Γιατί σιδηροδέσμια;

Του ΑΝΤΩΝΗ ΦΟΥΣΑ*

Οφείλω να διευκρινίσω από την αρχή ότι δεν γνωρίζω κανέναν και δεν έχω καμία απολύτως σχέση, τόσο με τον παρ' ολίγο αυτόχειρα Χρήστο Ζαχόπουλο, τέως γενικό γραμματέα και ισχυρό άνδρα του υπουργείου Πολιτισμού, όσο και με την «πέτρα του σκανδάλου» και ήδη κατηγορουμένη και προφυλακισμένη Εύη Τσέκου, πρώην συμβασιούχο, υπάλληλο του ίδιου υπουργείου.

Με όσα, όμως, συμβαίνουν τις ημέρες αυτές για την εν λόγω υπόθεση, γράφονται ή και παρουσιάζονται στα ΜΜΕ, «επαναστατεί ο νομικός μου πολιτισμός», όπως και κάθε αντικειμενικού και ψύχραιμου πολιτικού και νομικού, και αισθάνομαι επιτακτική την ανάγκη να διατυπώσω δημοσίως κάποιες σκέψεις μου. Το κάνω δε αυτό, τόσο ως νομικός όσο και ως πολιτικός και, πολύ περισσότερο, διότι υπερηφανεύομαι ότι ζω σε μια χώρα δημοκρατική και με μία Δικαιοσύνη απολύτως ανεξάρτητη, που σέβεται τα δικαιώματα και την προσωπικότητα κάθε πολίτη, και ιδίως κατηγορουμένου, και ακόμη ότι μέχρι την έκδοση αμετάκλητης απόφασης των αρμοδίων δικαστηρίων ισχύει η βασική αρχή «του τεκμηρίου της αθωότητας».

Αρα, μέχρι την έκδοση τέτοιας απόφασης, δεν επιτρέπεται ούτε δημόσιος διασυρμός ούτε και άδικος στιγματισμός. Οι συνέπειες δε μιας τέτοιας μεταχείρισης είναι, τις περισσότερες φορές, τραγικές για το πρόσωπο που την υφίσταται και την οικογένειά του, για ολόκληρη την κοινωνία και βεβαίως και για την ίδια τη Δικαιοσύνη.

Ασφαλώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι ακριβώς συμβαίνει στην, έτσι και αλλιώς, περίεργη και σκοτεινή αυτή υπόθεση και ούτε σήμερα είναι το θέμα μου αυτό, όπως, επίσης, θα πρέπει να παραδεχτούμε, ότι δεν αποπειράται κάποιος να αυτοκτονήσει και μάλιστα με τέτοιο τρόπο για «ψύλλου πήδημα», πολύ δε περισσότερο, όταν ο υποψήφιος αυτόχειρας είναι μορφωμένος, παντοδύναμος και πανίσχυρος άνθρωπος. Οπως έχουν τα πράγματα μέχρι σήμερα και για τους δύο «πρωταγωνιστές», ο μεν ένας χαροπαλεύει, και του ευχόμαστε ανάρρωση και πλήρη αποκατάσταση της υγείας του, η δε άλλη κατηγορείται για τα αδικήματα της κακουργηματικής εκβίασης και της συμμετοχής σε αυτοκτονία και ήδη, με σύμφωνη διάταξη εισαγγελέα και ανακριτή, είναι προσωρινά κρατούμενη (προφυλακισμένη).

Η υπόθεση αυτή στο σύνολό της έχει ασφαλώς πολλές παραμέτρους (πολιτικές, οικογενειακές, επαγγελματικές, ηθικές, οικονομικές και άλλες). Επιθυμώ, όμως, εγώ ν' ασχοληθώ στο σημείωμά μου αυτό μόνο με τη νομική πλευρά και ειδικότερα την ποινική και ν' αναφερθώ σε ορισμένα κραυγαλέα και εξόφθαλμα ζητήματα έντονης υπερβολής.

Διερωτώμαι, κατ' αρχήν, ποιες «ειδικές συνθήκες» επέβαλαν στο να χρησιμοποιηθούν για τη μικρόσωμη και παντελώς αδύναμη κατηγορουμένη χειροπέδες και να γίνεται η περιφορά της σιδηροδέσμια από κτίριο σε κτίριο, ενώ τη «συνόδευαν» τρέχοντας δεκάδες αστυνομικοί με καπέλα και κουκούλες και τα κανάλια και οι δημοσιογράφοι «απαθανάτιζαν» βήμα προς βήμα τις σκηνές ντροπής, τις οποίες, βεβαίως, έδειξαν και στις τηλεοράσεις τους και πάντοτε με μία «μπάλα» μετακινούμενη στο σώμα της «κακούργας» για να μην αναγνωρίζεται (!) τάχα το πρόσωπό της, αλλά και το «μυστήριο» να γίνεται τηλεοπτικά ελκυστικότερο. Ετσι, όμως, παραβιάζονται και οι νόμοι της πατρίδας μας και καταρρακώνονται (ίσως και αδίκως) υπολήψεις και προσωπικότητες, αλλά, ιδίως, καταπατώνται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Από την άλλη πλευρά, ακούσαμε ότι οι κατηγορίες είναι κακουργηματική εκβίαση και ηθική αυτουργία σε αυτοκτονία (το ορθότερο, υποθέτω, συμμετοχή σε αυτοκτονία).

Αναφορικά με το πρώτο αδίκημα της εκβίασης (άρθρ. 385 Π.Κ.), φαίνεται εδώ ότι πολλά απαράδεκτα και τραγικά έχουν συμβεί από την πλευρά της κατηγορουμένης, και ιδίως με τη μεταφορά και προσφορά των κασετών στα κανάλια και στους δημοσιογράφους (εάν είναι έτσι) και με τη συμμετοχή ανθρώπων που έχουν σχέση με τέτοιες συμπεριφορές και που παρίσταναν τους δικηγόρους. Αλλο, όμως, αυτό και άλλο ο εύκολος χαρακτηρισμός της πράξης ως κακουργηματικής. Μάλλον οι αρμόδιοι ως προς το θέμα αυτό και σε καθαρά νομικό επίπεδο θα πρέπει να μελετήσουν με περισσότερη προσοχή τη διάταξη των άρθρων 380 και 385 Π.Κ., κάτι που είναι βέβαιο ότι θα κάνει το δικαστικό συμβούλιο και ιδίως το δικαστήριο, εάν υπάρξει δίκη για το θέμα αυτό, αλλά στη φάση αυτή οι παρατηρήσεις μου έχουν σχέση με τη διαταχθείσα προσωρινή κράτηση της 34χρονης αρχαιολόγου.

Υπάρχει, όμως, και το δεύτερο αδίκημα της «συμμετοχής σε αυτοκτονία», του άρθρου 301 Π.Κ. και όχι, όπως εσφαλμένως χαρακτηρίζεται τηλεοπτικά, της ηθικής αυτουργίας σε ανθρωποκτονία, που δεν υφίσταται.

Κατ' αρχήν, σε κάθε περίπτωση το αδίκημα αυτό είναι πλημμέλημα και η προβλεπόμενη ποινή είναι φυλάκιση και άρα δεν επιτρέπεται η προσωρινή κράτηση. Κι εδώ οι αρμόδιοι θα πρέπει να μελετήσουν καλύτερα και προσεκτικότερα και τη διάταξη αυτή, διότι συμμετοχή σε αυτοκτονία σημαίνει κατάπειση με την άσκηση πειθούς στον αυτόχειρα ή παροχή βοήθειας με θετική ενέργεια (και με παράλειψη) κατά την αυτοκτονία ή και προ αυτής κατά την προετοιμασία της. Με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα δυσκολεύομαι να υιοθετήσω νομική άποψη ότι συγκροτείται αδίκημα συμμετοχής σε αυτοκτονία (άρθρ. 301 Π.Κ.).

Ιδιαίτερα σοβαρό είναι και το θέμα τηςη διαταχθείσης προσωρινής κράτησης, η οποία προβλέπεται από το άρθρο 282 ΚΠΔ. Εκτιμώ και εδώ ότι υπήρξε ιδιαίτερη υπερβολή, αφού δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου για μια τέτοια απόφαση. Η κατηγορουμένη είναι αρχαιολόγος, έχει λευκό ποινικό μητρώο, έχει μόνιμη διαμονή στη χώρα, δεν υπήρξε κατά το παρελθόν φυγόποινη ή φυγόδικη, δεν κρίθηκε κατά το παρελθόν ένοχη για απόδραση και ούτε υπήρξαν στοιχεία ότι υφίσταται κίνδυνος να διαπράξει και άλλα εγκλήματα. Εξάλλου, είναι γνωστό και κοινώς αποδεκτό ότι «μόνο η βαρύτητα της πράξης δεν αρκεί για την επιβολή προσωρινής κράτησης» και ούτε ποτέ είναι δυνατόν αυτή (η προσωρινή κράτηση) να υποκαθιστά την ποινή της φυλάκισης ή κάθειρξης.

Ασφαλώς ούτε η κυβέρνηση ούτε και τα άλλα κόμματα έχουν, και δεν πρέπει να έχουν, οποιαδήποτε ανάμιξη στις σχετικές αποφάσεις της ανεξάρτητης Δικαιοσύνης. Επαιξαν, όμως, καθοριστικό ρόλο οι τηλεοπτικές εκπομπές, τα ατέλειωτα τηλεοπτικά παράθυρα και ιδίως η εμφάνιση της κατηγορουμένης σιδηροδέσμιας και ο διασυρμός της, προτού να δικαστεί και πολύ περισσότερο προτού να καταδικαστεί. Αυτά όλα τα φαινόμενα μπορεί να ικανοποιούν πρόσκαιρα το αδηφάγο, άπληστο και ακόρεστο τηλεοπτικό κοινό και να εξάπτουν το λαϊκό αίσθημα, αλλά βλάπτουν ανεπανόρθωτα τη Δικαιοσύνη και καταρρακώνουν δικαιώματα, προσωπικότητες και υπολήψεις.

* Δικηγόρος - πρώην υπουργός

www.enet.gr