ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ (ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ) ΤΩΝ ΑΦΗΓΗΤΩΝ

ΑΠΟ http://maurochali.wordpress.com

Δεκέμβριος 11, 2007

Μεταφράζουμε κι αναδημοσιεύουμε εδώ ένα κείμενο γραμμένο από τα μέλη του διεθνούς δικτύου πολιτιστικού σαμποτάζ Wu Ming, μετεξέλιξη των Luther Blissett που έγιναν γνωστοί στη χώρα μας με την έκδοση του μυθιστορήματος “Εκκλησιαστής”.

(Μετά το κείμενο ακολουθεί αναλυτικότερη παρουσίαση της εν λόγω συλλογικότητας.)

To whom it may concern:

Τι είναι ένας αφηγητής, ποια είναι τα δικαιώματα και ποιες οι υποχρεώσεις του;

Αφηγητής είναι αυτός που διηγείται ιστορίες και επανεπεξεργάζεται μύθους, δηλαδή σύνολα συμβολικών αναφορών –που τα μοιράζεται, ή τουλάχιστον τα γνωρίζει και τα συζητά μια κοινότητα. Η αφήγηση ιστοριών είναι θεμελιώδης λειτουργία κάθε κοινότητας. Όλοι λέμε ιστορίες, χωρίς ιστορίες δε θα είχαμε συνείδηση του παρελθόντος μας, ούτε και των κοινωνικών μας σχέσεων. Δε θα είχαμε ποιότητα ζωής. Όμως οι αφηγητές καθιστούν την αφήγηση ιστοριών κύρια δραστηριότητα, ειδικότητά τους. Με αυτόν τον τρόπο διαφοροποιούνται από τους άλλους όπως διαφοροποιείται εκείνος που ψυχαγωγείται κάνοντας μαστορέματα από τον μάστορα ξυλουργό.
Ο αφηγητής κατέχει, ή θα έπρεπε να κατέχει, τη θέση που έχει ο μάγος της φυλής στα αφρικανικά χωριά, ο βάρδος στην κελτική κουλτούρα, ο αοιδός στον κλασικό ελληνικό κόσμο.
Το να διηγείται κανείς ιστορίες είναι μια δουλειά ιδιαίτερη που μπορεί να έχει πλεονεκτήματα, μα παραμένει μια δουλειά τόσο ενσωματωμένη στη ζωή της κοινότητας όσο και το να σβήνει κανείς πυρκαγιές, να δουλεύει τη γη ή να βοηθά τους αρρώστους. Με άλλα λόγια, ο αφηγητής δεν είναι ένας καλλιτέχνης, μα ένας τεχνίτης της αφήγησης.

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ
Οι αφηγητές έχουν την υποχρέωση να μη θεωρούν εαυτούς ανώτερους από τους υπόλοιπους θνητούς. Καμιά παραχώρηση δεν τους επιτρέπεται στην απαρχαιωμένη, ιδεαλιστική και ρομαντική εικόνα του αφηγητή σαν πλάσματος πιο ευαίσθητου και σε επαφή με μια ανώτερη διάσταση του είναι, ακόμα κι όταν γράφει τετριμμένες κοινοτοπίες. Σε τελική ανάλυση, οι πιο γελοίες και μπουφόνικες πλευρές του επαγγέλματος του συγγραφέα βασίζονται σε μια ξεπεσμένη εκδοχή του μύθου του καλλιτέχνη, που γίνεται «σταρ», γιατί θεωρείται κατά κάποιο τρόπο ανώτερος από τους κοινούς θνητούς, πιο ανοιχτόμυαλος, ενδιαφέρων και ειλικρινής, με μια έννοια ηρωικός, γιατί υπομένει τα «βάσανα» της δημιουργίας.
Το στερεότυπο του βασανισμένου και ταλαιπωρημένου καλλιτέχνη προσελκύει περισσότερο το ενδιαφέρον των μέσων και αποκτά μεγαλύτερη αξία ακόμα κι από το μόχθο εκείνων που ξεβουλώνουν τους βιολογικούς βόθρους: τούτο από μόνο του δείχνει πόσο διεστραμμένη είναι η υπάρχουσα κλίμακα αξιών.
Ο αφηγητής έχει υποχρέωση να μην μπερδεύει τη μυθοπλασία, που είναι η κύρια απασχόλησή του, με την επίμονη αυτοβιογράφησή του κι έναν εξεζητημένο ναρκισσισμό. Αποποιούμενος αυτές τις αντιλήψεις, ο αφηγητής μπορεί να διασώσει την αυθεντικότητα της εμπειρίας και να ζει τη ζωή του αντί να αναπαριστά ένα λογοτεχνικό χαρακτήρα.

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Ένας αφηγητής που συμμορφώνεται με την υποχρέωση να αρνηθεί τα ως άνω στερεότυπα, έχει το δικαίωμα να τον αφήσουν ήσυχο όλοι όσοι κερδίζουν το ψωμί τους προωθώντας αυτά τα στερεότυπα.
Κάθε τακτική προστασίας ενάντια σε παραβιάσεις του ιδιωτικού χώρου, οφείλει να βασίζεται στην άρνηση της ίδιας της λογικής τους. Αντίθετα, όποιος θέλει να είναι «αστέρας», να ποζάρει σε ηλίθιες φωτογραφίες και να απαντάει σε ερωτήσεις επί παντός επιστητού, δε δικαιούται να διαμαρτύρεται εναντίον των έξωθεν παρεμβάσεων.
Οι αφηγητές έχουν το δικαίωμα να μην εμφανίζονται στα ΜΜΕ. Αν ένας υδραυλικός δεν εμφανιστεί, κανείς δε θα τον κατηγορήσει για σνομπισμό.
Ο αφηγητής έχει το δικαίωμα να μη γίνει ένα εξημερωμένο κατοικίδιο στα σαλόνια και στα φιλολογικά κουτσομπολιά.
Ο αφηγητής έχει το δικαίωμα να μην απαντάει σε ερωτήσεις αν δεν τις βρίσκει σωστές (για την προσωπική του ζωή, τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, τα φαγητά που προτιμά, τις καθημερινές του συνήθειες κ.ο.κ.).
Ο αφηγητής έχει το δικαίωμα να μην είναι ειδήμων επί παντός επιστητού.
Ο αφηγητής έχει το δικαίωμα να αντιταχθεί με μια μορφή κοινωνικής ανυπακοής στις βλέψεις οποιουδήποτε (και των εκδοτών συμπεριλαμβανομένων) θέλει να του αφαιρέσει τα δικαιώματά του.

Αν τυχόν το ήθος του αφηγητή που περιγράφεται στην ως άνω διακήρυξη σας φαίνεται παρωχημένο, ρομαντικό ή τέλος πάντων δείγμα άλλων καιρών και άλλων ηθών, τότε πλανάσθε πλάνην οικτράν. Πρώτη απόδειξη γι’ αυτό είναι η ίδια η δράση αυτής της “συγγραφικής κολλεκτίβας”, που υπάρχει ως τέτοια από το 1999, αλλά συνιστά μετεξέλιξη ενός πενταετούς πλάνου (1994-1999), του Luther Blissett project, που ένωσε κατά τους αυτουργούς του εκατοντάδες ανθρώπους σε ένα διεθνές δίκτυο σαμποτάζ στην παραπληροφόρηση και τη διαστροφή της πραγματικότητας από τα ΜΜΕ.

Γνωστότερος καρπός αυτής της πρώτης περιόδου είναι το συλλογικό μυθιστόρημα Q, που κυκλοφορεί στα ελληνικά με τον τίτλο “Εκκλησιαστής” από τις εκδόσεις Τραυλός: μια μυθιστορία των αναβαπτιστών και των άλλων κινημάτων της ριζοσπαστικής μεταρρύθμισης στη Δυτική Ευρώπη του 16ου αιώνα. Ένα εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα που ξαναδιαβάζει τους “πολέμους των αγροτών” σε αυτήν την περίοδο ανάδυσης της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας από τη σκοπιά των “από κάτω” και της ανεκπλήρωτης ουτοπίας της κοινωνικής ισότητας ως μια πρώτη πράξη της αναμέτρησης της επανάστασης και της αντεπανάστασης στην καθ’ ημάς Δύση.

Οι Wu Ming (”ανώνυμοι” ή “πέντε ονόματα” στα κινέζικα, ανάλογα με το πώς προφέρεται η πρώτη συλλαβή) απαρτίζονται από ένα κομμάτι των εμπλεκομένων στους Luther Blissett, που διατηρώντας την ιστορική τους έδρα κάπου στη Μπολόνια της Ιταλίας αποφάσισαν να επικεντρώσουν τη δράση τους σε μια μορφή “συγγραφικού αντάρτικου”, προωθώντας ταυτόχρονα πολύμορφες προσπάθειες κοινής συγγραφικής δράσης σε διάφορες γλώσσες από το δικτυακό τους τόπο. Συνάμα εκδίδουν την ηλεκτρονική επιθεώρηση Giap που μαρτυρά τις ιδεολογικές τους καταβολές από τον καιρό του πολέμου του Βιετνάμ και της πολιτιστικής επανάστασης.

Μετά από την ανάπτυξη γελοίων αστυνομικού τύπου σεναρίων για την ταυτότητα των Luther Blissett, αποφάσισαν να μην κρατούν κρυφά τα ονόματά τους, επιμένοντας πάντως να μη φωτογραφίζονται και να μην ποζάρουν για κανένα ηλεκτρονικό ή έντυπο μέσο ενημέρωσης. Γράφοντας όλοι μαζί ή κατά μόνας και υπογράφοντας με το συλλογικό τους όνομα συν έναν αριθμό (wu ming 1, 2 …) επιδίδονται ακούραστα σε μια επιχείρηση διάσωσης και ανασύστασης της σύγχρονης (και όχι μόνο) επαναστατικής εμπειρίας του παγκόσμιου κινήματος με βιβλία των οποίων η θεματολογία αγγίζει την αμερικάνικη επανάσταση, τα κινήματα των μαύρων και τη free jazz στην Αμερική του ‘60 και του ‘70, αλλά και με μια ταινία με θέμα έναν πειρατικό ραδιοσταθμό της Μπολόνια που υπήρξε η “φωνή των δίχως φωνή” στους κοινωνικούς αγώνες της δεκαετίας του ‘70. Η ταινία (σε σκηνοθεσία Guido Chiesa) αντλεί τον τίτλο της Lavorare con lentezza (Δούλευε αργά) από ένα παλιό τραγουδάκι που συμβουλεύει “δούλευε αργά δίχως να ζορίζεσαι, η δουλειά κακό σου κάνει, και σε στέλνει στο νοσοκομείο“.

Κοντά στα βραχυκυκλώματα στη λογική της παραγωγικότητας (και κυρίως στη λατρεία της ανάμεσα στους ίδιους τους παραγωγούς του κοινωνικού πλούτου), η ομάδα επιχειρεί μιαν ανάγνωση του μακρινού αλλά και του πρόσφατου ιστορικού παρελθόντος. Το πιο γνωστό συλλογικό τους μυθιστόρημα “54“, ήδη μεταφρασμένο σε διάφορες γλώσσες, αποτελεί μια ανασύνθεση του κόσμου του 1954, εν πολλοίς από την πλευρά εκείνων που συμμετείχαν στην επαναστατική εμπειρία των κινημάτων της αντίστασης κατά το Β’ Παγκόσμιο. (Στο μυθιστόρημα αυτό βασίστηκε και το τραγούδι “δεν υπάρχει κανένας μεταπόλεμος” των Yo Yo Mundi που ακούτε στο παραπάνω λινκ.) Μια ανάγνωση του μεταπολεμικού κόσμου ως μιας περιόδου μονόπλευρης διεθνούς σταυροφορίας ενάντια στα επαναστατικά κινήματα ανά τον κόσμο. Και συνάμα ένα κάλεσμα να ξεθαφτούν εκ νέου εκείνα τα τσεκούρια του πολέμου που αποτέλεσαν πριν και πάνω απ’ όλα τη δύναμη πυρός όλων των συλλογικών εγχειρημάτων κοινωνικής χειραφέτησης: κριτική, δημιουργικότητα, συλλογική δουλειά και φαντασία. Πιάσε τη γραφίδα σου ή τέλος πάντων ό,τι είναι εύκαιρο και πάρε το λόγο. Ταξιδεύοντας από την “επανάσταση της τυπογραφίας” στην “επανάσταση της πληροφορίας” δεν παύουν να μας θυμίζουν, ρητά όσο και έμπρακτα, την παλιά ρήση του Aragon πως “ο λόγος δε δόθηκε στον άνθρωπο: τον πήρε μόνος του”.