Η κοινωνία των εννιά ενάτων (9.9)

Στο παραπάνω σχήμα παρουσιάζεται το μοντέλο των Robert R. Blake και Jane S. Mouton που ονομάζεται Managerial Grid (1964). To παραπάνω συμπεριφοριστικό διοικητικό μοντέλο παρουσιάζει τη διοίκηση να εξαρτάται από δύο παράγοντες: 1) Το ενδιαφέρον για την παραγωγή που φαίνεται στον άξονα των χ να παίρνει διάφορες τιμές από το 1 που σημαίνει μικρό ενδιαφέρον για παραγωγή μέχρι το 9 που σημαίνει μεγάλο ενδιαφέρον για παραγωγή. 2) Το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους που φαίνεται στον άξονα y να παίρνει επίσης τιμές από το 1 που σημαίνει μικρό ενδιαφέρον για τους ανθρώπους μέχρι το 9 που σημαίνει μεγάλο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους.

Α. Ένα σχήμα που βοηθάει στην κατανόηση

Παρόλο που το μοντέλο φτιάχτηκε το 1964 και ήταν ιδιαίτερα καινοτόμο για την εποχή του πιστεύω ότι έχει ακόμη μια ερμηνευτική ικανότητα. Θα το χρησιμοποιήσω ως βοηθό σε κάποιες σκέψεις αποκλείοντας δεκάδες άλλους σχετικούς παράγοντες για να μπορέσουμε να εστιάσουμε ως μελέτη περίπτωσης στην παραγωγή και τους ανθρώπους φτάνοντας πιο κατανοητά σε ένα συμπέρασμα.

Ας υποθέσουμε ότι ζούμε στην Κίνα του 2008 με την ανάπτυξη της οικονομίας να κινείται στο +11% και τις εταιρείες να φορτώνουν κάθε πρωί τους εργάτες σε πλοία και να τους βγάζουν στα διεθνή χωρικά ύδατα όπου δεν ισχύουν οι εργατικοί νόμοι για να εργαστούν εν πλω! Η Κίνα νομίζω είναι κλασσικό παράδειγμα που με το παραπάνω μοντέλο βαθμολογείται (ή περιγράφεται) με το σημείο 9,1 (ή κάπου εκεί) που φαίνεται και στην πάνω εικόνα του διαγράμματος. Δηλαδή έχει το μέγιστο ενδιαφέρον για την παραγωγή που ισούται με 9 στον άξονα των χ και 1 στο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους.

Μετά τον πόλεμο της Κορέας ο δικτάτορας στρατηγός Πάρκ ανέλαβε την εξουσία το 1961 και έθεσε ως πρώτο στόχο την οικονομική ανάπτυξη. Πράγματι η Ν.Κορέα κατάφερε να αναπτυχθεί με εκπληκτικούς ρυθμούς για πάνω από 20 χρόνια. Οι εργαζόμενοι ζούσαν σε άθλιες συνθήκες χωρίς κανένα δικαίωμα. Την δεκαετία του 1980 η χώρα άρχισε να οδεύει προς την δημοκρατία και η παραγωγή έπεσε. Οι εργάτες όμως απέκτησαν κάποια στοιχειώδη δικαιώματα. Κατά τα χρόνια της δικτατορίας του στρατηγού Πάρκ η Ν. Κορέα ήταν επίσης στο σημείο 9.1 αφού το μοντέλο τους έδειχνε μηδέν ενδιαφέρον για τους ανθρώπους και μέγιστο ενδιαφέρον για την παραγωγή. Στη συνέχεια με τα δικαιώματα που απέκτησαν οι εργαζόμενοι μπορούμε για λόγους εργασίας να υποθέσουμε ότι η Ν. Κορέα μετακινήθηκε κοντά στο σημείο 6,4 . 6 για το ενδιαφέρον για την παραγωγή από 9 που ήταν πρώτα και 4 για τους ανθρώπους από το 1 που ήταν με τον στρατηγό Πάρκ.

Ας δούμε την περίπτωση της Ελλάδος. Όταν ο Γεώργιος Παπανδρέου δήλωνε ότι ευημερούν οι αριθμοί και δυστυχούν οι άνθρωποι περιέγραφε ακριβώς το μοντέλο που χρησιμοποιούμε. Η Ελλάδα είχε τον μεγαλύτερο αναλογικά αριθμό εργατικών ατυχημάτων στην Ευρώπη και η ανάπτυξή της ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο μετά της Ιαπωνίας. Η πορεία μας νομίζω πέρασε από πολλά σημεία για να καταλήξει σήμερα ίσως και κοντά στο 1,1, δηλαδή μηδέν ενδιαφέρον για παραγωγή και μηδέν ενδιαφέρον για τους ανθρώπους. Πολλοί θα έλεγαν ότι είμαστε στο 1,9, δηλαδή μηδέν ενδιαφέρον για παραγωγή και μέγιστο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους. Ας πούμε ότι είμαστε στο 3,5 δηλαδή πολύ μικρό ενδιαφέρον για παραγωγή και μέτριο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους.

Οι ΗΠΑ πού μπορεί να βρίσκονται; Ας υποθέσουμε ότι βρίσκονται σε ένα σημείο 8,3. Έδειχναν δηλαδή σημαντικό ενδιαφέρον για την παραγωγή (π.χ. αύξηση κερδών) και μέτριο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους (κακή ποιότητα ζωής, εργασιακό άγχος, έλλειψη δημόσιας υγείας κτλ). Κοντά στην Κίνα δηλαδή και τον στρατηγό Πάρκ ασχέτως καθεστώτος και πολιτεύματος.

Η Κούβα του Φιντέλ Κάστρο πού είναι; Νομίζω στο μηδέν παραγωγή και αρκετά υψηλό ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, δηλαδή κάπου στο 1,6. Η ΕΣΣΔ νομίζω έδειχνε μέγιστο ενδιαφέρον για την παραγωγή και ελάχιστο ενδιαφέρον για τον άνθρωπο. Κοντά και αυτή στο σημερινό μοντέλο Κίνας, ΗΠΑ, στρατηγού Πάρκ στο σημείο 8,2...

Οι Σκανδιναβικές χώρες πού βρίσκονται σήμερα; Νομίζω ότι είναι κοντά στο 5,5. Κάτι καλύτερο από τα προηγούμενα θυσιάζοντας αρκετή παραγωγή για να έχουν καλύτερη ζωή. Στη Γαλλία και αυτοί νομίζω ότι από άλλο δρόμο είναι και αυτοί κοντά στο 5,5.

Επειδή δεν έχουν όλες οι χώρες τις ίδιες παραγωγικές δυνατότητες αλλά ούτε και την ίδια κουλτούρα, ούτε βρίσκονται στο ίδιο σημείο του ιστορικού κύκλου εξέλιξής τους νομίζω ότι θα πρέπει να πάρουμε μια ομάδα χωρών με κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Ας πούμε τις χώρες της δύσης ή του βορρά όπως λέγεται.

Β. Η ουσία του θέματος

Αυτές οι χώρες πιστεύω ότι δεν μπορούν βιώσιμα να περάσουν πάνω από το 5 το ενδιαφέρον τους για τους ανθρώπους, π.χ. θα μπορούσαν να έχουν ενδιαφέρον για τους ανθρώπους 9 αλλά θα χρεοκοπούσαν γιατί το παρόν σύστημα δεν υποστηρίζει μεγάλο ενδιαφέρον παραγωγής με ταυτόχρονο μεγάλο ενδιαφέρον για ανθρώπους. Και ο τρόπος παραγωγής και το αντικείμενο της παραγωγής μειώνουν αναγκαστικά το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους. Θεωρώ ότι το παρόν σύστημα έχει αυτόν τον εσωτερικό περιορισμό που σχηματοποιώ με τον παραπάνω τρόπο λόγω δομικών του αδυναμιών (μεγάλη ιδιοκτησία, το κέρδος ως αυτοσκοπός, έλλειψη άμεσης δημοκρατίας, γιγάντωση εταιρικής εξουσίας).

Για να μπορέσει ένα σύστημα να ξεπεράσει βιώσιμα το 5 στο ενδιαφέρον του για τους ανθρώπους θα πρέπει να αλλάξουν οι βασικές του παράμετροι ενσωματώνοντας το ενδιαφέρον για την παραγωγή στο ενδιαφέρον για τον άνθρωπο. Ας το δούμε αυτό:

1) Ένας από τους βασικούς λόγους του προσανατολισμού στην παραγωγή είναι για να μπορούν οι άνθρωποι να καλύψουν βασικές τους ανάγκες: διατροφή, στέγαση, ιατρική περίθαλψη, ελεύθερο χρόνο κτλ.
2) Ένας άλλος σπουδαίος λόγος για τον οποίο εστιάζουμε στην παραγωγή είναι επειδή πολλές φορές υπάρχει ο υπαρκτός ή ανύπαρκτος φόβος του εθνικού κινδύνου. Για παράδειγμα αν η Ελλάδα σταματήσει να προσπαθεί ή τα δώσει όλα σε επιδόματα καταργώντας το στρατό ή τις ένοπλες δυνάμεις, ή περιορίσει δραστικά τις παραγγελίες ακριβών οπλικών συστημάτων οι Τούρκοι θα επιτεθούν. Φόβος ρεαλιστικός; Ας μην το εξετάσουμε τώρα. Ο ίδιος φόβος οδήγησε και την ΕΣΣΔ παλαιότερα στον προσανατολισμό στην παραγωγή με σκοπό να αντιμετωπίσει τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό με έναν άλλο αντίστοιχο ιμπεριαλισμό (ψυχρός πόλεμος).
3) Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που ωθεί στον προσανατολισμό προς την παραγωγή είναι το υπερκέρδος των πολυεθνικών και των υπερπλουσίων. Της υπερεθνικής ελίτ που θέλει να πλουτίζει όλο και περισσότερο. Αυτό δεν μπορεί να το κάνει μόνη της, χρειάζεται την υπερπροσπάθεια των ανθρώπων, ασχέτως αν αυτό μειώνει την ποιότητα ζωής τους. Χρειάζονται επίσης τις πολιτικές των κρατών ως δεκανίκι τους.

Ο πρώτος παράγοντας είναι αναπόφευκτος, οι άνθρωποι πάνω στη γη πρέπει να μεριμνήσουμε για την τροφή, τη στέγαση, την ασφάλεια και την υγεία μας. Αντίθετα ο δεύτερος παράγοντας μπορούμε να υποθέσουμε εδώ ότι αν μπορούσε να διευθετηθεί με διεθνείς συμφωνίες δεν θα υπήρχε λόγος ούτε για εξοπλισμούς, ούτε για διακρατικούς ανταγωνισμούς μέσω επιθετικής συμπεριφοράς και πολέμους. Ο τρίτος παράγοντας θα ήταν και αυτός άχρηστος αν δεν μας ένοιαζε η κερδοφορία των πλουσίων και ποιο θα ήταν το μέλλον τους. Και εφόσον κανείς δεν νοιάζεται για το μέλλον των πλουσίων αυτό που θα πρέπει να μας απασχολήσει είναι πώς θα μειωθούν δραστικά οι εξουσίες που ασκούν.

Μια κοινωνία λοιπόν από την οποία θα αφαιρεθεί η αναγκαιότητα ή η δήθεν αναγκαιότητα του 2 και του 3 που αναφέρω παραπάνω θα μεταφερόταν αυτομάτως από το ενδιαφέρον για παραγωγή που ισούται με π.χ. 5 στο ενδιαφέρον για παραγωγή που ισούται με 10 χωρίς να αυξήσει την προσπάθειά της και αυτό γιατί θα χρειαζόμασταν πολύ μικρότερες ποσότητες εθνικού προϊόντος. Θα ήμασταν δηλαδή υπεραποτελεσματικοί σε σχέση με τις απαιτήσεις μας. Αυτό ταυτόχρονα θα μείωνε τις πιέσεις για επιπλέον προϊόν που έχουν οι κοινωνίες που είναι προσανατολισμένες στην παραγωγή και έτσι θα αύξανε τον προσανατολισμό για τον άνθρωπο ακόμη ψηλότερα.

Αυτή είναι η κοινωνία των εννιά ενάτων.

Γ. Οι προϋποθέσεις

Οι προϋποθέσεις για την κοινωνία των εννέα ενάτων είναι πολλές. Καταρχήν μπορεί να μειωθεί κατά ένα ποσοστό η ανάπτυξη της ανθρώπινης τεχνικής, αυτό δεν θα αποτελέσει όμως πρόβλημα από τη στιγμή που η τεχνική θα προσανατολιστεί εκεί που υπάρχουν ανθρώπινες βασικές ανάγκες, αντί δηλαδή να αφιερώνονται παραγωγικές δυνάμεις για την βελτιστοποίηση της κατεργασίας των διαμαντιών ή την βελτιστοποίηση της διαφήμισης, θα αφιερώνονται δυνάμεις για την ικανοποίηση των αναγκών στέγασης για όλους. Επιπλέον αν σκεφτούμε ότι σήμερα η έξοδος από την υπανάπτυξη στον τρίτο κόσμο επιτυγχάνεται μόνο με τις επενδύσεις κεφαλαίων μπορούμε να υποθέσουμε ότι η τεχνική θα επεκταθεί περισσότερο στα διάφορα σημεία του πλανήτη για την επίτευξη των βασικών αναγκών. Για παράδειγμα αντί για την κατασκευή πολυτελών αυτοκινήτων θα αφιερώνονται μεγάλες παραγωγικές δυνάμεις για την κατασκευή έργων ύδρευσης και αποχέτευσης στον τρίτο κόσμο. Αυτό ίσως κάνει την τεχνική να καλύψει ή και να προσπεράσει το υποθετικό έλλειμμα.

Σε κάθε περίπτωση όμως δεν είναι η ανάπτυξη της τεχνικής που χρειαζόμαστε σήμερα. Αυτό που έχει ανάγκη ο κόσμος είναι η ανάπτυξη του πνεύματος η οποία θα κατευθύνει ορθολογικά την τεχνική και τις παραγωγικές προσπάθειες. Με το σημερινό χάσμα ανάμεσα στην τεχνική-παραγωγή από τη μια και την υπανάπτυξη του ανθρώπινου πνεύματος από την άλλη, τα αποτελέσματα των παραγωγικών προσπαθειών καταλήγουν στα χέρια των υπερπλούσιων ενώ οι ατομικές ανάγκες που καλύπτονται είναι τεχνητές δημιουργημένες από την προπαγάνδα της διαφήμισης ενώ παράλληλα συμβαίνει το εξής τραγικό: Πολλοί άνθρωποι να μην μπορούν να καλύψουν τις πραγματικές βασικές τους ανάγκες.

Σήμερα κατασκευάζονται πάρκινγκ, ξενοδοχεία, εμπορικοί χώροι ακόμη και εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος. Η ανάγκη είναι η εξής: εφόσον όλα προκύπτουν από την οικονομική δραστηριότητα είμαστε αναγκασμένοι να αυξήσουμε την οικονομική δραστηριότητα. Εκεί λοιπόν που υπήρχε ένας όμορφος κόλπος με μια μαγευτική παραλία δημιουργείται τώρα μια τουριστική μονάδα για να βρει δουλειά ο κόσμος. Αν δεν γίνει αυτή η τουριστική (για παράδειγμα) μονάδα ο κόσμος δεν θα μπορεί να σπουδάσει τα παιδιά του ή δεν θα μπορεί να πάει διακοπές σε άλλες περιοχές όπου θα υπάρχουν άλλα ξενοδοχεία. Αν δεν γίνει το τεράστιο μολ ή άλλα 100 μόλ η κυβέρνηση θα πάρει λιγότερους φόρους και θα έχουμε μεγαλύτερη ανεργία. Έτσι σήμερα η οικονομική ανάπτυξη προβάλλεται ως ο μονόδρομος που αν δεν ακολουθηθεί θα παραχθούν άμεσα βραχυπρόθεσμα αρνητικά αποτελέσματα στις ζωές των ανθρώπων. Για να στηριχθούν τα κέρδη παγκοσμίως και άρα η απασχόληση που στηρίζονται πάνω τους είναι αναγκαία η όλο και μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση των πάντων που κάνει όλο και μεγαλύτερο τον εκβιασμό: Καπιταλισμός ή Χάος.

Και όμως, τι θα χρειαζόταν η οικονομική ανάπτυξη αν μπορούσε κάποιος να σπουδάσει τα παιδιά του δωρεάν, τι θα χρειαζόταν η καφετέρια πάνω στην παραλία αν υπήρχαν ελεύθεροι χώροι όπου θα μπορούσαν οι άνθρωποι να κάνουν διακοπές, τι θα χρειαζόταν το μόλ αν μπορούσε κάποιος να ανταλλάσσει προϊόντα και κυρίως υπηρεσίες, τι θα χρειαζόταν μια εγκυκλοπαίδεια αν υπήρχε η Wikipedia στο internet; Τι θα χρειαζόταν τα πάρκινγκ αν υπήρχαν υποδομές για ποδήλατα, άριστα μέσα μαζικής μεταφοράς και άδειοι δρόμοι;

Η φύση του εισοδήματος σήμερα εκφράζει την ποσότητα και την ποιότητα υπηρεσιών και αγαθών που μπορεί κάποιος να αποκτήσει δίνοντας χρήματα. Σε μια κοινωνία άλλων προϋποθέσεων εισόδημα θα σημαίνει το επίπεδο υπηρεσιών και αγαθών που θα προσφέρει η κοινωνία στο άτομο και βασικός συντελεστής των οποίων θα είναι αυτό το άτομο.

Για να μπορέσει να λειτουργήσει το παραπάνω σύστημα έστω θεωρητικά ως μοντέλο χρειάζονται δύο παράγοντες:

Πρώτον η εξάλειψη του σημερινού άδικου και αναποτελεσματικού καθεστώτος του μεγάλου επιχειρηματικού κέρδους και κυρίως των μεγάλων επιχειρήσεων. Άδικο λόγω των ανισοτήτων που έχει δημιουργήσει και στις οποίες βασίζεται για την γιγάντωσή του και αναποτελεσματικό εφόσον οι 1000 πλουσιότεροι της Μ. Βρετανίας (τουλάχιστον πριν την παρούσα κρίση) είχαν μεγαλύτερο εισόδημα από 230 εκατομμύρια Κινέζους μέσου εισοδήματος. Ο ορισμός του παράλογου. Σε ένα τοπίο ορθολογικής και δημοκρατικής διαχείρισης η μεγάλη ιδιοκτησία δεν έχει καμία διαφορά από την κλεψιά.

Δεύτερον, μετά την εξάλειψη του μεγάλου επιχειρηματικού κέρδους χρειάζεται η χρήση μεθόδων που αριστοποιούν την παραγωγή σεβόμενες τις ιδανικές δημοκρατικές αρχές μιας κοινωνίας. Αυτό απαιτεί την ανάπτυξη κατάλληλων μοντέλων αυτοοργάνωσης, προσωπικής βελτίωσης, δημοκρατικής αυτοδιαχείρισης. Σε αυτό το πλαίσιο είναι αξιόλογες οι προσπάθειες του θεωρητικού management πάνω στην προσπάθεια εύρεσης εναλλακτικών τρόπων δημοκρατικής διαχείρισης. Το ότι τέτοιες μέθοδοι υπήρξαν αναποτελεσματικές στο παρελθόν οφείλεται στο ότι δεν είχαν την κατάλληλη επιστημονική και θεωρητική έρευνα για να υποστηριχθούν και να φτιαχτούν αντίστοιχα σχολεία, σχολές που θα τις διδάξουν. Η αυταρχική π.χ. μέθοδος χρησιμοποιήθηκε από τα αρχαία χρόνια για την κατασκευή των πυραμίδων του Χέοπα. Ήταν μια δοκιμασμένη και αποτελεσματική μέθοδος τύπου 9,1. Για να μπορέσουμε όμως να αναπτύξουμε μια πιο δίκαιη και ανθρώπινη κοινωνία χρειάζεται άλλο επιστημονικό υπόστρωμα. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται ραγδαία στο εξωτερικό τέτοια μοντέλα. Ήταν επιτέλους καιρός! Η επιστημονική έρευνα σε αυτούς τους τομείς μαζί με την άριστη χρήση της τεχνολογίας μπορούν εύκολα να βοηθήσουν στην επίτευξη της απαραίτητης παραγωγής για την κάλυψη των βασικών ανθρώπινων αναγκών με μείωση της προσπάθειας των ανθρώπων. Παράλληλα και κυρίως αυτό θα απελευθερώση πολλούς ανθρώπους από τη μεταφυσική οικονομική μυθολογία του καπιταλισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να ανασταλούν οι προσπάθειες μέχρι να σχεδιαστεί μια τέλεια κοινωνία των 9,9. Οι κοινωνίες φτιάχνονται στην πράξη, δεν σχεδιάζονται στα εργστήρια.

Και τα προηγούμενα χρόνια υπήρξε βελτίωση της παραγωγικότητας είτε μέσω της τεχνολογίας, είτε μέσω της αύξησης του επιπέδου γνώσης των εργαζομένων, είτε λόγω της εφαρμογής καλύτερων οργανωτικών εταιρικών μεθόδων. Η παραγωγικότητα όμως αυτή χρησιμοποιήθηκε για να τροφοδοτήσει διαφημιστικά σποτ που προσπαθούσαν να αυξήσουν την κατανάλωση άχρηστων προϊόντων με δανεικά χρήματα από τους καταναλωτές. Αν η αύξηση της παραγωγικότητας χρησιμοποιούνταν για την αύξηση της ποιότητας ζωής θα μπορούσαμε ήδη να εργαζόμαστε πολύ λιγότερο και πιο αποτελεσματικά. Η ανάγκη όμως για όλο και μεγαλύτερα επιχειρηματικά κέρδη δημιούργησαν μια κατάσταση παραλογισμού όπου οι εργαζόμενοι κυνηγάνε με όσους τρόπους υπάρχουν την ουρά τους. Και όσο το κάνουν αυτό τόσο περισσότερο εργάζονται και τόσο περισσότερο κερδίζουν οι πλούσιοι.

Το θέμα της χρονικής υστέρησης είναι επίσης σημαντικό. Αν δια μαγείας άλλαζε μορφή η κοινωνία μας θα βρισκόμασταν στο κενό. Οι άνθρωποι δεν έχουν συνειδητοποιήσει τον παραλογισμό που βιώνουν, έχουν αλλοτριωθεί μέσα σε μεγάλες πόλεις χωρίς αξίες και έχουν μάθει να εργάζονται για να καταναλώνουν. Αυτά δεν αλλάζουν σε διάστημα 3 μηνών. Γι' αυτό χρειάζεται μια κινητοποίηση από κάτω προς τα πάνω, η οργάνωση των ατόμων σε ομάδες και κινήματα που έχουν συνείδηση πού βρίσκονται και πού θέλουν να πάνε με στόχο να κινητοποιήσουν και να ενημερώσουν ακόμη περισσότερους. Η μετάβαση στην κοινωνία των εννέα ενάτων χρειάζεται προσπάθειες από κάτω και όχι επιβολή από τα πάνω. Η οποιαδήποτε άνωθεν επιβολή είναι καταδικασμένη είτε σε δικτατορία είτε σε αποτυχία, είτε και στα δύο μαζί.

Επίσης ορισμένα χρονικά σημεία είναι πιο κρίσιμα από άλλα. Είναι εμφανές για πολλούς ότι η σημερινή περίοδος θα κάνει αρκετό κόσμο να συνειδητοποιήσει μέσω ενός αναπόφευκτου σοκ ότι οδεύαμε προς το κενό έχοντας από καιρό λάθος πορεία. Σε τέτοιες περιόδους είναι απαραίτητη η δυναμική συμμετοχή σε λαϊκά κινήματα προς την κατεύθυνση που περιγράφω, η ανάδειξη κάθε στοιχείου της πραγματικότητας που οδηγεί στον παραλογισμό και κάθε στοιχείου που δείχνει ότι κάτι άλλο είναι εφικτό.

Το ότι αν δεν ξεριζώσουμε πάρκα δεν θα έχουμε χώρους για πάρκινγκ είναι πρόβλημα που δημιούργησε ο καπιταλισμός και όχι όσοι αντιστέκονται στην καταπάτηση του πρασίνου. Το ότι οι άνθρωποι απαιτούν πλήρη κάλυψη των αναγκών τους με παράλληλο περιορισμό της ζωής στην εργασία δεν είναι μια παράλογη συνδικαλιστική απαίτηση που δεν αφήνει την κοινωνία να αναπτυχθεί αλλά μια βασική ασυνέπεια του συστήματος που λειτουργεί αναγκαστικά από τη φύση του στηριζόμενο στις διαφορές δυναμικού που παράγουν οι κοινωνικές ανισότητες. Αν οι κοινωνικές αντιστάσεις εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη τότε σημαίνει ότι η κοινωνία δεν είναι έτοιμη ούτε να προχωρήσει πάνω από το 5,5 το πολύ ούτε όμως είναι έτοιμη να μείνει στάσιμη εκεί που είναι. Οι ακλόνητες αντιδράσεις είναι απαραίτητες για την ευαισθητοποίηση του κόσμου. Οι αρνητικές βραχυπρόθεσμες συνέπειες είναι αρνητικές συνέπειες του καπιταλισμού και όχι των αντιστάσεων. Και αυτό γιατί αν αύριο ο καπιταλισμός απαιτήσει τη ζωή του ενός για να ζήσει ο κάθε άλλος θα σημαίνει ότι κάποτε που μπορούσαμε να πούμε όχι δεν το κάναμε λόγω του φόβου των βραχυπρόθεσμων συνεπειών.

Ο κάθε ένας έχει έναν σημαντικό ρόλο. Το ρήγμα από το οποίο μπαίνει φως στο σκοτάδι του καπιταλισμού έχει ήδη γίνει. Όπως λέει η Λούξεμπουργκ το δίλημμα μεταξύ επανάστασης και μεταρρύθμισης είναι ψευδό. Το ένα δεν αναιρεί το άλλο, και τα δύο συνυπάρχουν.

Καιρός να περάσουμε από τον καπιταλιστικό μεσαίωνα στην κοινωνία των εννιά ενάτων. Αν οι σύμμαχοι κατά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο φοβόντουσαν τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες των ενεργειών τους ή οι αντάρτες στα βουνά τα πιθανά παράπλευρα θύματα των γερμανικών αντιποίνων (καπιταλισμός ή χάος) θα είχαμε ακόμη τον Χίτλερ να κυβερνάει τον κόσμο.

Αντίσταση και αγώνες παντού σε όλα τα επίπεδα, αν συμβεί αυτό τότε το καθεστώς θα αποκαλύψει ξαφνικά το πραγματικό του πρόσωπο μέσω των δικαστικών αποφάσεων, απαγορεύσεων και της καταστολής. Καιρός είναι να βγάλει ο φιλελευθερισμός τα αποκριάτικα ρούχα του.