Σχόλιο πάνω στο σύντομο μανιφέστο ενός ερασιτέχνη

Το σύντομο μανιφέστο ενός ερασιτέχνη δημοσιεύτηκε στο πολιτικό περιοδικό Republic για το αφιέρωμά “προς μια κριτική του web 2.0”. Ο σχολιασμός που ακολουθεί είναι εμπνευσμένος από τις ιδέες του Μαρξ για τον εφεδρικό στρατό στη βιομηχανική παραγωγή.

Η επόμενη γενιά του web (web 3.0) μπορούμε να υποθέσουμε ότι θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί ακόμη περισσότερο τον εφεδρικό στρατό των ερασιτεχνών. Στη σημερινή μορφή του web (web 2.0) οι ερασιτέχνες που δεν είναι αρκετά καταρτισμένοι για να συμμετέχουν στη μη υλική παραγωγή, αποτελούν το αφανές μέρος του “εργατικού” πληθυσμού. Οι “εργαζόμενοι” ερασιτέχνες συγκεντρώνονται στο χώρο “εργασίας” - δηλαδή στις πλατφόρμες - ο οποίος δεν χαρακτηρίζεται πια από κλασσικά ιεραρχικά μοντέλα αλλά από δίκτυα (networks).

Ο Μαρξ (Singer, 1980) ισχυρίζεται ότι τα εμπόδια στην πρόοδο της ανθρωπότητας δεν δημιουργούνται από τη θρησκεία ή από τη φιλοσοφία, αλλά από το χρήμα. Ο ερασιτέχνης, υπέρμαχος της συλλογικής δημιουργίας και των ομότιμων πρακτικών, φαίνεται να ξεπερνά τα εμπόδια αυτά μη έχοντας ως αυτοσκοπό το χρηματικό κέρδος που οδηγεί στη αποξένωση. Οι εργαζόμενοι της βιομηχανικής παραγωγής, όπως περιγράφτηκε από τον Μαρξ (1889), αποξενώνονται ο ένας από τον άλλον, καθώς η οικονομία βασίζεται στις ανταγωνιστικές σχέσεις παραγωγής. Από την άλλη, η παραγωγή του web 2.0 δε βασίζεται στον ανταγωνισμό αλλά στη συλλογική δημιουργικότητα, και ο ερασιτέχνης απολαμβάνει την ευχαρίστηση του να μοιράζεσαι και της επικοινωνίας, την ίδια στιγμή που οι εταιρίες -ιδιοκτήτες των πλατφορμών- αποκομίζουν τεράστια χρηματικά κέρδη.

Ακόμη και στη παραγωγή του web, όπου δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου αμειβόμενη εργασία, το κεφάλαιο εξακολουθεί να συσσωρεύεται. Στο βιομηχανικό κόσμο, σύμφωνα με τη μαρξιστική άποψη (1889), η συσσώρευση του κεφαλαίου παράγει ένα πλεονάζων πληθυσμό εργατών. Επίσης, ο Μαρξ (1889) έδειξε ότι στη βιομηχανική παραγωγή οι διακυμάνσεις στους μισθούς των εργατών καθορίζονται από τις αλλαγές στον εφεδρικό στρατό. Επιπροσθέτως, κάθε καπιταλιστής, στο βιομηχανικό κόσμο , προτιμά να καταπιέζει ένα μικρότερο αριθμό εργατών να παράγει περισσότερο από το να προσλάβει παραπάνω εργάτες, κάτι που θα σήμαινε επιπλέον κόστος. Έτσι οι εργάτες φοβούμενοι την ανεργία που παραμονεύει -αφού υπάρχει μεγάλος αριθμός εφεδρικού στρατού εργατών- αναγκάζονται να υποκύψουν στις πιέσεις του καπιταλιστή.

Αντίθετα, στη περίπτωση της οικονομίας του web οι καπιταλιστές της πλατφόρμας όχι μόνο δεν επιδιώκουν την ύπαρξη εφεδρικού στρατού, μα επιπλέον στοχεύουν στη πλήρη εκμετάλλευση -στο μηδενισμό δηλαδή- του εφεδρικού στρατού των ερασιτεχνών. Οι ιδιοκτήτες της πλατφόρμας αποκομίζουν τεράστια χρηματικά οφέλη και σε αντάλλαγμα δίνουν στους ερασιτέχνες την ευκαιρία να δημιουργήσουν και να κοινωνικοποιηθούν. Οι ερασιτέχνες παράγουν για να ικανοποιήσουν ιεραρχικά ανώτερες ανάγκες, συντηρώντας μια νέα τάξη πραγμάτων όπου η μη υλική παραγωγή είναι μακριά από κάθε είδους χρηματικής εξάρτησης.

Σε μια καταιγίδα δημιουργίας η αυτονομία και ανεξαρτητοποίηση της πλατφόρμας, στοχεύοντας παράλληλα στην ενδυνάμωση των Κοινών (κοινά αγαθά=commons), οφείλει να αποτελέσει τακτικό στόχο του πολιτικού αγώνα των ερασιτεχνών και όχι μόνο.

Βιβλιογραφία:

Μαρξ, Κ. 1889. Το Κεφάλαιο. Μετ. Μαυρομάτης Π. Σύγχρονη Εποχή
Singer, P. 1980. Marx: A Very Short Introduction. Oxford University Pres