7+1 Ερωτήσεις και απαντήσεις για το Ασφαλιστικό

1. Υπάρχει κρίση της Κοινωνικής Ασφάλισης;

Οχι, κρίση της κοινωνικής ασφάλισης δεν υπάρχει. Γιατί κοινωνική ασφάλιση είναι η δυνατότητα μιας κοινωνίας να συντηρήσει τα μέλη της μέχρι να πεθάνουν, εξασφαλίζοντάς τους τη δυνατότητα να ζήσουν στα γηρατιά τους έξω από την παραγωγική διαδικασία. Μέχρι τώρα, ουδείς έχει υποστηρίξει ότι ο πλούτος που παράγεται ετησίως στη χώρα μας δεν επαρκεί για να συντηρηθούν οι συνταξιούχοι.

Εκείνα που περνούν κρίση είναι τα ασφαλιστικά ταμεία στην επιχειρηματική τους μορφή. Δηλαδή, ως ένας οικονομικός οργανισμός που εισπράττει έσοδα και πληρώνει δαπάνες. Πράγματι, εδώ και μια εικοσαετία, πολλά ασφαλιστικά ταμεία και κυρίως το ΙΚΑ, στο οποίο ασφαλίζεται η μεγάλη πλειοψηφία των μισθωτών, βρίσκονται διαρκώς σε ένα φαύλο κύκλο ελλειμμάτων. Αυτά τα ελλείμματα χρησιμοποιούνται ως μοχλός συνεχών ανατροπών, σε βάρος των ασφαλιστικών παροχών των εργαζόμενων και συνταξιούχων. Ανατροπές που περιλαμβάνουν αύξηση των ορίων ηλικίας για συνταξιοδότηση, μείωση του ύψους των συντάξεων, αλλά και πετσόκομμα των κάθε είδους παροχών (υγεία, αναπηρικές συντάξεις, πρόωρη συνταξιοδότηση κ.λπ.).

Πέρα από την τυπική εικόνα ενός ελλειμματικού ασφαλιστικού συστήματος, πρέπει να σημειωθεί ότι την ευθύνη για τη διαχείρισή του είχαν πάντοτε οι κυβερνήσεις. Αυτές έπαιρναν όλες τις αποφάσεις, αυτές είναι υπεύθυνες.

2. Πού οφείλεται η ελλειμματικότητα του συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης;

Η ελλειμματικότητα οφείλεται σε μια σειρά παράγοντες, που εδώ μπορούν να παρατεθούν μόνο επιγραμματικά:

― Τα αποθεματικά των Ταμείων καταληστεύθηκαν όταν αυτά ήταν ανθηρά, δηλαδή όταν σχηματίζονταν αποθεματικά προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για τις μελλοντικές ανάγκες των Ταμείων. Επί δεκαετίες δεσμεύονταν υποχρεωτικά στην ΤτΕ, χωρίς επιτόκιο ή με επιτόκιο αρκετές φορές κάτω από το τρέχον επιτόκιο δανεισμού, και διοχετεύονταν με τη μορφή «θαλασσοδανείων» προς τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, στο όνομα της ανάπτυξης. Τα αποθεματικά του ΙΚΑ, για παράδειγμα, εξαφανίστηκαν λίγο μετά τα μέσα της δεκαετίας του ‘80, οπότε το Ταμείο έγινε ελλειμματικό. Τότε, αντί να του επιστρέψουν τα αποθεματικά του, το οδήγησαν σε τραπεζικό δανεισμό, με αποτέλεσμα να αρχίσει να συσσωρεύει νέα χρέη.

― Το κράτος ουδέποτε ήταν συνεπές στις υποχρεώσεις του. Επί δεκαετίες δεν πλήρωνε καμιά συμμετοχή, μολονότι αυτό προβλεπόταν από τους νόμους. Οταν άρχισε να πληρώνει (την περίοδο που εμφανίστηκαν και άρχισαν να καλπάζουν τα ελλείμματα), έδινε ποσά αυθαίρετα, ίσα-ίσα για να μπαλώνονται μερικές τρύπες. Οταν θέσπισε συγκεκριμένη τριμερή χρηματοδότηση (το 1992), τη θέσπισε μόνο για τους πρωτοεργαζόμενους από 1.1.1993, για να πληρώνει ελάχιστα. Ομως, κι αυτά τα ελάχιστα δεν τα πλήρωνε! Πριν περάσει μια δεκαετία, άλλαξαν κι αυτή τη ρύθμιση, κι αντί για στάνταρ συμμετοχή στις ασφαλιστικές εισφορές, εισήγαγαν το 1% του ΑΕΠ ετησίως, που έβγαζε μικρότερο ποσό κρατικής συμμετοχής (που και αυτό επίσης δεν πληρώνουν στο ακέραιο).

― Το κράτος όχι μόνο δεν εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις του, αλλά ασκούσε και προνοιακή πολιτική μέσω των Ταμείων και ειδικά μέσω του ΙΚΑ. Αρκεί να αναφερθούν μόνο οι συγχωνεύσεις προβληματικών Ταμείων, χωρίς το κράτος να καταβάλλει δεκάρα, η συνταξιοδότηση ομογενών από την Αίγυπτο και άλλες χώρες κ.λπ.

― Το πιο αγαπημένο σπορ των καπιταλιστών στην Ελλάδα είναι η εισφοροδιαφυγή και η εισφοροκλοπή. Η μαύρη ανασφάλιστη εργασία είναι καθεστώς εδώ και δεκαετίες και φούντωσε με τη μαζική είσοδο μεταναστών. Με την εισφοροκλοπή δεν καταβάλλουν ούτε τις εισφορές που εισέπραξαν από τους εργαζόμενους. Το κράτος δεν ασκεί κανένα έλεγχο (οι επιτροπές είναι υποστελεχωμένες και δε μπορούν να κάνουν τίποτα), ενώ σε τακτά χρονικά διαστήματα κάνει ρυθμίσεις, με τις οποίες οι καπιταλιστές καλούνται να πληρώσουν σε δόσεις την εισφοροκλοπή τους. Υπήρξε μια περίοδος που το χρήμα ήταν ακριβό (επιτόκια πάνω από 20%) και εκείνη την περίοδο πολλοί καπιταλιστές προτιμούσαν να μη πληρώνουν τις ασφαλιστικές εισφορές, αλλά να τι χρησιμοποιούν ως κεφάλαιο κίνησης. Εκείνη την περίοδο έγιναν και οι περισσότερες χαριστικές ρυθμίσεις.

― Πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια δεκάδες χιλιάδες νέοι εργάζονται κάθε χρόνο με τα κακόφημα προγράμματα stage, ανασφάλιστοι και με εξευτελιστικές αμοιβές. Μάλιστα, μεγάλο ποσοστό τους πλέον εργάζεται στο δημόσιο τομέα. Δηλαδή, το κράτος έχει θεσπίσει την ανασφάλιστη εργασία, η οποία αυξάνει την ελλειμματικότητα των Ταμείων.

― Η ανεργία, που την τελευταία δεκαπενταετία έχει εκτοξευθεί σε επίπεδα που μέχρι τη δεκαετία του ‘80 ήταν άγνωστα για τον ελληνικό καπιταλισμό, ασκεί επίσης αρνητική επίδραση στα έσοδα της κοινωνικής ασφάλισης.

― Την ίδια αρνητική επίδραση ασκούν επίσης οι λεγόμενες ελαστικές μορφές απασχόλησης (ωρομίσθιο, διευθέτηση χρόνου εργασίας, υπερωρίες οι οποίες πληρώνονται «μαύρα», δουλειές του ποδαριού κ.λπ.).

3. Δηλαδή, οι παροχές των εργαζόμενων δεν έχουν καμιά επίδραση στην ελλειμματικότητα των Ταμείων;

Οι ασφαλιστικές παροχές δε μπορεί να έχουν καμιά επίδραση, για τον απλούστατο λόγο ότι οι εργαζόμενοι είναι αυτοί που παράγουν όλο τον κοινωνικό πλούτο και αυτοί που πληρώνουν περισσότερο από το 80% των φόρων κάθε χρόνο. Επομένως, ό,τι παίρνουν ως μισθό ή μεροκάματο και ό,τι παίρνουν ως ασφαλιστικές παροχές είναι ελάχιστο μπροστά σ’ αυτό που παράγουν. Αλλωστε, μια σύγκριση ανάμεσα σε μισθούς-μεροκάματα-συντάξεις από τη μια και στα κέρδη και το συσσωρευμένο πλούτο που απολαμβάνουν οι καπιταλιστές από την άλλη, αρκεί για να πείσει κάθε εργαζόμενο πως σε καμιά περίπτωση οι όποιες (ακόμα και οι καλύτερες) ασφαλιστικές παροχές δε φταίνε για την ελλειμματικότητα των Ταμείων.

Ο ισχυρισμός αυτός γίνεται πιο προκλητικός αν αναλογιστούμε ότι προβάλλεται από αυτούς που είναι υπεύθυνοι για τη χρόνια καταλήστευση του ασφαλιστικού συστήματος. Γιατί δεν κάνουν έναν υπολογισμό αυτών που ληστεύθηκαν από τα Ταμεία και να δούμε μετά αν θα προκύψουν ελλείμματα και αν φταίνε οι ασφαλιστικές παροχές γι’ αυτά;

Πέρα από τα παραπάνω, πρέπει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα ισχύουν τα ψηλότερα όρια ηλικίας και οι χαμηλότερες συντάξεις της ευρωζώνης. Δηλαδή, ακόμα και η σύγκριση με άλλες καπιταλιστικές χώρες διαλύει το μύθο των υψηλών ασφαλιστικών παροχών.

4. Η γήρανση του πληθυσμού δεν επιδρά αρνητικά στην ισορροπία των ασφαλιστικών συστημάτων; Δεν πρέπει να γίνει κάτι γι’ αυτό;

Τι είναι η περιβόητη γήρανση του πληθυσμού; Είναι η αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων (άνω των 65 ετών) στο σύνολο του πληθυσμού, που έρχεται σαν αποτέλεσμα της αύξησης του προσδόκιμου ζωής. Αρα, πρόκειται για ένα φαινόμενο που θα έπρεπε να μας χαροποιεί. Θα μπορούν οι εργαζόμενοι να απολαμβάνουν για περισσότερα χρόνια την ξεκούραση του συνταξιούχου. Αυτό, βέβαια, χειροτερεύει τη σχέση ασφαλισμένων προς συνταξιούχους, αφού οι συνταξιούχοι γίνονται περισσότεροι. Γιατί, όμως, αυτοί που μιλούν για το ένα σκέλος δε μιλούν και για το άλλο; Γιατί δε μιλούν για τη συνεχή αύξηση της ανεργίας και ειδικά της ανεργίας των νέων, που στη χώρα μας ξεπερνά το 25%; Γιατί δε μιλούν για τη μερική απασχόληση, που στέλνει λιγότερες εισφορές στο ασφαλιστικό σύστημα; Γιατί δε μιλούν για τη μαύρη ανασφάλιστη εργασία ή για τα stage, που στερούν τεράστια έσοδα από την κοινωνική ασφάλιση; Γιατί δε μιλούν για την αύξηση της παραγωγικότητας της κοινωνικής εργασίας, αλλά και για την αύξηση της εντατικότητας, που επιτρέπει στους καπιταλιστές να παίρνουν μεγαλύτερη παραγωγή από λιγότερους εργαζόμενους, με αποτέλεσμα να μειώνονται αυτοί για τους οποίους καταβάλλονται εισφορές στο ασφαλιστικό σύστημα;

Το ζήτημα τίθεται διαφορετικά για τους εργαζόμενους και διαφορετικά για τους καπιταλιστές και τα τσιράκια τους. Οι καπιταλιστές κοιτάζουν μόνο τα κέρδη τους. Για τούτο δε διστάζουν να εισηγηθούν συστήματα τύπου γαλέρας, στα οποία ο εργαζόμενος θα είναι υποχρεωμένος να εργάζεται μέχρι τα βαθιά γεράματα, μέχρι την παραμονή του θανάτου τους. Οι εργαζόμενοι δεν έχουν περιθώριο να κοιτάξουν τίποτ’ άλλο εκτός από την επιβίωση. Την επιβίωση όσο εργάζονται, την επιβίωση όταν βγαίνουν στη σύνταξη.

Η γήρανση του πληθυσμού θα ήταν πρόβλημα κοινωνικό μόνο αν ο παραγόμενος σε όλη την έκταση της οικονομίας πλούτος δεν αρκούσε για να συντηρήσει όλα τα μέλη της κοινωνίας. Ομως, όταν δίπλα μας χορεύουν τα εκατομμύρια και τα δισεκατομμύρια, όταν δίπλα μας βλέπουμε την αριθμητικά μικρή τάξη των καπιταλιστών και των υπηρετών τους να ζει μες στη χλιδή και την πολυτέλεια, είναι πρόκληση οποιαδήποτε συζήτηση για την αύξηση των ορίων ηλικίας των εργαζόμενων, μεγάλο ποσοστό των οποίων βγαίνει στη σύνταξη κουβαλώντας παλιές και νέες επαγγελματικές ασθένειες, οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται καν τέτοιες. Δε θα συναινέσουν οι εργαζόμενοι στη μετατροπή της επιστημονικής προόδου σε δυστυχία για τους ίδιους και τα παιδιά τους.

5. Τι πρέπει να γίνει για τη βελτίωση της αναλογιστικής σχέσης εργαζόμενων -συνταξιούχων;

Αν και το ερώτημα είναι παραπλανητικό, αφού αντιμετωπίζει την κοινωνική ασφάλιση σαν επιχείρηση, σαν λογιστικό μέγεθος με έσοδα και δαπάνες, μπορούμε να απαντήσουμε: πρέπει να αυξηθούν οι εργαζόμενοι για τους οποίους πληρώνονται ασφαλιστικές εισφορές. Με άλλα λόγια, να χτυπηθούν άγρια οι καπιταλιστές που χρησιμοποιούν μαύρη ανασφάλιστη εργασία, να απαγορευτούν όλες οι «ελαστικές μορφές εργασίας». Και κυρίως, να μειωθεί ο ημερήσιος χρόνος εργασίας, ώστε να αυξηθούν οι ασφαλισμένοι. Το 5ήμερο-35ωρο είναι ένα αίτημα που μετράει ήδη 30 χρόνια ζωής. Από τότε που πρωτοδιατυπώθηκε, η παραγωγικότητα (ταυτόχρονα και η εντατικότητα, που πάει «πακέτο») της κοινωνικής εργασίας έχει αυξηθεί με αλματώδη ρυθμό. Ολα τα οφέλη, όμως, τα καρπώνονται οι καπιταλιστές. Αν μειωνόταν κατά μία ώρα ο ημερήσιος χρόνος εργασίας, αναγκαστικά θα προσλαμβάνονταν νέοι εργαζόμενοι, με αποτέλεσμα να βελτιωθεί η αναλογιστική σχέση εργαζόμενων-συνταξιούχων.

6. Αντέχει, όμως, η οικονομία αλλαγές σαν την παραπάνω; Δε θα μειωνόταν έτσι η ανταγωνιστικότητα;

Από τη στιγμή που η οικονομία παράγει πλούτο, τον οποίο νέμεται η αστική τάξη, σπαταλώντας τον παρασιτικά, παναπεί πως αντέχει και παραντέχει. Ομως, και από στενή οικονομική και όχι κοινωνική σκοπιά να δούμε το ζήτημα, το αποτέλεσμα θα ήταν μόνο η μείωση των κερδών των καπιταλιστών, προκειμένου να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους; Ετσι που χρησιμοποιείται η έννοια της ανταγωνιστικότητας, συνιστά έναν ιδεολογικό μύθο, με τον οποίο προσπαθούν να καθηλώσουν τους εργαζόμενους, ώστε να μη διεκδικούν. Η ανταγωνιστικότητα μπορεί ν’ αλλάξει με πολλούς τρόπους. Σε κάθε περίπτωση, ο καπιταλιστής που βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, ρίχνει το ποσοστό του κέρδους του προκειμένου να μη βγει έξω από την αγορά. Γιατί θα έπρεπε οι εργαζόμενοι να στενοχωρηθούν για τη μείωση του ποσοστού του κέρδους, εξαιτίας της βελτίωσης της δικής τους θέσης; Ισα-ίσα, αυτό είναι που πρέπει να επιζητούν, αφού κάθε βελτίωση στο ύψος του μισθού, στο ωράριο εργασίας, στις εργασιακές σχέσεις, στις ασφαλιστικές παροχές μόνο από τη μείωση των καπιταλιστικών κερδών μπορεί να προκύψει. Είναι σαν να παίρνουν λίγο από το αίμα τους πίσω.

7. Υπάρχει τελικά ανάγκη ασφαλιστικής μεταρρύθμισης;

Φυσικά και υπάρχει. Οχι όμως έτσι όπως την εννοούν η κυβέρνηση, ο ΣΕΒ, ο Γκαργκάνας και όλοι οι άλλοι που στηρίζουν την αντιασφαλιστική επίθεση. Ανάγκη ασφαλιστικής μεταρρύθμισης υπάρχει και θα υπάρχει πάντοτε για τους εργαζόμενους. Γιατί η ασφάλισή τους δεν είναι παρά ένας έμμεσος μισθός. Είναι το δικαίωμά τους να μπορούν να επιβιώσουν όχι μόνο στα γεράματα, αλλά και σε περίπτωση ασθένειας ή αναπηρίας. Δεν υπάρχει, λοιπόν, ουδέτερη ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Οι εργαζόμενοι θα αγωνίζονται πάντοτε για τη διεύρυνση των ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων, ενώ οι καπιταλιστές και το κράτος τους θα αγωνίζονται για την περικοπή τους. Τίποτα δεν αποτελεί παραχώρηση, τα πάντα είναι κατακτήσεις.

+1. Τι ασφαλιστικό σύστημα πρέπει να διεκδικήσουν τελικά οι εργαζόμενοι;

Ξεκινώντας από την αλήθεια, ότι η κοινωνική ασφάλιση δεν είναι παρά έμμεσος μισθός, ένα συμπλήρωμα του μισθού δηλαδή, που δεν αναιρεί την εκμετάλλευση ανθρώπου από ανθρώπου, την εκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο, οι εργαζόμενοι δε μπορούν να περιοριστούν σ’ αυτά που τους «παραχωρεί» το κράτος της κεφαλαιοκρατίας, αλλά να διεκδικήσουν πλήρη ασφάλιση για όλους. Ασφάλιση υγείας, ασφάλιση απέναντι σε ατύχημα, ασφάλιση για τα γηρατιά. Ασφάλιση με την οποία να μπορούν να ζήσουν, όπως ακριβώς ζητούν μισθό με τον οποίο να μπορούν να ζήσουν. Ασφάλιση ίδια για όλους, χωρίς διαχωρισμούς ανδρών και γυναικών, ντόπιων και μεταναστών, παλιών και νέων. Ασφάλιση και για τους ανέργους, γιατί η ανεργία δεν είναι επιλογή του εργαζόμενου, αλλά αρρώστια στην οποία τον καταδικάζει το σύστημα.

Ξεκινώντας από την αλήθεια, ότι αυτοί παράγουν όλο τον κοινωνικό πλούτο και αυτοί σηκώνουν τα φορολογικά βάρη, οι εργαζόμενοι δε μπορούν να αποδεχτούν τη λογική της τριμερούς χρηματοδότησης, που εμφανίζει τους καπιταλιστές και το κράτος σαν φιλάνθρωπους, που βοηθούν τους φτωχούς εργαζόμενους. Εφόσον και τα καπιταλιστικά κέρδη και τα έσοδα του κράτους δεν είναι παρά κλεμμένη υπεραξία, οι εργαζόμενοι πρέπει να διεκδικήσουν χρηματοδότηση της ασφάλισης μόνο από τους καπιταλιστές και το κράτος τους.

Αυτός είναι ο τελικός στόχος, το ιδανικό μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία, για όσο δηλαδή οι εργαζόμενοι θα είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης. Φυσικά, ο αγώνας δεν προχωρά μόνο με τον τελικό στόχο. Αναγκαστικά έχει ενδιάμεσους στόχους, μερικές διεκδικήσεις. Ποιες είναι οι βασικότερες απ’ αυτές;

― Μείωση κατά 5 χρόνια όλων των ορίων ηλικίας (και των γενικών και των ειδικών, όπως στα ΒΑΕ κ.λπ.

― Επαναφορά της διαφοράς κατά 5 έτη στα όρια ηλικίας ανδρών και γυναικών, αναγνωρίζοντας το ρόλο της μητρότητας, τις βιολογικές διαφορές και τη διπλή καταπίεση της γυναίκας στην καπιταλιστική κοινωνία.

― Συνταξιοδότηση μετά από 30 χρόνια εργασίας, ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας.

― Αναγνώριση των ενσήμων της στρατιωτικής θητείας, χωρίς καμιά εξαγορά από τον εργαζόμενο.

― Συνολική σύνταξη (κύρια και επικουρική) ίση τουλάχιστον με τον τελευταίο μισθό.

― Κατάργηση όλων των αντιασφαλιστικών νόμων που ψηφίστηκαν από το 1990.