Το 20ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής, που οργάνωσε η ΕΨΕ από τις 14-18 Μαίου 2008 στο Creta Maris στην Χερσόνησο της Κρήτης, δεν διέφερε από τα αντίστοιχα συνέδρια τόσο της ΕΨΕ των τελευταίων χρόνων, όσο και από άλλα, μεγάλα, ‘πανηγυριώτικα’ συνέδρια. Αν αξίζει να σχολιαστεί για κάτι, είναι γι΄ αυτό που η όλη διαδικασία του, η δομή του και η ίδια η εμφάνιση των χώρων μέσα στους οποίους διεξάχθηκε, αποκαλύπτουν για την κατάσταση της Ψυχιατρικής σήμερα, σ΄ αυτή τη γωνιά των Βαλκανίων (αλλά, προφανώς, όχι μόνο).
Μπαίνοντας στο συνεδριακό χώρο του Creta Maris, αρχίζοντας από το ισόγειο και κατηφορίζοντας προς τους κάτω ορόφους, είχες την αίσθηση ότι βρισκόσουν σε μια εμπορική έκθεση. Οτι ο ‘κύριος’ του χώρου, ο ‘οργανωτής’, ήταν οι φαρμακέμποροι που δεν πλασάριζαν, απλώς, τα προϊόντα τους σ΄ αυτό το ‘ναό των επιστημών’ της ‘ψυχής του ανθρώπου’, αλλά, κυριολεκτικά, φιλοξενούσαν το συνέδριο ως παράπλευρη δραστηριότητα της εμπορικής τους έκθεσης.
Γιατί, άλλωστε, να το κρύψουμε; Αυτοί το πλήρωσαν.
Οπως λένε, συνήθως, οι ιθύνοντες της ΕΨΕ : «Πού να βρούμε τα λεφτά; Χωρίς τις φαρμακευτικές δεν μπορεί, σήμερα, να γίνει τίποτα».
Η όλη δομή του χώρου στο Creta Maris ήταν έτσι, ώστε ερχόσουν, άμεσα, σε απ΄ ευθείας επαφή με το χώρο της έκθεσης του χρηματοδότη (μην ξεχνάμε ότι και συ, ο επισκέπτης-σύνεδρος, είχες, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, πληρωμένα όλα τα έξοδά σου από τους οργανωτές της εμπορικής έκθεσης στη Χερσόνησο. Αυτό μείωνε και την πιθανότητα να πάθεις, βλέποντας το θέαμα, κάτι σαν «πολιτισμικό shock», αφού και συ είχες πάει εκεί με την ευγενή χορηγία των ίδιων των πραγματικών οργανωτών).
Παραπλεύρως, σε διάφορα μικρά ‘σεπαρέ’, είχαν οργανωθεί οι συνεδρίες, με θεματολογία, πράγματι, ‘εφ΄ όλης της ύλης’ (όπως έλεγαν με ικανοποίηση ιθύνοντες της ΕΨΕ, «εκπροσωπούνταν όλες οι τάσεις της Ψυχιατρικής στην Ελλάδα»).
Η συγκεκριμένη δομική, χωροταξική διευθέτηση υπογράμμιζε ακριβώς την παράπλευρη, ευκαιριακή, σε σχέση με το κύριο (το εκθεσιακό) γεγονός, σημασία των διαλαμβανομένων μέσα σ΄ αυτές τις μικρές αίθουσες.
Δεν θα θίξουμε τη πρωτοφανή οργανωτική ‘αταξία’, όχι μόνο γιατί ήταν, μάλλον, δευτερεύουσας σημασίας, συγκριτικά με το συνολικό γεγονός που διαδραματιζόταν εκείνες της μέρες στους κεντρικούς χώρους του ξενοδοχείου, αλλά και γιατί ήταν, μάλλον, αποκλειστικό έργο της οργανωτικής επιτροπής της ΕΨΕ και όχι των χορηγών – επομένως ξεφεύγει από τους σκοπούς του παρόντος.
Οσοι, στον ψυχιατρικό (και γενικότερα στον ιατρικό) ‘χώρο’, δεν λειτουργούν ως απευθείας εκπρόσωποι (πλασιέ) και τακτικοί ‘στρογγυλοτράπεζοι’ των δορυφορικών συμποσίων των φαρμακοβιομηχανιών, φαίνεται να θεωρούν την προσφυγή στη χρηματοδότηση των φαρμακοβιομηχανιών ως ένα ‘αναγκαίο κακό’ που μας επιτρέπει να εξακολουθούμε να μιλάμε σε μεγάλα συνέδρια και για πράγματα που πάνε πέρα από τη μονομέρεια των ψυχοφαρμάκων. Φαίνεται ωσάν να ‘πουλάμε την ψυχή μας στο διάβολο’, αλλά ‘εμείς τη φυλάμε αμόλυντη στα κατάβαθα της ύπαρξής μας’.
Το ερώτημα είναι μήπως συμβαίνει αυτές οι ίδιες οι φαρμακοβιομηχανίες να έχουν ανάγκη το ‘θέαμα της αμόλυντης ψυχής μας’ για τις ‘ιστορίες’ που συνθέτουν γύρω από το ρόλο τους και την ‘αποστολή’ τους, προκειμένου να επιτύχουν την αποτελεσματικότερη προώθηση των προϊόντων τους.
Πληρώνουν, διεθνώς, τους πάντες, συλλόγους οικογενειών, χρηστών κλπ προκειμένου μ΄ αυτή την ‘έξωθεν καλή μαρτυρία’, να έχουν με το μέρος τους όσο γίνεται περισσότερους φορείς πέραν (υποτίθεται) πάσης υποψίας.
Το ζήτημα, φυσικά, δεν είναι καινούργιο. Γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά τις στρατηγικές του μάρκετινγκ των φαρμακοβιομηχανιών, οι οποίες περιλαμβάνουν, ως αναπόσπαστο συστατικό τους, τις πρακτικές της ‘φιλοξενίας’, από τα δωράκια και τα γεύματα μέχρι τα πληρωμένα ταξίδια στο εξωτερικό για συνέδρια - και όχι μόνο.
Αν και γνωστά όλα αυτά, το θέαμα στο Creta Maris ξένισε. Ισως υπερβολικά, όσους από μας δεν έχουμε παρακολουθήσει συνέδρια, όπως τα ετήσια της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας και του Βρετανικού Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων, τα οποία, όπως γράφει η Joan Moncrieff (μέλος του Critical Psychiatry Network και Senior Lecturer στο University College of London), μοιάζουν με εμπορικά πανηγύρια, λόγω της κυρίαρχης θέσης που καταλαμβάνουν τα εκθεσιακά περίπτερα των φαρμακευτικών εταιρειών. Μάλιστα, οι μέθοδοι προώθησης, εκεί, των φαρμακευτικών προϊόντων ξεπερνούν τόσο πολύ σε μέγεθος, σύλληψη και θέαμα, το φτωχό μας 20ο συνέδριο, που δεν θα έπρεπε να παραπονιόμαστε καθόλου.
Όπως γράφει ο γνωστός Αμερικανός ψυχίατρος E. Fuller Torrey για το 7ο παγκόσμιο Συνέδριο Βιολογικής Ψυχιατρικής, που έγινε το 2001 στο Βερολίνο, μεταξύ των εντυπωσιακών εγκαταστάσεων που είχαν φτιάξει οι φαρμακευτικές εταιρείες για να τραβήξουν την προσοχή των συνέδρων, ήταν ένας τεχνητός κήπος (από την Janssen-Cilag), ένα ποτάμι που ‘έτρεχε’ (από την Lundbeck), ένας περιστρεφόμενος πύργος 40 ποδιών (από την Novartis) και μια σκηνή με γυναίκες με κατάλληλη φορεσιά που λέγανε τη μοίρα (από την Organon). Εκτός από την συνήθη κάλυψη των εξόδων (εισιτήρια, διαμονή κλπ) των συνέδρων, δόθηκαν χρήματα και για την πληρωμή των ομιλητών των δορυφορικών συμποσίων, τα οποία ανήλθαν από 2000 έως 5000 δολ. ανά ομιλητή. Σύμφωνα με τον Torrey, το συνέδριο αυτό κόστισε στις φαρμακευτικές εταιρείες 10 εκατομμύρια δολάρια. (Επ΄ ευκαιρία, αυτό στο Creta Maris πόσο τους κόστισε;).
Ισως ενδιαφέρει να ξέρουμε ότι το συνολικό ποσό για το μάρκετινγκ της διεθνούς φαρμακοβιομηχανίας (για τη χειραγώγηση, δηλαδή, της συνταγογράφησης των γιατρών μέσω της ‘αλληλεπίδρασης’ με τους φαρμακευτικούς αντιπροσώπους και με τα διάφορα συνεδριακά γεγονότα) είχε ανέλθει, το 2000, σε 15.7 δισ. δολάρια, ενώ (μια άλλη, σκόρπια, αλλά ενδεικτική πληροφορία) στις ΕΠΑ η αναλογία φαρμακευτικών αντιπροσώπων με γιατρούς ήταν, πριν μερικά χρόνια, ένας (1) (αντιπρόσωπος) προς 15 (γιατρούς).
Το ζήτημα είναι : μπορούμε να σκεφτούμε, να ‘νοιώσουμε’ τον εγκλωβισμό μας στη φαρμακοκουλτούρα, μέσα στην οποία ποδηγετούν την ψυχιατρική (όπως ολόκληρη την ιατρική) οι πολυεθνικές του φάρμακου; Το γεγονός, δηλαδή, ότι η χρήση των φαρμάκων, από σημαντική βοήθεια στη θεραπεία, έχει μεταμορφωθεί σε πρωταρχική παρέμβαση, που υποβαθμίζει όλα τα υπόλοιπα σε μια καθαρά δορυφορική παρέμβαση, σε απλή υποστήριξη των ίδιων των φαρμακολογικών θεραπειών;
Μπορούμε να καταλάβουμε ότι, πλέον, η ίδια η ανάγκη για χορήγηση του φαρμάκου για την επίτευξη του ‘γρήγορου αποτελέσματος’, κάνει ν΄ αναδυθεί μια νέα δικαιολογία για τη χρήση περιοριστικών μέτρων, την ίδια στιγμή που, μπροστά στην ‘αποτελεσματικότητα’ του φαρμάκου, η παρέμβαση των μη ψυχιάτρων μελών της θεραπευτικής ομάδας έχει, επίσης, υποβιβαστεί σε ένα απλό ‘επιδόρπιο’ του ‘κύριου πιάτου’;
Μπορούμε να ‘νοιώσουμε’ και να παραδεχτούμε ότι στη συντριπτική πλειονότητα και ανεξάρτητα από τις όποιες θεωρητικές αναφορές και ‘αφηγήσεις’ του καθενός για το ‘θεωρητικό πλαίσιο της προσωπικής του αυτοεπιβεβαίωσης’, στην πράξη, συμμετέχουμε στη δόμηση και στην παγίωση (δηλαδή, στην πτώχευση του περιεχομένου) μιας κουλτούρας και μιας πρακτικής των υπηρεσιών που υπερ-προσδιορίζεται από το βιολογισμό, τις φαρμακοβιομηχανίες και τη νεο - ιδρυματική βαρβαρότητα;
Αυτή η παραδοχή μπορεί να είναι και η πρώτη στιγμή της αντίστασης και του επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με τις εμποροπανηγύρεις της κατεστημένης ψυχιατρικής.
20 Σεπτέμβρη 2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου