gzarotia@uoi.gr
Πρόσφατη δημοσίευση του ΟΟΣΑ1, μήνες πριν από το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης, διαπίστωνε ότι στις αναπτυγμένες οικονομικά χώρες, η οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών συμβάδιζε με μια συνεχή επιδείνωση των ανισοτήτων στο εσωτερικό τους.Τα ευρήματα της έρευνας φαίνεται να ευνοούν την κλασική μαρξιστική εξήγηση για την εμφάνιση περιοδικών κρίσεων στην καπιταλιστική οικονομία, λόγω της σταδιακής συσσώρευσης των ανισοτήτων και της προκαλούμενης καταναλωτικής αδυναμίας.Βεβαίως, η συγκεκριμένη διαπίστωση, εκτός από την επιστημονική της σημασία, έχει μια εξόχως πολιτική βαρύτητα, την οποία ακριβώς αναδεικνύει και πρόσφατη μελέτη με στοιχεία από τις ευρωπαϊκές οικονομίες2. Τα συμπεράσματα είναι αποκαλυπτικά. Ενώ στις δύο πρώτες δεκαετίες από το 1960 παρατηρείται μια συνεχής διαδικασία σύγκλισης μεταξύ των χωρών της «Ευρώπης των 15», η εικόνα αλλάζει πλήρως μετά το 1980: η μέση απόκλιση των εθνικών κατά κεφαλήν εισοδημάτων ξεκίνησε από το 50% το 1960. κατήλθε στο 42% το 1980, αλλά ξεπέρασε πάλι το 50% το 2005!Αντίστοιχη είναι και η εξέλιξη των ενδοκρατικών ανισοτήτων. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και 1970, ο μέσος πραγματικός μισθός κέρδισε περίπου 25% έναντι του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Ομως αυτή η σημαντική βελτίωση της σχετικής θέσης των απασχολουμένων αντιστράφηκε πλήρως στο επόμενο διάστημα, καταλήγοντας το 2005 σε σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο από αυτό του 1960! Οι συγκεκριμένες διαπιστώσεις, εκτός της φανερής σημασίας για την εξέλιξη της ευημερίας στο εσωτερικό του σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τον πυρήνα της νεοφιλελεύθερης οικονομικής σκέψης: η απελευθέρωση των αγορών, η διεθνοποίηση των οικονομιών και η εντατικοποίηση του ανταγωνισμού θεωρείται πως προκαλεί αυτομάτως, αργά ή γρήγορα, τη σύγκλιση ανάμεσα στις διαφορετικές οικονομίες και την εξισορρόπηση των εν γένει ανισοτήτων. Προφανώς, αυτό κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνεται στην περίπτωση της Ευρώπης, παρά τη συνεχή, διαχρονική διαδικασία ενοποίησης και «απελευθέρωσης» των οικονομιών. Το αντίθετο μάλιστα! Από τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός νεοσυντηρητισμός επικράτησε ως το κυρίαρχο μοντέλο πολιτικής παρέμβασης, η προηγούμενη τάση μείωσης των ανισοτήτων αντιστράφηκε πλήρως: οδηγήθηκε στη ραγδαία ενίσχυση αυτών, σε διακρατική και ενδοκρατική διάσταση. Η πολιτική σηματοδότηση των ανωτέρω ενισχύεται ακόμη περισσότερο από την πιο επισταμένη επεξεργασία των δεδομένων.Η απότομη και ολοκληρωτική μετάλλαξη της πορείας σύγκλισης σε μια πορεία απόκλισης από το 1980 δεν προέκυψε τυχαία. Οικονομετρικοί έλεγχοι για τη συνολική περίοδο 1960-2005 αποδεικνύουν πως η σχετική αξία των πραγματικών μισθών (δηλαδή ως ποσοστό του κατά κεφαλήν εισοδήματος) επιδεινώνεται με τον αυξανόμενο βαθμό ανοίγματος της κάθε οικονομίας και με τη μείωση των δημοσίων δαπανών, ιδιαίτερα δε των κοινωνικών δαπανών.Επίσης, προκύπτει ότι η αρνητική εξέλιξη των μισθών ενισχύεται περαιτέρω από διαρθρωτικές αλλαγές συγκεκριμένου χαρακτήρα, όπως η θέσπιση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (European Monetary System, Μάρτης του 1979) και η ολοκληρωτική επικράτηση της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής μέσα από τη Συνθήκη Μάαστριχτ (1991).Οι διαπιστώσεις του ΟΟΣΑ επιβεβαιώνονται λοιπόν και για τις ευρωπαϊκές οικονομίες: η αναπτυξιακή διαδικασία των τελευταίων δεκαετιών χαρακτηρίστηκε από μια βαθιά επιδείνωση των ανισοτήτων. Ειδικότερα, συγκρίνοντάς την με προγενέστερες τάσεις που επικράτησαν πριν από το 1980, εύλογα προκύπτει η πολιτική σηματοδότηση: ο νεοσυντηρητισμός απέδειξε τα όριά του. Στο πλαίσιο της έξαρσης της συστημικής κρίσης του διεθνούς οικονομικού γίγνεσθαι, η κοινωνία διψά για ένα ριζοσπαστικό, ρεαλιστικό όραμα.Οι νεότερες γενιές, οι εργαζόμενοι και οι «παραγωγοί» που βιώνουν την κορύφωση μιας κρίσης θεσμών και αξιών συγκροτούν μια πλατιά πλειοψηφία που αντιλαμβάνεται την ουσιαστική κοινωνική αλλαγή ως μονόδρομο. Η εφαρμογή μιας πολιτικής ίσων ευκαιριών και γενναίας μείωσης των ραγδαίως διευρυνόμενων ανισοτήτων, η προώθηση πρακτικών διατηρήσιμης ανάπτυξης και όχι αμετροεπούς μεγέθυνσης, η σταδιακή μετεξέλιξη από την αστική-αντιπροσωπευτική στην κοινωνική-συμμετοχική δημοκρατία δεν αποτελεί απλώς μια ρεαλιστική αντιπρόταση. Πολύ περισσότερο είναι μια κοινωνική απαίτηση.
Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων - Τμ. Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ - Τμ. Οικονομικών Επιστημών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου