Neoliberdal και ανθρώπινες ανάγκες

Οι περισσότεροι μάλλον έχουν ακούσει την περίφημη πυραμίδα αναγκών του Maslow (δείτε το πιο πάνω σχήμα) σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι προσπαθούν να ικανοποιήσουν το πιο χαμηλό επίπεδο αναγκών και στη συνέχεια το επόμενο ανεβαίνοντας υψηλότερα σδτην πυραμίδα των αναγκών του. Για να περάσει από το ένα επίπεδο αναγκών πρέπει να έχει ικανοποιήσει το προηγούμενο κατώτερο επίπεδο. Θα ήθελα να ρωτήσω αν σήμερα καλύπτονται από το σύγχρονο άνθρωπο οι ανάγκες που περιγράφονται στο παραπάνω μοντέλο και μέχρι ποιου σημείου.

Όταν λέμε φυσιολογικές ανάγκες εννοούμε τις ανάγκες για τροφή, νερό, ύπνο, ένα μέρος να κοιμηθεί κάποιος χωρίς να κρυώνει κτλ Νομίζω ότι οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν ότι σήμερα οι εργαζόμενοι καλύπτουν αυτές τις ανάγκες, σε αντίθεση ίσως με χώρες του τρίτου κόσμου όπου οι άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα, τη δίψα, το κρύο. Παρόλα αυτά όλο και περισσότερο στις μέρες μας οι άνθρωποι πάσχουν από σοβαρές αϋπνίες ή νευρολογικά προβλήματα....

Οι ανάγκες ασφάλειας, στο δεύτερο επίπεδο, αντιπροσωπεύουν την ανάγκη του ανθρώπου να αποφεύγει τον συνεχή κίνδυνο, τη συνεχή ανασφάλεια, την διαρκή απειλή. Είναι γνωστό σήμερα ότι ο άνθρωπος ζει σε μεγάλα σπίτια, έχει ιατρικοφαρμακευτική περίθαλψη αλλά παρόλα αυτά βιώνει ένα συνεχές άγχος. Για το άγχος αυτό έχουν γραφτεί χιλιάδες βιβλία και έχουν γίνει χιλιάδες διαλέξεις. Το άγχος αυτό νομίζω είναι σύμφυτο με τη δομή του συστήματος. Όλο και περισσότερο το εργασιακό περιβάλλον θέλει τον εργαζόμενο να αναλαμβάνει μεγάλα ρίσκα, πολλές φορές πιο μεγάλα από όσο πρέπει. Έτσι ο εργαζόμενος αισθάνεται ανασφάλεια για να εργάζεται περισσότερο. Κάθε μέρα είναι σαν να είναι η τελευταία του μέρα, με την ψυχή στο στόμα. Στο σημερινό περιβάλλον που οι απολύσεις έχουν σπάσει ρεκόρ τι ασφάλεια μπορεί να αισθανθεί ένας εργαζόμενος; Ο εργαζόμενος γίνεται νευρικός και ανασφαλής, οι ανάγκες του δεν καλύπτονται.

Οι κοινωνικές ανάγκες περιλαμβάνουν την ανάγκη του εργαζόμενου για φιλία, να αισθάνεται ότι ανήκει κάπου και ότι γίνεται αποδεκτός από έναν κοινωνικό περίγυρο. Σήμερα νομίζω ότι οι φιλικές και οικογενειακές σχέσεις είτε διαλύονται είτε έχουν διαλυθεί. Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι δεν ανήκουν πουθενά παρά μόνο στην εταιρεία τους. Συχνά λόγω καριέρας χαλάνε όλες οι άλλες ανθρώπινες σχέσεις. Τα προβλήματα είναι πάρα πολλά και οι ανθρώπινες σχέσεις πιο προβληματικές από ποτέ.

Στις ανάγκες αναγνώρισης εντάσσουμε τον αυτοσεβασμό και την εκτίμηση των άλλων προς εμάς. Και εδώ θέλω να ρωτήσω τι αυτοσεβασμό μπορεί να αισθανθεί ένας άνθρωπος ο οποίος βιώνει τη σημασία της εργασίας του (experienced meaningfulness of work, Hackman & Oldham) με αρνητικό τρόπο. Αυτό είναι λογικό να συμβεί όταν το σύστημα επιχειρηματικών αξιών βασίζεται μόνο στο κέρδος αγνοώντας κάθε άλλο σύστημα ανθρώπινων αξιών, ενώ παράλληλα το αποτέλεσμα του επιχειρείν πολλές φορές δεν προσφέρει τίποτα θετικό στον άνθρωπο πέρα από την ικανοποίηση της ακόρεστης δίψας για επιπλέον κέρδος.

Τέλος στην κορυφή των ανθρώπινων αναγκών είναι οι ανάγκες αυτοπραγμάτωσης. Δηλαδή η έκφραση ενός ανώτερου εσωτερικού δυναμικού προς κάποια κατεύθυνση που κάνει το άτομο να αισθάνεται πιο ολοκληρωμένο και εσωτερικά "γεμάτο". Νομίζω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι απέχουν πολύ από τέτοια ιδανικά...Ένδειξη αυτού του κενού η υπερκαταναλωτικότητα, το άγχος, οι κακές σχέσεις, η έλλειψη αυτοσεβασμού κτλ.

Το συμπέρασμά μου είναι ότι ο σημερινός Homo Neoliberdal απέχει δραματικά από το να βρίσκεται σε μια στοιχειώδη ισορροπία. Η σημερινή κατάσταση δείχνει να έχει φτιαχτεί ερήμην των βασικών ανθρώπινων αναγκών και εξυπηρετεί αποκλειστικά συμφέροντα άλλων που μας θέλουν σε συνεχή και ασφυκτική πίεση. Τέτοια πίεση που πλέον δεν καλύπτονται ούτε οι βασικές μας ανθρώπινες ανάγκες του κατώτερου σταδίου.

Θεωρώ λογικό οι άνθρωποι να μην αποδέχονται, να αρνούνται και να αμφισβητούν ένα μοντέλο που δεν καλύπτει ούτε καν τις βασικές τους ανάγκες.