20ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής: Επιστημονικό Συνέδριο ή εμποροπανήγυρις των φαρμακοβιομηχανιών;

Το 20ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής, που οργάνωσε η ΕΨΕ από τις 14-18 Μαίου 2008 στο Creta Maris στην Χερσόνησο της Κρήτης, δεν διέφερε από τα αντίστοιχα συνέδρια τόσο της ΕΨΕ των τελευταίων χρόνων, όσο και από άλλα, μεγάλα, ‘πανηγυριώτικα’ συνέδρια. Αν αξίζει να σχολιαστεί για κάτι, είναι γι΄ αυτό που η όλη διαδικασία του, η δομή του και η ίδια η εμφάνιση των χώρων μέσα στους οποίους διεξάχθηκε, αποκαλύπτουν για την κατάσταση της Ψυχιατρικής σήμερα, σ΄ αυτή τη γωνιά των Βαλκανίων (αλλά, προφανώς, όχι μόνο).



Μπαίνοντας στο συνεδριακό χώρο του Creta Maris, αρχίζοντας από το ισόγειο και κατηφορίζοντας προς τους κάτω ορόφους, είχες την αίσθηση ότι βρισκόσουν σε μια εμπορική έκθεση. Οτι ο ‘κύριος’ του χώρου, ο ‘οργανωτής’, ήταν οι φαρμακέμποροι που δεν πλασάριζαν, απλώς, τα προϊόντα τους σ΄ αυτό το ‘ναό των επιστημών’ της ‘ψυχής του ανθρώπου’, αλλά, κυριολεκτικά, φιλοξενούσαν το συνέδριο ως παράπλευρη δραστηριότητα της εμπορικής τους έκθεσης.



Γιατί, άλλωστε, να το κρύψουμε; Αυτοί το πλήρωσαν.



Οπως λένε, συνήθως, οι ιθύνοντες της ΕΨΕ : «Πού να βρούμε τα λεφτά; Χωρίς τις φαρμακευτικές δεν μπορεί, σήμερα, να γίνει τίποτα».



Η όλη δομή του χώρου στο Creta Maris ήταν έτσι, ώστε ερχόσουν, άμεσα, σε απ΄ ευθείας επαφή με το χώρο της έκθεσης του χρηματοδότη (μην ξεχνάμε ότι και συ, ο επισκέπτης-σύνεδρος, είχες, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, πληρωμένα όλα τα έξοδά σου από τους οργανωτές της εμπορικής έκθεσης στη Χερσόνησο. Αυτό μείωνε και την πιθανότητα να πάθεις, βλέποντας το θέαμα, κάτι σαν «πολιτισμικό shock», αφού και συ είχες πάει εκεί με την ευγενή χορηγία των ίδιων των πραγματικών οργανωτών).



Παραπλεύρως, σε διάφορα μικρά ‘σεπαρέ’, είχαν οργανωθεί οι συνεδρίες, με θεματολογία, πράγματι, ‘εφ΄ όλης της ύλης’ (όπως έλεγαν με ικανοποίηση ιθύνοντες της ΕΨΕ, «εκπροσωπούνταν όλες οι τάσεις της Ψυχιατρικής στην Ελλάδα»).



Η συγκεκριμένη δομική, χωροταξική διευθέτηση υπογράμμιζε ακριβώς την παράπλευρη, ευκαιριακή, σε σχέση με το κύριο (το εκθεσιακό) γεγονός, σημασία των διαλαμβανομένων μέσα σ΄ αυτές τις μικρές αίθουσες.



Δεν θα θίξουμε τη πρωτοφανή οργανωτική ‘αταξία’, όχι μόνο γιατί ήταν, μάλλον, δευτερεύουσας σημασίας, συγκριτικά με το συνολικό γεγονός που διαδραματιζόταν εκείνες της μέρες στους κεντρικούς χώρους του ξενοδοχείου, αλλά και γιατί ήταν, μάλλον, αποκλειστικό έργο της οργανωτικής επιτροπής της ΕΨΕ και όχι των χορηγών – επομένως ξεφεύγει από τους σκοπούς του παρόντος.



Οσοι, στον ψυχιατρικό (και γενικότερα στον ιατρικό) ‘χώρο’, δεν λειτουργούν ως απευθείας εκπρόσωποι (πλασιέ) και τακτικοί ‘στρογγυλοτράπεζοι’ των δορυφορικών συμποσίων των φαρμακοβιομηχανιών, φαίνεται να θεωρούν την προσφυγή στη χρηματοδότηση των φαρμακοβιομηχανιών ως ένα ‘αναγκαίο κακό’ που μας επιτρέπει να εξακολουθούμε να μιλάμε σε μεγάλα συνέδρια και για πράγματα που πάνε πέρα από τη μονομέρεια των ψυχοφαρμάκων. Φαίνεται ωσάν να ‘πουλάμε την ψυχή μας στο διάβολο’, αλλά ‘εμείς τη φυλάμε αμόλυντη στα κατάβαθα της ύπαρξής μας’.



Το ερώτημα είναι μήπως συμβαίνει αυτές οι ίδιες οι φαρμακοβιομηχανίες να έχουν ανάγκη το ‘θέαμα της αμόλυντης ψυχής μας’ για τις ‘ιστορίες’ που συνθέτουν γύρω από το ρόλο τους και την ‘αποστολή’ τους, προκειμένου να επιτύχουν την αποτελεσματικότερη προώθηση των προϊόντων τους.



Πληρώνουν, διεθνώς, τους πάντες, συλλόγους οικογενειών, χρηστών κλπ προκειμένου μ΄ αυτή την ‘έξωθεν καλή μαρτυρία’, να έχουν με το μέρος τους όσο γίνεται περισσότερους φορείς πέραν (υποτίθεται) πάσης υποψίας.



Το ζήτημα, φυσικά, δεν είναι καινούργιο. Γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά τις στρατηγικές του μάρκετινγκ των φαρμακοβιομηχανιών, οι οποίες περιλαμβάνουν, ως αναπόσπαστο συστατικό τους, τις πρακτικές της ‘φιλοξενίας’, από τα δωράκια και τα γεύματα μέχρι τα πληρωμένα ταξίδια στο εξωτερικό για συνέδρια - και όχι μόνο.



Αν και γνωστά όλα αυτά, το θέαμα στο Creta Maris ξένισε. Ισως υπερβολικά, όσους από μας δεν έχουμε παρακολουθήσει συνέδρια, όπως τα ετήσια της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας και του Βρετανικού Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων, τα οποία, όπως γράφει η Joan Moncrieff (μέλος του Critical Psychiatry Network και Senior Lecturer στο University College of London), μοιάζουν με εμπορικά πανηγύρια, λόγω της κυρίαρχης θέσης που καταλαμβάνουν τα εκθεσιακά περίπτερα των φαρμακευτικών εταιρειών. Μάλιστα, οι μέθοδοι προώθησης, εκεί, των φαρμακευτικών προϊόντων ξεπερνούν τόσο πολύ σε μέγεθος, σύλληψη και θέαμα, το φτωχό μας 20ο συνέδριο, που δεν θα έπρεπε να παραπονιόμαστε καθόλου.



Όπως γράφει ο γνωστός Αμερικανός ψυχίατρος E. Fuller Torrey για το 7ο παγκόσμιο Συνέδριο Βιολογικής Ψυχιατρικής, που έγινε το 2001 στο Βερολίνο, μεταξύ των εντυπωσιακών εγκαταστάσεων που είχαν φτιάξει οι φαρμακευτικές εταιρείες για να τραβήξουν την προσοχή των συνέδρων, ήταν ένας τεχνητός κήπος (από την Janssen-Cilag), ένα ποτάμι που ‘έτρεχε’ (από την Lundbeck), ένας περιστρεφόμενος πύργος 40 ποδιών (από την Novartis) και μια σκηνή με γυναίκες με κατάλληλη φορεσιά που λέγανε τη μοίρα (από την Organon). Εκτός από την συνήθη κάλυψη των εξόδων (εισιτήρια, διαμονή κλπ) των συνέδρων, δόθηκαν χρήματα και για την πληρωμή των ομιλητών των δορυφορικών συμποσίων, τα οποία ανήλθαν από 2000 έως 5000 δολ. ανά ομιλητή. Σύμφωνα με τον Torrey, το συνέδριο αυτό κόστισε στις φαρμακευτικές εταιρείες 10 εκατομμύρια δολάρια. (Επ΄ ευκαιρία, αυτό στο Creta Maris πόσο τους κόστισε;).



Ισως ενδιαφέρει να ξέρουμε ότι το συνολικό ποσό για το μάρκετινγκ της διεθνούς φαρμακοβιομηχανίας (για τη χειραγώγηση, δηλαδή, της συνταγογράφησης των γιατρών μέσω της ‘αλληλεπίδρασης’ με τους φαρμακευτικούς αντιπροσώπους και με τα διάφορα συνεδριακά γεγονότα) είχε ανέλθει, το 2000, σε 15.7 δισ. δολάρια, ενώ (μια άλλη, σκόρπια, αλλά ενδεικτική πληροφορία) στις ΕΠΑ η αναλογία φαρμακευτικών αντιπροσώπων με γιατρούς ήταν, πριν μερικά χρόνια, ένας (1) (αντιπρόσωπος) προς 15 (γιατρούς).



Το ζήτημα είναι : μπορούμε να σκεφτούμε, να ‘νοιώσουμε’ τον εγκλωβισμό μας στη φαρμακοκουλτούρα, μέσα στην οποία ποδηγετούν την ψυχιατρική (όπως ολόκληρη την ιατρική) οι πολυεθνικές του φάρμακου; Το γεγονός, δηλαδή, ότι η χρήση των φαρμάκων, από σημαντική βοήθεια στη θεραπεία, έχει μεταμορφωθεί σε πρωταρχική παρέμβαση, που υποβαθμίζει όλα τα υπόλοιπα σε μια καθαρά δορυφορική παρέμβαση, σε απλή υποστήριξη των ίδιων των φαρμακολογικών θεραπειών;

Μπορούμε να καταλάβουμε ότι, πλέον, η ίδια η ανάγκη για χορήγηση του φαρμάκου για την επίτευξη του ‘γρήγορου αποτελέσματος’, κάνει ν΄ αναδυθεί μια νέα δικαιολογία για τη χρήση περιοριστικών μέτρων, την ίδια στιγμή που, μπροστά στην ‘αποτελεσματικότητα’ του φαρμάκου, η παρέμβαση των μη ψυχιάτρων μελών της θεραπευτικής ομάδας έχει, επίσης, υποβιβαστεί σε ένα απλό ‘επιδόρπιο’ του ‘κύριου πιάτου’;

Μπορούμε να ‘νοιώσουμε’ και να παραδεχτούμε ότι στη συντριπτική πλειονότητα και ανεξάρτητα από τις όποιες θεωρητικές αναφορές και ‘αφηγήσεις’ του καθενός για το ‘θεωρητικό πλαίσιο της προσωπικής του αυτοεπιβεβαίωσης’, στην πράξη, συμμετέχουμε στη δόμηση και στην παγίωση (δηλαδή, στην πτώχευση του περιεχομένου) μιας κουλτούρας και μιας πρακτικής των υπηρεσιών που υπερ-προσδιορίζεται από το βιολογισμό, τις φαρμακοβιομηχανίες και τη νεο - ιδρυματική βαρβαρότητα;



Αυτή η παραδοχή μπορεί να είναι και η πρώτη στιγμή της αντίστασης και του επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με τις εμποροπανηγύρεις της κατεστημένης ψυχιατρικής.





20 Σεπτέμβρη 2008

Τα κινητά βλάπτουν σοβαρά το DNA

Της ΝΑΝΤΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ Φωτ.: ΛΑΜΠΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Σήμα κινδύνου για την υγεία ενηλίκων και -κυρίως- παιδιών εκπέμπουν έλληνες επιστήμονες που προχώρησαν πρόσφατα σε μια σημαντική ανακάλυψη: η ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων καταστρέφει το DNA των κυττάρων! Καθώς οι ειδικοί συγκεντρώνουν ολοένα και περισσότερα στοιχεία για τις βλαβερές συνέπειες από τη λεγόμενη «ηλεκτρομαγνητική ρύπανση», το εύρημα αυτό αποτελεί το τελευταίο, χρονικά, επιχείρημα όσων υποστηρίζουν ότι οι βλάβες αυτές μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες.

«Καταστροφή στο DNA ισοδυναμεί με κυτταρικό θάνατο ή κληρονομήσιμες γενετικές μεταλλαγές αν συμβεί σε αναπαραγωγικά κύτταρα. Αυτές οι μεταλλαγές είναι μη φυσιολογικές, με συνέπεια να επέρχεται θάνατος ή σοβαρές ασθένειες, καθώς και αλλαγές ακόμη και στην κατάσταση του οργανισμού. Οποιαδήποτε αλλαγή στο DNA των αναπαραγωγικών κυττάρων μεταφέρεται στις επόμενες γενεές» εξηγεί ο Δημ. Παναγόπουλος, βιοφυσικός και ερευνητής.

Τα πειράματα ξεκίνησαν εδώ και αρκετά χρόνια από επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Λ. Μαργαρίτη, διευθυντή του τομέα Βιολογίας Κυττάρου και Βιοφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και τα πλέον πρόσφατα αποτελέσματά τους δημοσιεύθηκαν μέσα στο 2007 σε ένα από τα πιο έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, το «Mutation Research». Εγιναν, μάλιστα, σε έντομα, που θεωρούνται πιο ανθεκτικά από τον άνθρωπο στις ακτινοβολίες.

Οι επιστήμονες επέλεξαν να μελετήσουν την επίδραση της ακτινοβολίας στο αναπτυσσόμενο κυτταρικό σύστημα των ωοθηκών νεαρών θηλυκών εντόμων που εκτέθηκαν στην ακτινοβολία κινητού τηλεφώνου για έξι λεπτά ημερησίως και για έξι μόνο μέρες.

Σύνδρομο μικροκυμάτων

Τα αποτελέσματα εντυπωσίασαν ακόμη και τους πιο έμπειρους ερευνητές: σε πολύ μεγάλο ποσοστό -μέχρι 60%- αναπτυσσόμενων αβγών το DNA των κυττάρων είχε καταστραφεί από την ακτινοβολία! Τα πειράματα είναι τα πρώτα παγκοσμίως που αποδεικνύουν ότι οι ακτινοβολίες της κινητής τηλεφωνίας προκαλούν κυτταρικό θάνατο σε ζωντανά πειραματόζωα με έκθεση μόλις λίγων λεπτών.

Ενα από τα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι συμπτώματα όπως κεφαλαλγίες, κόπωση, απώλεια μνήμης, διαταραχές στον ύπνο και στη συγκέντρωση κ.ά. που έχουν καταγραφεί σε ανθρώπους που εκτίθενται σε παρόμοιες ακτινοβολίες και έχουν ονομαστεί διεθνώς «σύνδρομο μικροκυμάτων» είναι δυνατό να οφείλονται σε καταστροφή εγκεφαλικών κυττάρων από τη χρήση κινητών τηλεφώνων.

«Λόγω της ακτινοβολίας που απορροφάται από τον οργανισμό, αυξάνεται ο κίνδυνος για ανάπτυξη κακοήθους όγκου (γλοίωμα) στον εγκέφαλο, καθώς και νευρινώματος στο ακουστικό νεύρο -καρκίνος του ακουστικού νεύρου- μετά από 10 ή περισσότερα χρόνια χρήσης κινητού, ιδιαίτερα στην πλευρά του εγκεφάλου που έγινε η χρήση. Αυξάνεται ο κίνδυνος για βλάβη στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, με αποτέλεσμα να μπορούν να περάσουν βλαβερές ουσίες από το αίμα στον εγκέφαλο. Παράλληλα παρουσιάζονται βλάβες στα νευρικά κύτταρα αλλά και στείρωση» υπογραμμίζει ο καθηγητής Λ. Μαργαρίτης.

Ασφαλώς, πολλαπλοί είναι οι κίνδυνοι για τα παιδιά. Οπως εξηγεί, «επειδή οι διαστάσεις του κρανίου τους είναι μικρότερες και τα οστά πιο μαλακά, ευνοείται η απορρόφηση ακτινοβολίας. Θεωρούνται πιο ευάλωτα γιατί είναι υπό συνεχή ανάπτυξη, παράγουν δηλαδή νέα κύτταρα».

Σε αυτό το πλαίσιο η υπουργός Υγείας της Γαλλίας, Ροσελίν Μπασελό, στις 3 Ιανουαρίου 2008, έκανε έκκληση προς τους γονείς να είναι πολύ προσεκτικοί στη χρήση κινητού από τα παιδιά τους.

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι οι επιπτώσεις θα ήταν ίσως λιγότερο σοβαρές για τον άνθρωπο αν τα όρια έκθεσης ήταν πιο αυστηρά.

Τα όρια ασφαλείας

«Τα σημερινά όρια δυστυχώς δεν καλύπτουν τη δημόσια υγεία από αυτές τις βλάβες. Διαμορφώθηκαν το 1997 από τη Διεθνή Επιτροπή Μη Ιονίζουσας Ακτινοβολίας για να προστατεύουν από αύξηση θερμοκρασίας που μπορεί να προκαλέσει η ακτινοβολία. Βασίζονται μόνο σε βραχυπρόθεσμη έκθεση και στην ένταση της ακτινοβολίας και δεν λαμβάνουν υπόψη άλλους παράγοντες, όπως τη διάρκεια έκθεσης, τη συχνότητα κ.ά. Γι' αυτό τον λόγο οι συνεχείς μετρήσεις που αναφέρουν ότι οι κεραίες εκπέμπουν εντός των ορίων ασφαλείας δεν προστατεύουν το κοινό από τη χρόνια έκθεση στην ακτινοβολία, με αποτέλεσμα να εκτίθεται σε κινδύνους χωρίς να το γνωρίζει», τονίζει ο Λ. Μαργαρίτης.

Αν και τα όρια έκθεσης υιοθετήθηκαν από την Ε.Ε. και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), η επιστημονική κοινότητα εμφανίζεται ιδιαίτερα προβληματισμένη.

Ενδεικτικό είναι ότι προσφάτως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (συμβουλευτικό όργανο της Ε.Ε.) προειδοποίησε για πιθανούς κινδύνους στην υγεία προερχόμενους από τα κινητά και τον περασμένο Αύγουστο η Bioinitiative Report, μια εξειδικευμένη έκθεση που συντάσσεται από επιστήμονες της Σουηδίας, της Αυστρίας, των ΗΠΑ, της Αγγλίας κ.λπ. πρότεινε τη μείωση των ορίων έκθεσης στην τιμή 0,1 μικροβάτ ανά τετραγωνικό εκατοστόμετρο (τ.ε.), δηλαδή για την Ελλάδα 7.200 φορές κάτω από τα σημερινά «όρια ασφαλείας»! Στη χώρα μας οι τιμές κυμαίνονται μεταξύ 360 και 720 μικροβάτ ανά τ.ε.

Εν τω μεταξύ δεν είναι λίγα τα κράτη και οι περιοχές που ήδη μείωσαν τα όρια κάτω από τα προβλεπόμενα:

Στην Ιταλία, τη Ρωσία, την Πολωνία και το Παρίσι το όριο είναι πλέον 10 μικροβάτ ανά τ.ε., στο Σάλζμπουργκ της Αυστρίας 0,1 μικροβάτ ανά τ.ε., και στο Βέλγιο 1-2 μικροβάτ, ενώ υπάρχουν προτάσεις για περαιτέρω μείωση.

«Κάνουμε έκκληση στην πολιτεία», καταλήγουν οι επιστήμονες, «να μειώσει τα όρια που έχει θεσπίσει με τον νόμο περί τηλεπικοινωνιών του 2006, ακολουθώντας το παράδειγμα των χωρών αυτών. Το μήνυμα έχουν υιοθετήσει και μεγάλοι δήμοι της χώρας, όπως της Αθήνας και του Πειραιά, που με ψήφισμά τους καλούν το κράτος να προβεί άμεσα σε μείωση των ορίων».

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 20/01/2008

«Ανοίξτε τα νοσοκομεία για τους λαθρομετανάστες»

Να καταργηθεί το απαράδεκτο καθεστώς που απαγορεύει την πρόσβαση των παράνομων μεταναστών στα δημόσια νοσοκομεία ζητά με απόφασή της η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Η κατάσταση στην Ελλάδα, όσον αφορά την πρόσβαση των λαθρομεταναστών στην ιατρική περίθαλψη, είναι απελπιστική. Σε έρευνα που πραγματοποίησαν οι Γιατροί του Κόσμου, μόνο το 6,9% των ερωτηθέντων δικαιούται θεωρητικά πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα. Την ίδια στιγμή, ουδείς από τους παραπάνω θεωρητικά επωφελούμενους δεν είχε πραγματικά πρόσβαση σε αυτήν!

Η Επιτροπή στην πολυσέλιδη απόφασή της εκτιμά ότι τα σημαντικότερα προβλήματα δημιουργεί ο νόμος 3386/2005, το άρθρο 84 του οποίου απαγορεύει την παροχή υπηρεσιών υγείας σε παράνομους μετανάστες στις περιπτώσεις μη έκτακτης νοσηλείας τους. Απειλεί μάλιστα με ποινικές και πειθαρχικές κυρώσεις όσους υπαλλήλους (γιατρούς) των υπηρεσιών υγείας παραβιάζουν την απαγόρευση αυτή.

Επικαλούμενη το Σύνταγμα που αναγνωρίζει το σεβασμό και την προστασία της αξίας όλων των ανθρώπων, καθώς και τις διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν τη χώρα, θεωρεί ότι η ισότιμη πρόσβαση στην υγεία συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση ενός ανθρωποκεντρικού κρατικού οικοδομήματος. Στο πλαίσιο αυτό, ζητά να διευρυνθεί η πρόσβαση των μεταναστών στις υπηρεσίες υγείας ώστε η περίθαλψη που επιτρέπεται σε επείγοντα περιστατικά να φτάνει όχι μόνο ώς τη σταθεροποίηση της υγείας τους (που ισχύει τώρα), αλλά έως και την αποκατάστασή της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (π.χ. χορήγηση φαρμάκων).

Η Επιτροπή προτείνει ακόμη να καλύπτεται από τα δημόσια νοσοκομεία και ο προληπτικός ιατρικός έλεγχος των λαθρομεταναστών και να κατοχυρωθεί η ιατρική παρακολούθηση και πρόσβαση των εγκύων σε ιατρικά κέντρα (τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και κατά τη διάρκεια το τοκετού και της λοχείας).

Τέλος, ζητείται να καταργηθεί η πειθαρχική και ποινική δίωξη των υπαλλήλων νοσοκομείων, θεραπευτηρίων και κλινικών που παρέχουν ιατρική περίθαλψη έξω από τα σημερινά στενά πλαίσια που ορίζει ο νόμος.

Η Επιτροπή εκφράζει για το λόγο αυτό την κατανόησή της προς γιατρούς και νοσηλευτές, οι οποίοι πολλές φορές έρχονται σε συνειδησιακή σύγκρουση μεταξύ του νόμου και της ηθικής επιταγής που επιβάλλει την παροχή ιατρικής φροντίδας.

ΧΡΗ.ΖΕ.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 16/01/2008

Ο άκρατος καπιταλισμός βλάπτει σοβαρά την (ψυχική) υγεία

να δούμε τι θα λένε μετά οι φιλελεύθεροι… οι υπογραμμίσεις δικές μου

Του Oliver James* / The Guardian

Η πλέον σοβαρή παρενέργεια της ηγεμονίας του «ατομιστικού καπιταλισμού» (Θατσερισμού / Μπλερισμού) είναι η δραματική αύξηση των περιστατικών διανοητικής διαταραχής, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες, σε σχέση με τη δεκαετία του 1970. Οπως διαπιστώνεται στο βιβλίο μου «The Selfish Capitalist - Origins of Affluenza» (Ο εγωιστής καπιταλιστής - Οι ρίζες της ασθένειας της αφθονίας), αλλά και από έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σε αντιπροσωπευτικά δείγματα πληθυσμού των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Αυστραλίας, οι διανοητικές ασθένειες έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια. Αυτή η αύξηση δεν μπορεί να οφείλεται στη διεύρυνση του τι ορίζεται ως ψυχική ασθένεια, καθώς η κουλτούρα της ψυχοθεραπευτικής περιαυτολογίας είχε ήδη εδραιωθεί στο τέλος της δεκαετίας του 1970. (σχόλιο: αν και εδώ ο Furedi έχει πολλές αντιρρήσεις, και με στοιχεία)

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός πως οι κάτοικοι των αγγλοσαξονικών κρατών, των οποίων ο καπιταλισμός είναι εγωιστικός, έχουν διπλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν ψυχολογικά, από τους κατοίκους της ηπειρωτικής Ευρώπης, όπου η καπιταλιστική οικονομία είναι διαρθρωμένη με διαφορετικό και μη ατομιστικό τρόπο. Τους τελευταίους 12 μήνες, το 23%, κατά μέσον όρο, των Αμερικανών, των Αυστραλών, των Νεοζηλανδών, των Βρετανών και των Καναδών παρουσίασε κάποια ψυχολογική διαταραχή. Το αντίστοιχο ποσοστό για τους Γερμανούς, τους Ιταλούς, τους Ισπανούς, τους Βέλγους, τους Γάλλους και τους Ολλανδούς είναι μόλις 11%. Τα συμπεράσματα των στατιστικών δεν θα μπορούσαν να είναι σαφέστερα. Ο εγωιστικός καπιταλισμός διαταράσσει την ψυχική υγεία των ανθρώπων πολύ πιο καθοριστικά απ’ ό,τι η γενετική προδιάθεση. Το ερώτημα που ανακύπτει βεβαίως είναι από πού προέρχεται αυτή η «τοξικότητα» του καπιταλισμού.

Δεν χρειάζεται να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες ότι ο εγωιστικός καπιταλισμός κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και συρρικνώνει την αστική τάξη. Μηχανισμοί αναδιανομής δεν υφίστανται στις αγγλοσαξονικές χώρες. Απόδειξη είναι ότι ο μέσος μισθός ενός αγγλόφωνου υπαλλήλου σε σημερινές τιμές παρέμεινε ο ίδιος -και στην περίπτωση των ΗΠΑ μειώθηκε- σε σχέση με τη δεκαετία του 1970. Μειώνοντας στο μισό τους φόρους που πλήρωναν οι πλούσιοι, η Μάργκαρετ Θάτσερ μετέφερε το φορτίο της χρηματοδότησης του κρατικού προϋπολογισμού στους μισθωτούς. Ενώ λοιπόν -από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι την εκλογή της- οι πλούσιοι γίνονταν φτωχότεροι στη Βρετανία, από τότε που ανέλαβε την πρωθυπουργία η τάση αυτή αντιστράφηκε.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι οι πλουσιότεροι Βρετανοί, που αντιπροσωπεύουν το 1% του γενικού πληθυσμού, διπλασίασαν την περιουσία τους από 6,5% του ΑΕΠ το 1982 σε 13% του ΑΕΠ σήμερα. Τα ανώτατα στελέχη των εισηγμένων εταιρειών υψηλής κεφαλαιοποίησης αμείβονται σήμερα με μισθούς 133 φορές μεγαλύτερους από τον μέσο υπάλληλο, ενώ το 1980 οι μισθοί τους ήταν 20πλάσιοι του μέσου όρου. Στη διάρκεια της θητείας του Γκόρντον Μπράουν στο υπουργείο Οικονομικών, το πλουσιότερο 0,3% των Βρετανών αύξησε κατά 79% τη διαθεσιμότητα ρευστού του και πλέον έχει στη διάθεσή του περισσότερα από τα μισά μετρητά που κυκλοφορούν στην αγορά.

Ανισότητα και αφθονία

Εντούτοις, οι οικονομικές ανισότητες από μόνες τους δεν αρκούν για να προκαλέσουν ψυχικές και διανοητικές διαταραχές. Ερευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δείχνουν ότι φτωχά αναπτυσσόμενα κράτη, όπως η Νιγηρία και η Κίνα, έχουν ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά ψυχικών ασθενειών. Επιπλέον, το εύρος των οικονομικών ανισοτήτων στη σύγχρονη Βρετανία, καίτοι υψηλό, είναι αναμφισβήτητα χαμηλότερο από το αντίστοιχο του 19ου αιώνα. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχουμε στοιχεία που να πιστοποιούν ότι η συχνότητα των ψυχικών ασθενειών ήταν υψηλότερη από τη σημερινή.

Η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στον συνδυασμό ανισότητας και ηγεμονίας του σχετικιστικού υλισμού της αφθονίας. Ο τελευταίος όρος αναφέρεται στην τάση των ανθρώπων να εναποθέτουν μεγάλη αξία στο χρήμα, στα υλικά αγαθά, στο φαίνεσθαι και στη δόξα, ενώ ήδη έχουν στην κατοχή τους αρκετά χρήματα ώστε να καλύψουν τις βασικές ψυχολογικές τους ανάγκες. Ο υλισμός της επιβίωσης, από την άλλη πλευρά, είναι απολύτως υγιές συναίσθημα. Εάν κάποιος αγχώνεται για το πώς θα αποκτήσει εισοδήματα ικανά για την αγορά κατοικίας ή φαρμάκων, δεν διολισθαίνει σε ψυχολογικές διαταραχές.

Ο εγωιστικός καπιταλισμός, όμως, ενθαρρύνει τον σχετικιστικό υλισμό: τη δημιουργία δηλαδή ανεδαφικών προσδοκιών και την ελπίδα πως αυτές θα ικανοποιηθούν. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι ότι ο εγωιστικός καπιταλισμός βασίζεται στην αύξηση της κατανάλωσης για την αποκόμιση κερδών. Το επιχείρημά μου είναι εν ολίγοις ότι οι άνθρωποι που χειραγωγούνται πλήρως από τις επιθυμίες τους και την απληστία, αποτελούν ιδανικά θύματα για την τελειομανία και την παθολογική ανταγωνιστικότητα.

Με την καλλιέργεια υπερφίαλων προσδοκιών, η κοινωνία της επιχειρηματικής φαντασίωσης δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι ο καθένας μας μπορεί μια μέρα να γίνει ένας νέος Μπιλ Γκέιτς, μολονότι η κοινωνική κινητικότητα μειώνεται συνεχώς. Ενας 20άρης Βρετανός το 1978 είχε πολύ περισσότερες πιθανότητες να ανέβει στην οικονομική ιεραρχία της κοινωνίας του μέσω της εκπαίδευσης από ό,τι ένας 20άρης Βρετανός το 1990. Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι ζουν με την ελπίδα πως κάποτε θα γίνουν πλούσιοι. Είναι αυτή ακριβώς η ιδεολογία της επιθυμίας του πλουτισμού μέσω της υπερεργασίας που καταστρέφει τον ανθρώπινο ψυχισμό. Οταν κάποιος αποτύχει να εκπληρώσει τα φρούδα όνειρά του, αντί να κατηγορήσει το σύστημα, κατηγορεί τον ίδιο του τον εαυτό, επειδή υποτίθεται δεν ήταν αρκετά ικανός.

Στους μετανάστες…

Θλιμμένος και αγχωμένος για το ενδεχόμενο της αποτυχίας, ο σύγχρονος άνθρωπος δουλεύει όλο και περισσότερο. Τελικώς, καταρρέει υπό το βάρος των ανεκπλήρωτων επιθυμιών, αφήνοντας τους μετανάστες να κάνουν τις δουλειές εκείνες που η κοινωνία τού έμαθε ότι είναι υποτιμητικές.

Η μόνη λύση για τη Βρετανία είναι να αποκτήσει έναν χαρισματικό ηγέτη, ο οποίος θα πείσει τον κόσμο ότι βαδίζουμε σε λάθος δρόμο και ότι θα πρέπει να υιοθετήσουμε το μοντέλο του κράτους πρόνοιας που χαρακτηρίζει τις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες. Με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλίσουμε την αειφόρο και βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας μας, αλλά και θα μειώσουμε στο ήμισυ τη συχνότητα ψυχικών και διανοητικών διαταραχών μέσα σε λίγα μόλις χρόνια.

* Ο Oliver James είναι κλινικός ψυχολόγος και συγγραφέας.

από την καθημερινή

ΑΠΟ ΤΟ:
http://criticalpsygreece.org