελούν «το "σκηνικό" που μπορεί να λειτουργήσει, όπως σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, καταλυτικά ως "κέλυφος ανάπτυξης" για την άνθηση τουριστικών και άλλων συμπληρωματικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων (π.χ. ορεινή Αρκαδία, Γορτυνία, Μαίναλο, Β. Κυνουρία, Μάνη) (...) Η ενσωμάτωση των παραδοσιακών οικισμών σε ένα πλέγμα βασικών υποδομών και υπηρεσιών μπορεί να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον ανάπτυξης για πολλές επιχειρηματικές δραστηριότητες, όπως οι υπηρεσίες διαμονής (λειτουργία παραδοσιακών ξενώνων και καταλυμάτων), υπηρεσίες εστίασης (εστιατόρια / ταβέρνες τοπικής κουζίνας), πολιτιστικές εκδηλώσεις και γιορτές λαογραφικού - αγροτουριστικού χαρακτήρα, συνέδρια και εργαστήρια, λειτουργία μουσείων κ.λπ.. Η γειτνίαση με περιοχές περιβαλλοντικού-οικολογικού ενδιαφέροντος (π.χ. ορεινοί όγκοι, δάση, φαράγγια, ποτάμια, υδροβιότοποι) δίνει, επίσης, τη δυνατότητα ανάπτυξης συμπληρωματικών δραστηριοτήτων, όπως οι ποικίλες δραστηριότητες στη φύση προσφέροντας ένα πλούσιο σε περιεχόμενο και επιλογές τουριστικό "προϊόν"».
Τα κάστρα, οι ακροπόλεις και οι οχυρώσεις, «τα απομεινάρια πύργων και φυλακίων που σώζονται διάσπαρτα σε πολλά σημεία του φυσικού τοπίου (π.χ. Μάνη, Κορώνη, Μεθώνη, Πύλος, Ακροκόρινθος) (...) επιδέχονται πολλαπλές χρήσεις, είτε ως τόποι διοργάνωσης πολιτιστικών εκδηλώσεων, είτε ως επισκέψιμοι χώροι, αλλά και ως προορισμοί και ενδιάμεσοι σταθμοί σε πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές δίνοντας ξεχωριστό ενδιαφέρον σε δραστηριότητες που εντάσσονται στην κατηγορία του πολιτιστικού τουρισμού».
Στην υλοποίηση της μελέτης «συμμετείχαν το Ιδρυμα Λαμπράκη ως συντονιστής φορέας, το ΚΣΣΑ Πελοπόννησος, η Project Management and Marketing (PMM) A. Ε. και το Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ)».
Πάντως η κυβέρνηση τίμησε δεόντως την «προσφορά» του κεφαλαίου στον πολιτισμό. Τέλη του περασμένου Δεκέμβρη, στέλεχος του Ιδρύματος, διορίστηκε από τον υπουργό Πολιτισμού ως μέλος του «Συμβουλίου Χορηγιών», στο οποίο μετέχουν κι άλλοι εκπρόσωποι του κεφαλαίου. Το αστικό κράτος δεν ήταν ποτέ αχάριστο...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου